Bergara aldeko hiztegia

láranja, láranjia. (c). Izena. naranja. Naranja. Txikitan, Uberako auzo-eskolan genbiltzanon artean, baziren batzuk (gehienak) "laranja" eta "lumero" esaten zutenak. Erdara edo "kultura" gehiagoko familietakook "naranja" eta "numero" esaten genuen eta barre egiten genien besteei..
laratz, laratza. Izena. Eibar. Llar. content_copy gelatz. Esaerak: Aberatsa, infernuko legatza; pobria, zeruko gloria/loria. Esaera. (Lar Antz). Erlijio kutsuko esaera. Hurrengo bizimoduan pobrea ondo biziko dela, alegia. Aberatsa, infarnuko..
lardaskátu. Aditza. lardastu, lardiau. 1.lardaskatu. (d). du Aditza. Zikindu kakaz edo lokatzaz. · Ensuciar de excremento o lodo. “Kakaz ero zikinez lardaskatu ziero. Klem. "Nahastu." Lardastuta laa zeban plater guztia.” «'Nahastu'. Lardastuta laa zeban plater guztia. Sin. kakalardastu.» (Lar Antz). 2.lardaskatu. (d). du Aditza. Kakanahastu, gauza nahastu eta gauza formalik egin ez. · Embrollar, desordenar. “Iñoiz umiak eta be platerian dana lardaskatu ta jan ez. Klem.” Gutxi erabilia..
lardatx. 1.lardatx, lardatxa. Adjektiboa. "Persona jeniodun txipristina. “Astelenetan nere lagun orrek lardatxaldi ederrak eukitze ittu." (Lar Antz)” 2.lardatx, lardatxa. Adjektiboa. "Lana gustora ez egin eta lanean txarra dena. “Ari lan bat eitteko ezin leikixo esan, ain da lardatxa!" (Lar Antz).” 3.lardatx, lardatxa. "Eguraldi narrasa. “Gaur dauku egualdi lardatxa." (Lar Antz).”
lardei.
Lardero egun, Lardero egune (Lein.).. Izen propioa. Leintz. kantau ala errezau. Eskoriatzan eta Gatzagan, Karnabaletako Eguen Zuri eguna. Herriko haurrak etxez etxe ibiltzen ziren kantuan eta sariak batzen. Aranegik dioskunez, pertsonaia hauek daude taldean: Kantoria, kantuen edo errezuen zuzendaria (hurrengo eguneko dantzaldian «aurresku ateratzaillia» izango da); Poltserua edo poltseria, dirua batzen duena (hurrengo eguneko dantzaldian «atzesku ateratzaillia» izango da); lenengo eta bigarren Zesterua edo Zesteria, emandako jeneroa biltzen dutenak; lenengo eta bigarren Budintzeruak, emandako txorizo, urdai-zati eta horrelakoak burduntzian sartzen dituztenak (zestero eta burdintzeruak «kunprintzailliak» izango dira dantzaldian). KANTAU ALA ERREZAU? galdetzen zion Kantoriak etxekoandreari, urtean zehar etxeko norbait hil baldin bazen. (Aran Gatz, 78. o.).
lardiau. Aditza. Antzuola. Zikindu. "Lardioa egin". (Lar Antz). “Etxe guztia lardiauta laga zeban.(Lar Antz).” content_copy lardaskátu.
lardio, lardiua. Izena. Antzuola. "Zerbait jausi eta erortzen denean egiten den zikinkeria. (Lar “Patxi moxkortu zan, da eskillaran in zeban lardiua". (Lar Antz).”
láren, lárena. (a). Zenbatzailea. láen. Laurdena. · Cuarta parte. “Billotx erdixa geixegi izango da ta larena erosizu./ Ire laena be etxuat jaten./ Emuidak ogi laren bat. Don.” LÁEN entzuten da gehiago.. Esamoldeak: lárenak. (a). Laurdenak (ordua). · Y cuarto. “Lau ta laenak die. ”
láreun. (a). Zenbatzailea. lauréun. Cuatrocientos.
2.larga.
1.larga!. (d). Interjekzioa. larga emendik!. Alde hemendik. “Mutikuak! larga emendik! .” LARGA EMON. Dar largas. Klem..
lárgero, lárgerua. (c). Izena. Ohe barrenetik oheburura doazen bi albo-oholak. · Largero. ohar bat
larógei. (a). Zenbatzailea. Ochenta.
larra.
larráiñ. Leintz. larriñ (Lein.). 1.larráiñ, larráiña. (d). Izena. Baserriaren kontrako lauunetxoari toki askotan ematen zaion izena. Lehenago han jotzen zelako garia, jakina. · Era, plazoleta de trillar, en su origen. “Trilluakin baldin bazan, gari-joteko lekua, larraiña esate jakon. Ori e etxe gertuan nunbaitten lautaratxo bat, lauuna bat, euzkixa joteko lekuan, al bazan beintzat. Don.” 2.larráiñ, larráiña. (d). "El espacio interior de la puerta principal hasta la cocina." (Izag Oñ). “An, larraiña esaten jakon, larraiñ aundi bat euan, larraiña, ta antxe ein zan bodia. Oiñ ganauak dauzka larraiñian ipinitta. Etxeko barruan. Mertz.”
lárrarte, lárrartia (Ub.-Ang.).. (b). Izena. Angiozar. Arantzadia. · Zarzal. “ Oiñ larrartia da len ortua zana./ Larrartetik (edo larra artetik) urten ezindda demasak ein giñuzen.” Larrarte, substantibo eta hitz bakar bezala sentitzen da batzuetan (1. adibidea) "arantzadia" esango bagenu bezala, eta lar-arte, izen+postposizio, beste batzuetan, 2. adibidean bezala. Gauza bera gertatzen da "arantzarte"rekin.. content_copy arántzarte.
larráts, larrátsa. (d). Adjektiboa. Arpegi larratsa duela esan ohi zaio kirol asko egiteagatik edo beste edozergatik aurpegi zorrotza ("arrastaua" gure amaren hitzetan) duenari. “Joxe Migel ikusi juat, eta ondo arpegi larratsa jaukak pa... ” Gutxi erabilia. .
larratxori, larratxorixa. (d). Izena. Anthus pratensis; anthus trivialis. Bisbita. content_copy bedartxóri, txítxi.
larráu. (d). du Aditza. larratu (Oñ.).. Larratu, abereak bazkatzera eraman. · Apacentar alguien los animales. “Ardixak larratzera goizian. Bere martxan ipintzera berak nai daben lekuan pastoriak. Ardixak larrau. Eske diferentzia aundixa egoten dok nun ipintzen dittuan goizian. Klem./ Atzo zuen zelaixan larrau nittuan ardixak./ Ganauak larrau jittuat. Don./ Bazkalostian ardixak larratzera noia.” NOR-NORK. Norbaitek abereak larrau. Gaur gutxi erabilia. Larrera etara edo larrera eruan entzuten da. Eta zelaian belarra jaten dabiltzala esateko: larrian ibili. Behiak ere LARRAU daitezke, norbaitek basora eramanez gero..