Bergara aldeko hiztegia

indizíño, indiziñúa. (b). Izena. Inyección. “Medikuana noia indiziñua sartzera.”
-iñéro, -iñerúa. (a). Atzizkia.
infárnu, infarnúa. (b). Izena. infernu, inparnu, inpernu (Os.). Infierno. “Pentsamentu txarrak eukitzia neikua infarnura zuzen joateko./ Aura aguria inparnuan ezpadao eztao iñobe. Ain txarra ta ain kanallia. Mertz.” Esamoldeak: infernuak ez artu. Esapidea. "Oso pertsona gaiztoari esaten zaio. “Infernuak pe ez au artuko." (Lar Antz).”
infarnuko auspo, infarnuko auspua. (d). Izena. Eskusoinua, lagun arteko berbetan. “Infarnuko auspua esaten zotsen abadiak eta.”
infarnuko katu, infarnuko katua. (d). Pinu-momorroa. · Procesionaria del pino. content_copy Piñu-momorro.
infarnuko txerren
infarnuko txerren, infarnuko txerrena. (d). adierazkorra infarnúko etsai, txerren, txarran (Oñ.). Deabrua. “Infarnuko txerrena baiño okerraua da gure mutiko ori./ Txerren danak baiño okerraue. (Lein.)./ Txerren baiño gogorraua.” Konparaketa hauetan, batik bat..
infláu. (a). du Aditza. Inflar, hinchar.
Ingálaterra. (d). Toponimoa. Inglaterra. “Ingalaterran izandakua da ori. Hala diote adin handikoek.” Gaur Inglaterra..
ingaratu. (d). inguratu, ingirau (Eib.), ingiratu, ingeratu (Oñ., Lein.). Eskuratu, gertatu, prestatu. “Egur pilla bat eitten zanian, egurra ingaratuta dauku, zurajia ingaratuta dauku. Don./ Ingeratu adi! (Prestatu hadi, mugitu hadi)./ Sanjuanak urreratu ziran eta zine modurako makiña bat ingirau eben. (SM Zirik)”
inguletadora
inguletadora, inguletadória. (c). da Izena. Angeluan ebakitzeko makina. “Ori da inguletadora. Ingúletadoria. Ingulet esate ako, kuadro bat ein biar bozu, ebai biozu inguletian. Martin.” INGULETIAN EBAI. Angeluan ebaki. Bat alde batea eta bestia beste aldera, ra!, da erdixan, ra! Inguletian ebai. Angel. . ohar bat
inguno. Ik. ninguno..
ingurátu. 1.inguratu. (c). du Aditza. Eskuratu, jirau. “Nundik andik inguratu biot aixkora bat.” 2.inguratu. (c). du Aditza. Rodear. “Etxia alanbradura batekin inguratu dabe.”
ínguru. 1.ínguru, íngurua. (b). Posposizioa. Cerca de, alrededor de. “Larogei pezeta inguru balio dau gasoillak./ Amarrak ingurua da./ Gabon inguruan izan zan.” 2.ínguru, íngurua. (b). Izena. El contorno, el alrededor. “Etxe inguru ederra dauke./ Inguru guztiak amorratu zittuan./ Inguruko errittatik etortzen da jentia.” Eta inguruan, ingurutik, ingurura... .
ínka, ínkia. (d). Izena. Abereen arnasestua birikietako gaitzagatik. “Pulmonixiai aguro igartzen jako. Arnasestua ero, inkia ero asten jako ta (ardiari). Enr.”
inkernu. 1.inkernu, inkernua. (d). Izena. Asmoa, gogoa, intentzioa. “Inkernue bai baiña alizetia falta. (Lein.)./ Umeonek dauka inkernua, atsalde guztia zeoze erostia nai. Goaittik erain dost. (Lar Antz)” 2.inkernu, inkernua. "Norbaiti gorrotoa izatea, gaizki opa izatea. “Etxokonak dauka inkernua gure katuandako." (Lar Antz)” 3.inkernu, inkernua. Izena. "Joera, gogo bizia. “Orrek dauka makinaako inkernua. (Txanpon-makinez dihardu).”
inkisizíño, inkisiziñúa. (d). Izena. Ikusi-ezina, burruka, bekaitza. · Odio, rencor, enfrentamiento. “Ola alkarren artian asarre dabitzen familixak eta, inkisiziñua dagola familixan ero, auzuan ero. Persona bat danian lagun artian-da inkisiziñua ipintzen dabena: "orrek inkisiziñua ipiñiko leukek baitta eztakitt nun be". ” Esamoldeak: inkisiziñúa ipiñi. (d). Esapidea. Sesioa, demanda ipini.
iñóiz. Izena. 1.iñoiz. (a). Adberbioa. Nunca, jamás (ezezkoetan). “Ezta iñoiz espabilauko.” content_copy sékula. 2.iñoiz. (b). Adberbioa. Alguna vez, algunas veces (bestelakoetan). “Iñoiz joaten ga perretxikutara./ Neuk pe ikusi izan dot iñoiz mozkortuta.” content_copy nóiz ero nóiz. Esamoldeak: iñóizko dénporan. (d). Adberbioa. Alguna vez. “Iñoizko denporan asarretu eitten baaiz pasauko jak. Don.” "Si alguna vez te enfadas ya se te pasará" esaldia euskaratzeko eskatuta egin du goikoa. Gutxi erabilia. .
iñolá be. (d). Adberbioa. Ezergatik ere. · De ningun modo. “Ezin leike ori iñola be admitidu.” Oso gutxi erabilia. Ezegaittik pe, ezetara be, ezela, iñundik iñora, dira entzunagoak. . content_copy iñótara (be), ezégatik (pe), ezétara (be), ezéla (be).
iñontz. iñuntz.
iñor. 1.iñor. (a). Izenordaina. Nadie (ezezkoetan). “Eztago iñor komunian./ Iño(k) pe eztaki zenbat sufridu neban.” I. Esamoldeak: iñor biarrian egon. (c). Norbera gauza izan ez eta norbaiten premian egon. “Ezta ezetarako gauza. Iñor biarrian dago komunera joateko be.” íñok éztakotan ibílli. (c). Esapidea. Ezohizkoak diren gauzak egin, nabarmenak edo normaletik kanporakoak. “Zer, Aixkorriko puntara zoiazela gaba pasatzera? Zuei iñok eztakotan ibiltzia gustatzen jatzue.” Errieta doinuan esan ohi da.. content_copy béstek éztakotan ibilli. iñóbe. (b). iñor be. Inor ere. “Iñobe etxuat ikusi bidian. Etxuat gizonik iñobe ikusi. Don.” 2.iñor. (b). Izenordaina. Alguien, otra persona. “Iñon biarra badozu, deittu./ Orrek beriak eta iñon lanak eitteittu./ Orrek, iñor balitz, primeran bizi bia leuke./ Norberan andria baiño iñona polittaua izaten da.”