Bergara aldeko hiztegia

arríttu. (c). du Aditza. Segari segarria pasatu. · Afilar la guadaña con la piedra. “"Segia sendatu in dda”. Amostu be esaten dok, baiña arrittu eitten dok. Bi zer dare or. Sendatzen danian arrittuta be etxok balio, pikau ein biok orduan; eta bestela, berriz, amostu eitten dok, pikaduria ondo, baiña arrittu ein biok orduan, arrixakin pasau, gozatu. Don.” Ségiai arríxa pasau edo ségia arrixákin pasau ere bai. Arri-ren lekuan segarri ere bai.. content_copy arráiztu.
arri-txaplata, arri-txaplatía. (d). Izena. Harri pusketa txiki eta zapala. “ “Busti ala siku”, ori arrixa zanian —dirua etzan egoten betik— eta orduan arrixa, bota txistua ta botatzen zan gora, arri-txaplata bat: “busti ala siku?” Don.”
arrixan, arrixána. (d). Izena. Eibar. Harri-mina, txizako gaitza. · "Cálculo. “Arrixana agertu jako eta medikuekin dabil.”
arrízar, arrízarra. (c). Harritzarra, harri handia. · Piedra grande, cacho piedra. “Egundoko arrizarra jausi jakuen etxian kontra./ Eldu ein bia jakok gero irureun kiloko arrizarrai.”
árro. 1.arro, arrúa. (a). Adjektiboa. Vanidoso, -a, orgulloso, -a. “Ezta persona txarra, arro samarra izatia eze.” 2.arro, arrúa. (b). Adjektiboa. Vaporoso, esponjoso. “Lur au oso arrua dago./ Soiñoko arro-arro batekin zoian.” 3.arro, arrúa. (d). Izena. "Barranco." (Izag Oñ).
arroka. arronka, esne-arronka, arrauki-xe (Aram.). 1.arroka, arrokía. /eu/user/3. Izena. Antzuola. "Esneak kazola ipurdia erretzean hartzen duen gustoa. “Mikroondasian berotutakuan esniak sekula eztau artzen arrokaik./ Neri gatzatua arrokiakin asko gustatzen jat./ Tio Fernandok esniak arroka gusto geixao eukitzearren ogi iriña kazuela ipurdira botatze zotsan." (Lar Antz)” 2.arro(n)ka, arro(n)kía. Eibar. Esnearen hondarra, ontziaren hondoan itsatsita geratzen dena. · "Crema de la leche que se adhiere al recipiente. “Esne onari igartzen jako, ontzixan lagatzen daben arronkatik.”
arrokeríxa. 1.arrokerixa, arrokerixía. (a). Izena. Fanfarronería, vanidad, engreimiento. “Len jente askok erderaz arrokerixaz eitte zeban, naiz ta gaizki jakin.” Esamoldeak: arrokeríxak jo. (c). Esapidea. Harrokeriak esan. “Joane arrokerixak joten ibilli da denpora guztia, eztakitt zenbat diru jarri dabela korriduan, pisua erosi bia dabela Eibarren... ” 2.arrokerixa, arrokerixía. (d). Izena. Ugaritasuna, aberastasuna, baina ezezkako esaldietan. “Patata etaratzen ibilli ga ta eztao arrokerixa aundirik./ Ez pentsau nere karteran arrokerixaik topau leikenik.” Esamoldeak: arrokerixáik kontáu ézin. (d). Esapidea. Arrakastaren berririk ezin zabaldu. “Aurten, babiak daukan itxuriakin, ezingou arrokerixaik kontau.” Ezezkoetan. Uzta txarra hartuko dela, alegia..
arrokeríxatxo, arrokeríxatxua. (c). Izena. Harro egoteko gaia, motiboa. Ez du ia zentzu peioratiborik. · Motivo de orgullo, de vanidad. “Gaztetan pelotari ona izandakua da, ta arrokerixatxo ori eukitzen dau kontatzeko./ Aren arrokerixatxua zera izeten da: Donostiara joaten danian Nikolasanian bazkaltzia.”
arrókillo, arrókillua. (c). Adjektiboa. Harro samarra. · Chulillo, -a. “Mutiko ori arrokillo samarra pentsatze jat.”
arromuskara. arropustara.
arróputz, arropútza. (b). Adjektiboa. Engreído, -a, vanidoso, -a, fanfarrón, -a. “Guerra ori tontua ezta izango, baiña arroputz galanta bai.”
arrósinka. (c). Adberbioa. aarrosinka. Aharrausika, ahozabalka. · Bostezando. “Egun guztia arrosinka nabill, bart lo gutxi ein ddot eta./ Gosiak arrosinka egoten naiz ordubatak aldera.” content_copy aózabalka.
arroskara, arroskarie. Aramaio. Hondonada. “Kuatrobientotik onutze an arroskaran ointxe be antxe dau txabolie.(Orm Aram). ”
árrosko, árroskua. (c). Adjektiboa. Harroa. · Muy orgulloso, -a, fanfarrón, -a. “Zuzendari berria arrosko xamarra da.”
arrótu. 1.arrótu. (a). da Aditza. Envanecerse, engreírse. “Kanpoko jentia datorrenian umiak arrotu eitten die.” 2.arrótu. (b). da du Aditza. Ahuecar, hinchar, mullir, henchir... “Oillarrak lumak arrotuittu./ Esku gaiñeko azal guztia arrotu jat./ Tartia gutxi arrotu da labian./ Autuak auts mordua arrotu zeban./ Orrek bixok kontuak esaten asten dienian auzo guztia arrotzen dabe./ Oillolokia lumak arrotuta. Don.” Oso esanahi eremu zabala du.. 3.arrótu. (c). du Aditza. Pelotan, pelota atzeratu. · En el juego de la pelota, atrasar la misma. “Jo gogor, arrotu pelotia zortziraiño.”
arróz, arróza. (a). Izena. Arroz.
arrózkoletxe, arrózkoletxia. (b). Izena. Arroz con leche. “Ale ume, jaizu okelia, gero arrozkoletxia dago ta.”
árrua, árruia. (c). Izena. Hamabi kilo eta erdi dituen pisu unitatea. · Arroba. “Potok zortzi arruako arrixa errez jasotzen juan./ Amar arruatik gora zuan zuen txarrixa.” Txerria eta karga-jasotzeko harria neurtu ohi dira gaur arruetan. Ganadua erraldetan. .
arruínau. (a). da du Aditza. Arruinar, arruinarse. “Jokuan arruinau zan.”
artáberde, artáberdia. (c). Izena. Berdetan ganajatekotzat ebakitzen den arto gaztea. · Maíz que se corta como forraje para el ganado. “Segia artu ta artaberde puxkat ebaitzera noia.”