Bergara aldeko hiztegia

abérats, aberátsa. (a). Adjektiboa. Diru asko duena. · Rico, -a. Esaerak: Aberatsa, infernuko legatza; pobria, zeruko gloria/loria. Esaera. (Lar Antz). Erlijio kutsuko esaera. Hurrengo bizimoduan pobrea ondo biziko dela, alegia. Aberatsa, infarnuko.. Esamoldeak: abérats áundi, abérats áundixak. (c). Oso aberatsak. “Gitxi telefonuak..., partikularrian gitxi, orretxek aberats aundixok, bestek ezeukan, e. Hil.”
abérats-étxe, abérats-etxía. (c). Izena. Aberats handien etxea. “Gero arek bi urte eiñ aberats-etxian ala, ta orrek etorte zienian, distingida etorte zien. Bai jantzixan, bai buruko illiak... belarrittakuak pe diferentiak, tertziopelozko jantzixak... Hil.”
aberga.
aberáskillo, aberáskillua. (b). Adjektiboa. despektiboa Aberatsa, zentzu despektibo samarrean. · Ricachuelo, -a. “Errixan bazeren iru edo lau aberaskillo, nai zeben guztia eitten zebenak./ Aintxiñan aberaskilluak izandakuak die orrek. ” ohar bat
abertzále, abertzalía. (b). Izena. Nacionalista vasco. “Jai baten etxian tokatzen jatan, eta Estellan zeuan zeoze abertzaliena, etxakiñat ze zeuan orduan, tiroka ta ebali zittuen gaiñera autobusian, oso gaizki. Eli.”
ábeto
ábeto, ábetua. (c). Izena. botanika. Abies alba. Izaia. · Abeto. “Abetuak eta dia zer aundikuak, lurra aberasten dabenak. Juantxo.” ohar bat
abijói, abijóia. (d). Izena. Apus apus. Eibar. Vencejo. “Abijoia, ernadian antzerako txorixa. (Etxba Eib).” content_copy egabera baltz, beltxijóe.
ábill, abílla. (a). Adjektiboa. Trebea. · Hábil. “Mutiko ori oso abilla da eskulanetan./ Abilla bezin nagixa zan Jerolimo.”
abíllana, abíllania. (b). Izena. abéllana. Cacahuete. “Abillana pakete bat erosidak zinian jateko.” Erdarazko «avellana», erdaraz hitz egiterakoan, urra esan ohi da. «Hemos comido unas urras»..
abillidáde, abillidadía. (a). Izena. abilidade, albidade. Trebetasuna. · Habilidad. “Ezta abillidade aundirik biar alkondarian botoia josteko./ Orrek pe eztauka eskutan mingaiñian beste abillidade.” "Albidade"; herri etimologiaz sortua dirudi: "ahal-bidade"; edo..
abióe, abióia. (a). Izena. abíoi. Hegazkina. · Avión. content_copy arióplano.
abitazíño. 1.abitaziño, abitaziñúa. (c). Izena. Etxebizitza. · Vivienda, piso. “Abitaziñua erosi ei dau Eibarren.” Adinekoek esana. Kalekoei buruz, batik bat. Baserrikoa etxebizitza edo bizitza.. content_copy etxébizitza, bízitza. 2.abitaziño, abitaziñúa. (b). Izena. Logela. · Cuarto. “Etxe edarra da. Lau abitaziño, sukaldia ta komuna.” Etxea erretzen denean, adibidez, ABITAZI. content_copy kuárto.
ábitto, ábittua. (b). Izena. Fraile-jantzia. · Hábito. “Abittua lokatzatuta aillegau zan fraillia baba eskian.”
ábixa
ábixa, ábixia. (c). Izena. botanika. Vaccinium myrtillus. arabixa. Arándano. “Abixia esaten jau guk orri. Or zuen aldian eztok ezautuko; amen Mixoalde ta San Migeloste mendi orretan dok ori asko. Ardixak eta oso gustora jaten daben plantia dok ori. Don” Metro erdi inguruko sastraka, ardo koloreko fruitu txiki, jangarri, borobil, koroedun, gozo-garratza ematen duena. C bitamina asko omen du. Mermelada eta horrelako gauza gozoak egiteko aproposa.. content_copy berro-máats.
abixáda. 1.abixadía, abixadía. (a). Izena. Abiada. · Impulso. “Erreka saltuan pasatzeko, abixadia artu neban, baina sasixan trabau nitzan da blausta uretara.” Abixadia artu, batez ere.. 2.abixadía, abixadía. (a). Izena. Abiada. · Velocidad. “Karreristak abixada demasian pasau die.” content_copy belozidáde.
abíxau. 1.abixau. (b). da Aditza. Ibiltzen hasi. · Partir, salir. “Etxe aldera be abixau ein biakou, berandua da ta./ Garotara abixau orduko amarrak zien.” content_copy abentau. 2.abixau. (b). du Aditza. Elosu. Euria edo elurra hasi. “Bazkalostian eurixa abixau dau.” Elosu eta Osintxu aldean bakarrik erabiltzen dira abixau eta abentau zentzu honekin.. content_copy abentau. 3.abixau. (a). du Aditza. Abisua eman. · Avisar. “Anaiari abixaixok paketia artzera joateko korreosetara.”
abíxu, abixúa. (a). Izena. Oharra. · Aviso. “Kuartelian derrepente presentatzeko abixua artu dau./ Eta oiñ abixu bat emongotsuet.”
abógau, abogáua. (a). Izena. Abogado. Esaerak: Goizian abogau eta atsaldian abade. Esaera. "Lan egin nahi ez zuenarentzat lanik onenak horiexek ziren; izan ere, abokatuek arratsaldez egiten zuten lan, eta apaizak goizez." (Lar Antz).
abónau. 1.abónau. (c). du Aditza. Goraipatu, laudorioz bete. · Alabar. “Jentiak asko abonatzen dau mediku berrixa./ Baezpadako gauziak eukitzen dau abonau biar geixen.” content_copy jaso. 2.abónau. (b). du Aditza. Abonua (minerala edo satsa) zelaian edo soroan zabaldu. · Abonar, echar abono. “Neguan zelaixak ondo abonau bia die bedarra inddartsu etorri deiñ.”
abónu. 1.abonu, abonúa. (c). Izena. Laudorioa, goraipamena. · Alabanza. “Pasquali tratoria zelakua dan eztakitt, baiña abonua ugari badau behintzat./ Uberako abadian makiña bat abonu entzun dou.” 2.abonu, abonúa. (b). Izena. Abono (zimaurra, mineralak, etab.). · Abono. “Abonu premiñan dare gure zelaixak.” content_copy ongárri.