Bergara aldeko hiztegia

auntz-bizar, auntz-bizárra. (c). Izena. Perilla. “Auntz-bizar puxkat jaukak okozpian.”
auntz-eztul.
auntz-gaztáe, auntz-gaztáia. (b). Izena. auntz-gaztái. Queso de cabra.
auntz-gaztaiña. Antzuola. "Aleluzekia: grano un poco alargado." (Izag Antz).
aunzdun, aunzduna. Eibar. Cabrero. (SB Eibetno).
áupa!. 1.áupa!. (a). Interjekzioa. Aupa, viva. “Aupa Bergara! Sartu beste gol bat.”
áupa
2.áupa. (b). haur hizkera Haur hizkeran, lurretik jaiki edo besotan hartu. · En lenguaje infantil, levantarse o coger en brazos. “Ale ume, aupa lurretik./ Amatxo, artukostazu aupa? ” Aupa artu, besotan hartu, alegia. Kalean «aupas artu» entzuten da asko. Erdaraz: «Llévame, cógeme a aupas»..
áupez, aupéza. (c). Izena. Ahotik botatzen den haizea. · Eructo, aire proveniente del vientre. “Bazkai astuna eiñ ddot eta 'Sal de Frutas” artu biot, ia aupez batzuk botatzen dittuten ero.” Don.k esan du aupetz zein adur (?) esaten zaiola korroskadari. . content_copy korroskara.
áura. (a). Izenordaina. Hura. · Aquel. content_copy a. Esamoldeak: áura béra. (b). Izenordaina. Aquel mismo.
áurdun. (d). Adberbioa. Embarazada. Enbarazada asko esaten da. Gaur emen ola kalian e «Alako enbarazada ei dago». Oin gure zerian da ba, basarrikuak eta, «aurdun dago». Normalmente aurdun dago. Don. Gutxi erabilia.. content_copy estadúan, enbarazáda.
áurki. (b). Adberbioa. Laster, berehala. · Enseguida, pronto. “Etxoiñ puxkat, aurki nok eta.” content_copy láster.
áurre. 1.áurre. (a). Izena. áurria. Parte delantera. “Etxe onek aurria politta dauka, atzia ez.” feedback átze. Esamoldeak: áurrian ibilli. (c). Esapidea. Buru izan. · Ser cabecilla, dirigente. “Iñaki PNVian, oso aurrian ei dabill./ Seme, beintzat ez ari aurrian (edo aurreregi) ibilli.” áurrian etara. (c). Norbait indarrez kanpora atera. “Kamareruak artu eta aurrian etara zeban.” aurrian bialdu. (c). Esapidea. Pikutara bialdu. áurria artu. (a). Aditza. Tomar la delantera. “Goiz juan nitzan baiña ala be iruk artu zosten aurria.” aurreraokuak euki. (c). Esapidea. Beste lehentasun batzuk izan. “Gure neskiak ezkontzia baiño aurreraokuak badauzkala diño. ” áurrera joan. (c). Esapidea. Azken gerratean Bizkai aldera, errepublikak kontrolatzen zuen aldera, joan. · Irse a zona republicana durante la última guerra civil. “Nazionalak Bergan sartu zienian aurrera joan zan familixa asko./ Bajakixan gure ama, anaiak-eta aurrian zittuana, ezta. Klem.” aurre egin. (c). Esapidea. Frente eman. “Kreditua eskatzia erreza da, baiña gero ainbeste milloiri aurre egin biajako./ Arek aurre egingo loskio baitta aitta santuai be. ” content_copy frente emon. 2.áurre, áurria. (b). Posposizioa. La época o el momento anterior a algo. “Gerra aurria bastante baketsua izan zuan./ Afalaurrian eingou berba.” feedback óste. 3.áurre. (a). Leku-denborazko kasuetan: aurreko, aurretik, aurrera, aurrerutz, aurreraiño, aurrez, aurrian...
aurrebero, aurreberua. (a). lagunartekoa Sexu kontuan sutsua. · Cachondo/a. “Aurreberua don, baiña ordua danian hoztu be segittuan egitten don. (TSE Berb).”
aurrékalde, aurrékaldia. (a). Izena. Fachada, parte delantera, frente. “Gure baserrixan aurrekaldia edarra da, atzekaldia ez ainbeste.” feedback atzékalde. Esamoldeak: aurrekalde ona egin. (c). Esapidea. Ondo-ondo berba eginez engainatu. “Arek amandriai aurrekalde ona eitten jao pagia artzeko orduan.”
aurreko pareta.
aurrelári, aurrelaríxa. (b). Izena. Binakako pelota partiduan aurrean jokatzen duena. · En pelota, el delantero. “Aurrelarixak traba ein jotsak atzelarixai.” feedback atzelari.
aurrénengo. 1.aurrénengo, aurrénengua. (c). Izenlaguna. Lehenengoa. · Primero. “Ezta izango aurrenengo aldixa.” Aurrenengo aldixa, batik bat.. Esamoldeak: áurrenengo dala. (c). Esapidea. Lehenengo dela, lehenengo ilaran. “Familixa guztia zan garo batzen, aittajuna aurrenengo zala./ Gaur etxian-etxian dao erropia sobre, geurian aurrenengo dala. Hil.” 2.aurrénengo, aurrénengua. (c). Izenlaguna. Malo, deficiente, siempre en frases negativas. “Etxeko lanak ein daizkun, soorako be eztau aurrenengo egualdixa eitten da./ Gaur enoia lanera eztaukat aurrenengo gorputzaldixa ta.”
áurrera. 1.áurrera. (a). Adberbioa. Adelante. “Etorri zaitte aurrera.” 2.áurrera, áurreria. (d). Adjektiboa. Aurreratua. Haurrengatik eta oso aurreratuak datozen uztengatik esan ohi da, batik bat. · Precoz, adelantado, -a. “Santiao sagarrak zien, oso aurreria izen, iittetarako azixa belztuta zeren. JJp./ Errekatik aruzkuan jeneralian zan aurreriao. Euzki begixaua ero. Jenerua lenao etorri, bedarra ta beintzet. JJp./ Gure Juanita, txikittan, oso aurreria zan; zazpi urterako berak jartzen zeban bazkaixa./ Gure neskatillia oso aurreria dago; bi urte ta badaki berbetan.” Mugatu singularrean, ia beti.. feedback átzera. 3.aurrera!. (a). Interjekzioa. Adelante! “Aurrera mutillak, ez billurtu.”
aurréra-sárda, aurréra-sardía. (b). Izena. Sarda zuzena, hortzak aurrera begira dituena. · Rastro con las púas hacia adelante. “Burdixa kargatzeko aurrera sardia bia da.” Sin. sarda-zuzen..
áurreraka. (a). Adberbioa. Hacia adelante. “Aspaldixan, aurreraka juan biarrian atzeraka goiaz./ Aurreraka sartukot autua?” content_copy áurreruzka.
aurrerakára, aurrerakaría. (b). Izena. Avance, progreso. “Zure semiak aspaldixan aurrerakara aundixa ein ddau eskolan.”