Bergara aldeko hiztegia

arkera egon. 1.arkera egon. (c). Esapidea. Estar en celo la oveja. “Ardixan arkera esaten da ta auntzian be ola esango da ero; nik eztot neuk euki auntzik eta. Don.” 2.arkera egon. lagunartekoa Emakumea bero, sexu gogoz, egon. · Estar cachonda; caliente. “Argi ibiltzia jaken aldemenian dabizen mutillak, arkera samar najaon-eta. (TSE Berb).” Ik. altan egon.
arkerátu. (c). da Aditza. Ponerse en celo la oveja. “Ardixak arkeratzen asten dia ba, igual e agostuan lelengotan igual asten dia, ta nai bozu billotxak geruao euki, ba euki adarixa aparte setienbre arte. Luis.”
árkiri, árkirixa. (d). Izena. Erreka erdiko isla. Zubietakoari hala deitzen zaio, eta baita Osintxun, Bolu parean, duela urte batzuk arte zegoenari ere..
árko, arku
árko, arku, arkúa. (c). Izena. Frutaren harra. · Gusano de la fruta. “Aurten urrak, danak arkua dauke./ Sagar asko batu da, baiña geixena arkoduna.” Etim.: ar+joa, ziurrenik.. Esamoldeak: arkúak jo. (c). Agusanarse la fruta. “Aurten arbola onek sagar ale erkin batzuk besteik eztittu emon, danak arkuak jotakuak. ”
arkoiris, arkóirisa. (b). Izena. Arco iris. Leintz aldean arrunta, Bergaran ere esaten da baina ostarku bizirik dago hiztun gehienen ahotan. . content_copy ostárku.
árku.
arku
1.arku, arkúa. (a). Izena. Arco. “Bergarako aiuntamentuak arku ederrak dauzka.” 2.arku, arkúa. (d). Izena. Karobiaren labe gainaldean kareharriz egindako kupula formako egitura. · Bóveda. “ Ta a zerrau atzenengo sartze zan arrixak; aek itteban lotu, da a arkua eitteko laguntze akon zeakin, arrixa ipini aala atzetik kargau jausi ezteiñ, katiau. Cand.” Labe barruko arkua egiteko esperientzia eduki behar zen, eta baziren bereziki horretan trebeak zirenak. . Esamoldeak: arkua artu. Karobi barruko kareharriarekin ganga eraiki. “Ni enao neu arkuik artzen ibilitta sekula; nere anaia bai. Andres.” 3.arku, arkúa. (b). Izena. Eibar. Su-armetan kolpekaria (gatillua) babesteko pieza. · Guardamonte. “Arku gaiñeko kakua jaukak eskopeta onek.”
arkume, arkumia. Izena. Cordero. Billotx erabiltzen da Bergaran, baina berba-jolas bitxi honetan agertzen da gipuzkerazko arkume. Bertan arkumea gertatzeko errezeta interesgarria ematen da: Arkumia ekarri dutela, nola gertatu eztakitela, koiperakin tarteran, perrejill saltsa, kipulorum kipulorum, per omnia sekula sekulorum, amen. Klem. .
árkupe
árkupe, árkupia(k). Izena. Soportal, Espacio debajo del arco. Por antonomasia, los soportales del Seminario y del Ayuntamiento. “Arkupetan etxoingotsut.” Pluralean gehienbat. Bakarra denean, singularrean. Elgetako arkupian aize ederra egongo da..
árlandu
árlandu, árlandua. (c). Izena. Harri landua. · Piedra labrada, de sillería. “Etxe orrek arlandu ikusgarrixak dauzka.”
arláta, arlatía. (d). Izena. Teilatu ertzetako lata, alde batetik lodiagoa dena teilari eusteko. Arlataren neurriak honako hauek ei dira: zabalean hamar eta sendoan alde batean bost eta bestean bi. Alde mehea da latarekin bat egiten duena, eta bostekoa kanpo aldera jartzen dena. .
arlázta, arlaztia. (d). Harlauza. Don. content_copy arlósa, losa.
arlósa
arlósa, arlosía. (c). Izena. Harlauza. · Losa de piedra. “Etxeaurria dotore ipiñi dabe arlosa gorrixekin.” content_copy arlázta, losa.
arlóte, arlotía. (b). Adjektiboa. Nagia, narrasa, ganora gutxikoa. · Vagabundo, -a, desarrapado, -a. “I beziñ persona arloteik etxuat sekula ikusi.”
arlotekeríxa, arlotekerixía. (b). Izena. Nagikeria, narraskeria, ganorabakokeria. · Dejadez, falta de fundamento. “Baneukan makiña bat zeregiñ, baiña arlotekerixan pasau dot uda guztia.”
árma, armía. (a). Izena. Arma. “Tiragomia baiño arma okerragoik ezpalego.”
armáarri
armáarri, armáarrixa. (d). Izena. Escudo. “Leengo etxejaunen (etxejauna esate jakuen), da etxejaunen etxiak, torriak, armaarrixakin-da. Don.”
armagiñ, armagíña. (b). Izena. Eibar. Armagintzan diharduen bihargina. Armero. “Naixago armagiñ izatia, basarriko baiño./ Armagiñak asko ziran len Eibarren. (Etxba Eib).”
armagintza, armagintzia. (b). Izena. Arma-industria. “Armagintzia Eibarren antxiñako lanbidia. (Etxba Eib). ” content_copy armeríxa.
armáilla, armáillia. (b). Izena. Harrizko maila. · Peldaño de piedra. “Zazpigarren pisura igotzeko berreun armailla igo bia die.”
ármaixo, ármaixua. (a). Izena. Armario.