Bergara aldeko hiztegia
aprópos.
1.aprópos, apropósa.
(b).
Adjektiboa.
Egokia, aukerakoa. · Idóneo, -a, adecuado, -a.
“Oixe da zuretako abrigo aproposa./ Egualdi aproposa dago plaiarako.”
Esamoldeak:
aproposéko, aproposekúa.
(c).
Aproposen esanahi berarekin inoiz entzuten bada ere, ez dakit hiztun txarrena eta berri samarra ez den.
“Aproposeko egualdixa tokau jakun Italian./ Aura izango litzake alkate aproposekua.”
aukeráko, egoki.
2.aprópos.
(a).
Adberbioa.
Nahita, berariaz. · Adrede, aposta.
“Apropos laga neban ogei durokua mai gaiñian, ia baten batek artzen zeban./ Apropos esanda be etxuan gaizkixao esango.”
náitta.
3.aprópos.
(c).
Adberbioa.
Brometan.
“Ez zebillen serixo, apropos zebillen.”
apropósko, aproposkúa.
(c).
Izenlaguna.
Benetakoa ez dena. · De ficción, de comedia.
“Inuzente egunian aproposko tartia etara zoskuen, gaiñetik dotore dotore natiakin ipinitta ta barrutik buztiña./ Neri etxata bape gustatzen aproposko barriak.”
apuko, apukua.
Antzuola.
"Aitzakia.
“Aurten eztauku apukoik./ Juane loiben apukuan Jakara jun ingo da; bestela beti ementxe, etxian sartuta." (Lar Antz).”
apunte, apuntia(k).
Apunte.
Esamoldeak:
apunte, apuntia(k).
Apunte.
Esamoldeak:
apunte, apuntia(k).
Apunte.
apuntera erosi.
(c).
Esapidea.
Leintz.
“Orduen jan-dendatan eta, apuntera erosten zien gauzak eta gero kintzenan pagau. (AA ArrasEus, 186. o.).”
zorrían erosi.
apuntera erosi.
(c).
Esapidea.
Leintz.
“Orduen jan-dendatan eta, apuntera erosten zien gauzak eta gero kintzenan pagau. (AA ArrasEus, 186. o.).”
zorrían erosi.
ápur.
1.apur, apurra(k).
Izena.
Miga; de pan casi siempre.
“Mai guztia apurrez beteta laga dozu.”
ogi-ápur.
2.apur, apúrra.
(b).
Hondarrak, gutxia. · Los restos, lo poco.
“Eta gelditzen jakun diru apurrak barraketan gastau giñuzen./ Zekixen erdera apurra derrior ein biar.”
apúr bat.
(a).
Zenbatzailea.
Puska bat. · Un poco.
“Diru apur bat ein ddabela ta dana libre dalakuan dabill.”
kisí bat, puxká bat.
Esamoldeak:
ápurka.
(b).
Adberbioa.
Poco a poco.
“Apurka-apurka, diruak ein zittuan.”
puxkánaka.
apúrtu.
1.apurtu.
(a).
da
du
Aditza.
Puskatu. · Romper(se).
Esamoldeak:
apurtuta.
(b).
Oso nekatuta.
“Apurtuta etorri giñuztan mendittik./ Jota apurtuta najaok”
oiñarteko danak apurtu.
Esapidea.
oiñarteko danak tapau.
Marka denak hautsi.
“Orrek oinddio oiñarteko danak apurtuko jittuk. ”
norbait edo zerbait apurtzekoik ez egon.
(c).
Esapidea.
norbait.
Onena izan.
“Oinddio be etxaok Retegi apurtzekoik./ Nai dabenak nai dabena esango jok, baiña etxaok Riojako ardaua apurtzekoik. ”
2.apurtu, apurtúa.
(b).
Izena.
Rotura.
“Iru lekutan ei dauka apurtua.”
ausi.
aputxúrrau.
da
du
Aditza.
Mazpildu, mailatu, hauts egin. · Magullar, abollar, hacer migas.
“Gailletak poltsikoan sartu nittuan da danak aputxurrauta aillegau zien./ Hodei nere poltsiakin fubolian ibilli da ta dana aputxurrau dau nere ingleseko kuadernua.”
Umeek oso erabilia, baina ez nagusiek..
ohar bat
1.ar.
1.ar, arra.
(a).
Izena.
Macho.
eme.
Esamoldeak:
arra kendu.
(c).
Estaltzeko jarritako arra aldendu.
arra emon, arra bota.
(c).
arra bota.
Abere eme bati jabeak arra ondoan ipini estal dezan.
“Laster arra emoteko edadian egongo da auntza./ Noiz bota biar jak arra biorrai?”
2.ar, arra.
Izena.
Eibar.
"Beste baten barruan sartzen dan piezia. · Macho (en troquelería, en ajuste, en fundición)." (SB Eibetno).
eme.
2.ar.
1.ar, árra.
(a).
Izena.
Gusano.
“Okeliai arrak ein jako.”
Esamoldeak:
árrak eiñ.
(a).
da
zaio
Aditza.
Agusanarse.
“Okeliai arrak ein jako.”
arra euki.
1.arra euki.
(c).
Esapidea.
Gorrotoa eduki.
“Egundoko arra jotsan alkatiai eskolakua pasau zanetik.”
2.arra euki.
(c).
Esapidea.
Zaletasun utziezin bat izan.
“Politikian arra daukenak bizi guztirako eukitzen juek.”
árra barrúan éuki.
(c).
Esapidea.
Kezka handi bat izan. · Tener una preocupación que corroe por dentro.
“Uste zeban kanzerra zeukala; ar ori zeukan barruan sartuta ta etzan bizi be.”
árrak jan.
(a).
du
Aditza.
Comer los gusanos.
“Aura be azkenian arrak jango dabe.”
2.ar, arra.
(d).
Zerena. · Carcoma de la madera.
zéren.
ara.
1.ára!.
(c).
Interjekzioa.
Aiba! Harridurazko interjekzioa. · Expresión de extrañeza.
“Ara! Ori be bajuau...”
aiba!.
2.ará.
(c).
Hona hemen. · Hé aquí.
“Preguntau dostasunez, ara ba ze esan nai notsun aspaldittik.”
3.ara.
(a).
Adberbioa.
Hara. · Allá.
“Joan zaittez ara!”
arabako zezen, arabako zezena.
(c).
Oñati.
Intsektu adardun handi samarra. · Ciervo volante?
kakálardo.
arabazózo, arabazozúa.
(c).
Izena.
Esturnus vulgaris.
Tordo campanario, estornino.
“Sasoe baten arabazozo bandara izugarrixak etortze zittuan.”
- proba
- aasa
- abárketa
- abérats
- áborto
- adaríttu
- adóre
- afusilau
- agonixako
- ai
- áiña
- aintzakótzat artu
- aittazulo
- aixén txíki
- áizebe
- aiztatzáko
- ákats
- ála ála!
- albáilen
- aldákor
- aldera
- alegorri
- alkartasun
- almórrana
- altau
- amáika
- amásau
- Amériketa
- amortzu
- ánda
- andra-ikuste egun
- anikíllau
- ankábiur
- ankátrapu
- ánts
- antzeratu
- ao-sápai
- apárt
- apixo
- aprópos
- arabixa
- arántzarte
- arbide
- ardátz
- ardílana
- arénarri
- argínddar póste
- arílddu
- arkera egon
- armaixo aundi
- arotzérixa
- arráinddun
- arrana euki
- arrára
- arrauki
- arrébato
- arríbola
- arríttu
- artábirrin
- artámatxar
- arteroi
- artólapiko
- arúztu
- áski
- astákerten
- astegun soill
- astoperréjill
- asunur
- atekriskéta
- atrebídu
- átxur
- atzé-libre
- aukeráko
- auntz-bizar
- aurréra-kárga
- auspokerixa
- Autx-errixa
- azalatxúrtu
- ázi
- azkónar
- áztarka
- babábeltz
- báina
- bákarrik
- baldekára
- bána
- bapez
- bargázta
- barrandéro
- bárrika
- barruko naiez
- basáuntz
- básta
- batio
- be
- bedarrontze
- begilauso
- béiñ
- béla
- belaunbikótu
- belunka
- benpian
- beranéante
- berberdi
- beregándu
- bernamámiñ
- bertanbéra laga
- besteláko
- betózko
- bíar
- bidarri
- bietz-nárru
- bíkotx
- biñán
- birigatx
- bistúri
- bixk
- bizínai
- bizkárleku
- bokazíño
- bólu
- bórro
- botazíño
- brebenidu
- brotxilla
- bultzagarri
- burdíña-kósko
- burkúbeso
- burtárrasto
- buruázur
- burutazíño
- buztánikara
- damáikesa
- dantzáleku
- debozíño
- denbora
- desbárdiñ
- déskuidu
- déstera
- dilín-dalán
- diruzalétu
- domáu
- dra-dra-dra
- dulduríxo
- ebági
- edarto
- edur
- edurzúlo
- egiñáldi
- egóneziñ
- egúndoko
- Eibar
- elatz
- elízatar
- émendai
- enbído!
- enjeneral
- entañadera
- épai
- époka
- eraregi
- erderakára
- erdoi
- erkínddu
- Erlojuak dabil mundua
- erozeiñ
- erramillote
- errebez
- errége-errégiñak
- errékarri
- erremedíxau
- errengillára
- erréspetu
- érrez
- errí-lur
- érronka
- errubéra
- eságapeko
- esfórtzu
- eskástu
- eskillára-búru
- eskólau
- esku-errota
- eskúpeta
- esnati
- esnétela
- espínaka
- éstata
- estómagu
- estun
- étsai
- etxégintza
- etxóin
- euli-káka
- eupára
- euskalzále
- éxkel
- ezéla (be)
- ézinddako
- ézkondei
- ezpánaundi
- éztarri
- falsá-eskuadra
- farra-fárra
- fiésta
- fíxo izan
- fotografíxa
- frantzes-gólda
- frotáu
- fundídu
- gabióta
- gáinbera
- gaixozain
- galbíde
- gálera
- ganaudun
- gangárda
- garátu
- gari-azao
- garítxu bédar
- garraztásun
- gatzóntzi
- gazíttu
- gazté-dénpora
- geizto
- gérriko
- gibel bédar
- gírgerro
- gizátxarkerixa
- glu-glu
- goiága
- goldá-kútxillo
- gonaiza
- górantzia
- górriñ
- gosepásau
- gráda
- guardázibill
- gúriñ
- ibaazi
- idíau
- ígar
- igualéko
- ikára
- iketan
- íldako
- ille-joan
- íllúntzi bédar
- iñárra
- indizíño
- iñóra
- intxaur-káskal
- Inúzente égun
- ipúrbeltz
- ipurtázur
- irasagar
- irínddu
- irristo
- irústarbi
- ittáixo bédar
- itxas-maria
- itxungi
- itzebaittu
- ixiltásun
- íxur
- izen
- ízpi
- jabóiur
- jakínai
- jangoikuán atzámar
- jataille
- jazban
- jesukriston atzapar
- joán
- jornaléro
- jotekalari
- jústuri
- kaiñabéra
- kakagúra
- kákatza
- kalbo
- káletartu
- Kamiñondo
- kángrejo, -u
- kanpó-fúbol
- kántu
- kapónera
- karakote
- karéarri
- karlistáda
- karráxika
- kártola
- káskara
- kastáko
- katamíxar
- katóliko
- kaxagiñ
- kejáu
- kili-kíli
- kinkilléro
- kiríka
- kízkur
- kóbarde
- koipétsu
- kola
- komádrona
- konbersaziño
- konfusíño
- konpradóre
- kontrabeta
- kóntu
- korapillótu
- korrídu
- koskábillo
- kota
- kriáu
- kuartóe, -i
- kukúfraka
- kunbo
- kúrtzelu
- labádero
- labóre-lúr
- laiñera
- lakirixo
- lanerátu
- lanzádera
- láranja
- lárre
- lástaxee
- láuki
- lebadúra
- lekaixári
- lepagorri
- lerako
- lez
- limako
- líñu
- litxarreríxa
- lízun
- lokaáldi
- lóra
- lóti
- lúarrigintza
- lur
- lurrúndu
- máats
- máietz
- máistra, -o
- mákatz
- maláletxe
- mama
- mangá-mútur
- mantsótu
- marijuana
- márkes
- Martin Abade
- Mastérrekako éuskera
- mátxar
- maxkáldu
- mekauben zotz
- menderau
- mengor
- merkeáldi
- mezáko
- milagro
- minbéra
- miradóre
- mítiñ
- modúan
- moldiatzaille
- móro
- mostu
- motxárda
- muga-urrátu
- murruskára
- mutil-kóskor
- mútxur
- nagitturri
- napar-jénte
- narrúta
- Nebereta
- negu-mútil
- nerbióso, -a
- néure
- nóizko
- nórbaitt
- nun ero nundik
- -obi
- ode-zaparrára
- odóltsu
- ogi-kóskor
- ógro
- oilloluma
- óinddioko
- ojal
- okela-trontzo
- ola obe
- olzirau
- ondóko
- onez-onian
- opátxur
- ordáittu
- ordúrarte
- órma
- orrenbesteko bat
- ortóstu
- oskórri
- óstia
- ota-jaiki
- otsuai be ez opa
- otzíkara
- padezídu
- pago-lízar
- palankári
- pantalónera
- paralítiko
- párra
- pártez
- páseko
- pasmo
- páttal
- pédal
- pelotóe, -i
- perípuesto
- perretxikutári
- petrálontzi
- pikatára
- pikutára joan
- pinplau
- piñu-zuritzeko
- piripo
- pitxitxi
- plánto!
- plúma
- ponderau
- porsíakaso
- pótijo
- potx-potx
- prakánarras
- présape
- príxako
- proporziño
- pulpá-záku
- púntilla
- púta
- púxika
- rarokóte
- repetezíño
- sábi
- saiétera
- sako euki
- salbazíño
- saltzáile
- san martiñ
- sáno
- santuártu
- sare
- sasbera
- sasoiko
- sator-sagu
- ségarri
- seiréun
- sendátu
- sepultúra
- sífilis
- sinískor
- sobízkar
- sokadantza
- soltéro
- sorgin-áize
- soségu
- suatz
- subill-txendor
- suiñ
- súr-lúze
- sutauts
- taillerdun
- táket
- tantái
- tarrapatan
- tato
- teillégin
- tenporak
- testígutza
- tínte
- tíroka
- tóbera
- tolostúra
- tópeka
- tórto
- trajébaiñu
- tránpa
- trenbíde
- trintxa
- tríste
- trópel
- ttir-ttir
- txábeta
- txakur míngaiñ
- txámarra
- txantxángorri
- txar
- txarri-ágiñ
- txártel
- txatxútu
- txíflo
- txíle
- txímutx txákur
- txínguan
- txipítta
- txírriki-txárraka
- txirtxil bedar
- txitáldi
- txixá-érreka
- txonbolo
- txori-opil
- txósna
- txúleta
- ua-uau
- ugartu
- úle
- umétoki
- untzilla-keixa
- urbédeinkatu
- uretz
- uróillo
- urretx
- urrúma
- Urtézar egun
- uskeríxa
- uuu
- xapi!
- xirbistu
- zái
- zakú-patata
- zan bédar
- zapabúru
- zápla
- zapuztu
- zarrára
- zátar
- zéken
- zénbatero
- zer
- zerráu
- zeterixa
- ziarro
- ziezto
- zílindro
- zintta-dantza
- zíriñ
- zíttal
- zor
- zoroétxe
- zótiñ
- zúek
- zupa-zupia egin
- zurittasun
- zutíttu