Bergara aldeko hiztegia

erréspetu, erréspetua. (a). Izena. Respeto. Esamoldeak: errespetu aundixa euki. (c). Esapidea. errespetua izan norbaitti. Infundir respeto. “Ume danak ixi-ixilik. Txirristik pez. Errespetu aundixa eukan e (aittajaunak). Ben.” ERRESPETUA IZAN NORBAITTI. Errespetu aundixa zotsen Donostiako tioi .
erréstau. 1.erréstau. (c). du Aditza. restáu. En pelota, restar; un saque, generalmente. “Ezetz errestau nere sakia.” 2.erréstau. (d). Izena. Udaberrian gari-landare bakoitzetik landare berriak sortu. · Retoñar el trigo. “Garixa errestau. Lelengo gari bat egoten dok, baiña gero igual zortzi, amar, bueltan etaratzen jittuk; gari-errestua esaten dana. Zenbat eta inddartsuao ta errestu geixao garixak. Errestuak, gari-errestuak. Don.” 3.erréstau. (d). du Aditza. Gure amak dio "mieztu", "bakandu" zentzuan erabiltzen zuela bere aitak. · Voz en desuso que significa dejar espacio entre las plantas eliminando las que sobran. “Artua errestatzera noia soora.” content_copy bakándu, miéztu.
érrestu. 1.érrestu, érrestua. (c). Izena. En pelota, el resto. “Sakia ona izan da baiña errestua obia.” Epaileak formula hau erabili izan du partiduaren berri emateko: Sakiak zazpi, errestuak iru.. 2.érrestu, érrestua. (d). Izena. Retoño de trigo.
erréteilla
erréteilla, erréteillia. (b). Izena. erretilla. Teilatuaren konponketa. · Retejo. “Gaillur-teillak apurtu barik onezkero gutxi eongo da, baiña erreteillia eitterakuan-da ekartzen zien. Benito./ Guk pe erretillia ein premiña ederra daukau basarrixan. ” Zoro samarrei erretilla on baten premiñia dutela esan ohi zaie ..
errétel, erretéla. (c). Izena. Kangrejoak harrapatzeko tresna. · Retel. “Erretelak ipiñitta dauzkat eta begiratzera noia./ Len jente asko ibiltze zan erretelekin peskan.”
erréten, errétena. (b). Izena. ur-erreten. Areka, urak korritu dezan eginiko zanga. · Zanja para el agua. “Lenago ura gurera erretenian etortze zan Urkitza-errekatik.” Ur-erreten ere bai. Baserri bidetan aldenik alden daudenei sangradero deitzen zaie Uberako etxe batzuetan eta erreten, beste batzuetan. . Esamoldeak: ipurdíko erréten, ipurdíko errétena. (c). Ipurmasailen arteko harana. “Granua daukat ipurdiko erretenian. ”
errétillu, errétillua. (c). Izena. Oñati. "El plato grande de barro en que podían comer unas seis personas." (Izag Oñ).
erretírau. 1.erretírau. (b). da Aditza. Etxera itzuli. · Retirarse. “Atzo be berandu erretirau giñan.” Festa edo parranda baten ondoren, batez ere. . 2.erretirau. (b). da Aditza. Retirarse un participante en un prueba deportiva. “Iru karrerista erretirau die Elgetan.” 3.erretirau. (b). da Aditza. Jubilarse. “Joxe aspalditxotik erretirauta dago.” Sin. erretirua artu.. 4.erretirau. (b). du Aditza. Inoren lurretara sartu den (ganadua) handik kendu. “Ganaua erretirau, biar eztan lekutan biorrak eta, jabia agertu deiñ, errira ekarri. Don.” "Etxeratu" zentzua ere badu honelakoetan: Erretiraitzak beixak.. 5.erretirau. (b). du Aditza. Retirar una acusación. “Berba orrek ezpaittuk erretiratzen juezera joko juat.”
errétiro. 1.errétiro, errétirua. (b). Izena. Gaueko etxerako itzulera. · La vuelta a casa, después de la juerga, normalmente. “Gaur be auskalo noiz izango dan erretirua./ Eranak eta erretiro txarrak ondatu zeban.” Erretiro txarrak jendearen hondamenditzat jo izan dira. . 2.errétiro, errétirua. (b). Izena. Jubilación. “Erretirua artzeko desiatzen nago.” Esamoldeak: errétirua kobrau. Cobrar la jubilación. 3.errétiro, errétirua. (c). Izena. Menopausia. “Oin dala gutxi etorri jako erretirua.”
erretólika, erretólikia. (b). Izena. Retahíla de palabras. “Zuen amandriak demaseko erretolikia sartu zostan gure familixian gaiñian./ Zuen alabatxuak dauka erretolikia.” Erretolikia sartu, euki, bota... Azen.: errétolika ere bai. .
errétorta, errétortia. (d). Izena. Oñati. "La tela muy fina y buena que se traía de fuera. Erretortazko izaraak: las sábanas muy finas de tela de fábrica." (Izag Oñ).
erretrápu, erretrapúa. (d). Izena. Sasi-mediku edo kuranderek unjentuz-eta prestatu ohi dituzten errearentzako, ebagientzako eta halakoentzako trapuak. · Paños preparados que utilizan los curanderos para sanar quemaduras, heridas, etc. “Ermuko kuranderiak ipiñittako erretrapuekin osatu jakon besoko eridia.”
erretratísta, erretratistía. (c). Izena. Fotógrafo. “Artekaleko erretratistian laguna da.” Orain fotógrafo, argazkilari nagusitu dira. .
errétratu, errétratua. (b). Izena. Argazkia. · Fotografía. “Erretratuak ikusten pasau giñuan atsaldia./ Erakutsikotsut Donostian etara giñuan erretratua.” Orain argazki edo fotografixa entzuten da gehiago.. Esamoldeak: erretratua etara. (b). Fotografiar.
errétxin. 1.erretxíñ, erretxíña. (b). Izena. Resina. “Emengo piñuan erretxiña ezta aprobetxatzen.” 2.erretxin, erretxíña. (d). Adjektiboa. Irritable, quisquilloso, -a. “Ezta persona txarra baiña erretxin samarra.”
erretzáille, erretzaillía. (b). Izena. Fumador, -a. “Familixa artan ama da bakarrik erretzaillia.”
erréuma, erréumia. (b). Izena. Reuma.
erréuma bédar
erréuma bédar, erréuma bedárra. (d). Izena. botanika. Agave americana. Pita. Izenak adierazten duen bezala, erreuma sendatzeko oso ona ei da landare hau, eta baita kukurruku eztula biguntzeko ere..
erréus, erréusa. (c). Adjektiboa. Akatsen bat duen pertsona edo gauza. “Labadoria erosi giñuan baiña erreusa./ Tomate erdixak inguru erreusak die aurten.” Tailerretan "pieza erreusak" esaten zaie atzera botatakoei..
erré-úsaiñ, erré-úsaiña. (b). Izena. Olor a quemado. “Sukaldera sartu orduko sentidu neban erre-usaiña.”