Bergara aldeko hiztegia

txitáldi, txitaldíxa. (c). Izena. Oilolokak ateratzen duen txita talde bakoitza. · Pollada. “Oillolokiak etaratzen daben txitaldixa; apixaldi bat. Klem./ Aurreko txitaldixan amar oillasko eta iru oillanda izan zittuan.”
txitátalde, txitataldía. (d). Izena. Pollada. “Au da irugarren txitataldia azten dabena onek. Don.” Taldea adierazteko gehiago tanda edo txitaldia baino..
txitátanda, txitátandia. (d). Izena. Txitaldia. · Pollada. content_copy txitáldi.
txítoka. (c). Adberbioa. Eskolatik etxerakoan egiten zen jolasa, jolasa baino gehiago ia burruka zena. Ikutzen zenion bati eta "txito" esan, eta aintxintxika alde. Besteak atzetik jarraitzen zizun harrapatu eta txito egiteko. Azkenengo egiten zuenak "irabazten" zuen. Inoiz orduak pasatzen genituen txitoka, desohore handia baitzen beste batek txito eginda etxeratzea. “Txitoka kriston ekiñaldixak eitte giñuzen eskolatik etxerakuan.” Antzuolan PUTXUNKA ere esaten zaio jolas honi. . Esamoldeak: txíto eiñ. (c). Goian azaltzen den ekintza egin. (Ik. txitoka) “Urrupaingo Felipek txito ein ddosta. ” Antzuolan PUTXUN EI.
txitxa.
txitxalapur, txitxalapurrak. (c). Izena. Eibar, Soraluze. Hegazti harraparia orokorrean. Sarasuak dio hegazti harrapari guztiendako erabiltzen dela, baina batik bat arraipardoa (Buteo buteo) izendatzeko.
txitxára, txitxaría. (a). Izena. Lombriz. “Bi klase egoten dittuk, bata lurtxitxaria, gorrixaua; beste bat egoten dok satsetan, ori izeten dok zurikia. Tamaiñu aundixena gorrixa. Don.” Normalean txitxara soilik deitzen zaie, baina adineko baserritarrek bereizten dituzte lurtxitxarak eta sats-txitxarak. .
txitxárra, txitxarría. (d). Izena. Bergaran, zaharrentzat, urdai edo hirugiarre prejitua. Uberan hirugiarrea, prejitua zein gabea. · Tocineta o tocino frito. En Ubera tocineta en general. “Irugiarria, baiña urdaixa be prejiduta bajak, erreta, txitxarria. Klem./ Ezta txarra txitxarria ogi bittartian. ” Galdu samartua, Uberatik kanpo. Ubera mendebalean ez da irugiarre hitza erabiltzen, txitxarra esaten da..
txítxarro, txítxarrua. (a). Izena. Chicharro.
txitxerdi, txitxerdixe. Izena. Aramaio. "Hitz-erdi? “Txitxerdi bat esatie naikue ra ekitteko ulie artzen." (Orm Aram).”
txitxerropill, txitxerropille. Aramaio. "Txitxarragaz eta opilagaz egindako opila." (Orm Aram).
txitxi. 1.txitxi, txitxía. (a). Izena. haur hizkera Haragia. · Carne. “Ale ume, jan txitxia.” Artikuluaz ia beti. . 2.txitxi. (c). Izena. haur hizkera Txakurra. Nagusiek ere erabili ohi dute txakurrari deitzeko. · Perro (inf.). Usado también por los mayores para dirigirse al perro. “Unai, guazen txitxi ikustera./ Etorri ona txitxi.” Mugagabean beti.. content_copy ua-uau, tóto. Esamoldeak: txitxo baiño dotoriago. (c). Esapidea. Oñati. Apain-apain eta harro samar doanari esaten zaio. “Fermin kalian beera etorren, txitxo baiño dotoriag. ” txítxi baiño asarríao. (c). Esapidea. Oso haserre. · Muy enfadado. “Txitxi baiño asarriao jarri jatan poliza bat falta jatalako./ Realak galtzen dabenian txitxi baiño asarriao egoten da.” 3.txítxi, txítxixa. (d). Izena. anthus pratensis, anthus trivialis. Txori txiki bat. Bisbita content_copy larratxori, bedartxóri.
txitxíburduntzi eiñ. (c). Aditza. Makila zorroztu eta puntan txorixoa edo sartu sugarretan erretzeko. Burdinazkoaz egiten bada ere bai. · Operación que consiste en afilar un palo y ensartar en él por ejemplo un chorizo, para asarlo al fuego. También con asador de hierro. “Joan zan Erregenetan txorixo ederra jan giñuan Pol-poleko itturrixan txitxiburduntzi eindda.” Basoan egin ohi da jeneralean. . Esamoldeak: txitxiburduntzi eguna. Izen propioa. Elgetan, adibidez, urtean behin kalean edo basoan egiten den jaia, burduntzian erretako txorixo eta enparauak janez ospatzen dena. Etim.: «txitxi» (okela) + «burduntzi»..
txitxiñ, txitxíña. (c). Izena. Kanpoan teilatuko urak, hodian zehar etorri ondoren, jausten diren lekua. “Amen Artizen “ittuiña”, gurian [Idurixon] txitxiña esate jakuan. Klem./ Ittogiña da barrura eitten dana, eta txitxina bere bie dan lekura doiana. Don.” Bereizketa hau egiten ez dutenek jeneralean ittuiñ deitu ohi diote bai kanpokoari eta bai barrukoari..
txítxinpe, txítxinpia. (d). Izena. Teilatu hegalaren azpia. · El espacio cubierto por el alero del tejado. “Txitxinpia da etxiak... bolautik kanpora gelditzen dana. Don.”
txitxipotxo eiñ. Esapidea. "Tx-dun hitzak asko esan. “Orrek txitxipotxo asko itten dau: najotxen, gontxen... Guk eztou ola itten." (Lar Antz).” Osintxun dago txitxipotxorako joera. .
txitxi-potxuetan jardun. Esapidea. txutxu-putxuetan jardun. "Txutxumutxuka, marmarka jardun. “Ixileko txitxi-potxuetan dira bixak gaur egun guztian.”
txíxa, txíxa. (a). du Izena. Orina. “Txixa analizatzeko esan dost medikuak.” TXIXA, mugagabe zein mugatu. NON kasuan TXIXÍAN..
txixa-arrára, txixa-arraría. (c). Izena. txixa-arrastára, txixa-zarrastára. Meada. “Txixa-arrara majua ein jotsan arboliai.”
txixa bédar
txixa bédar, txixa bedárra. (d). Izena. botanika. Verbascum thapsum.. Gordolobo. Bi urtean hazten den landare hau oso handia egiten da. Lorea ere oso handia du, artaburu formakoa, horia. Lehortzen denean hauts handia izaten du. Lekuko batek TE, téia, deitzen dio. Beste batek beste belar klase bati esaten dio, baina ez dakigu bere izen zientifikoa. .