Bergara aldeko hiztegia

máats
máats, maátsa. (a). Izena. botanika. Vitis vinifera. Uva. /a/ ahoskatzen da garbi-garbi. . Esamoldeak: maatsa zapaldu. (c). Aditza. Prensar la uva. zapáldu. (a). du Aditza. Pisar, aplastar. maátsa erabilli. (c). Esapidea. maátsa ibilli, euki, izan. Negozio handia izan. “Taberna orrek dabill aspaldixan maatsa./ Trena kentzia Vergaresandako izan zan maatsa.” maátsa batu. (a). Vendimiar.
maats-ále, maáts-ália. (b). Izena. Grano de uva.
maáts-bátze, maáts-bátzia. (b). Izena. maásbatze. Vendimia. “Laster asiko da Riojan maasbatzia.” Esan MAÁSBATZE ia beti..
maats-kórda
maats-kórda, maats-kordía. (b). Izena. Racimo de uva. “Maaskorda osua jango neuke.” MAASKORDA esan ohi da.. content_copy maastordo.
maats-órpo, maats-orpúa. (c). Izena. Mahatsondoa, mahats ipurdi bakoitza. · Cepa. “Gurian berreun maatsorpotik gora egon zittuan./ Zenbat maatsorpo jezik emen? Don.”
maats-pasa, maáts-pasia. (b). Izena. maáspasa. Pasa de uva. Esan MAÁSPASA. Zimur asko duen personaz esaten da: maaspasia emoten dau..
maats-zepotz, maats-zepotza. Izena. Eibar. "Viña en donde la uva está distribuida en cepas individuales, no en parral." (SB Eibetno).
maáts-zótz, maáts-zótza. (d). Izena. Mahats-zotza, aihena. · Sarmiento, esqueje de vid. “Ebaitta botatzen dan zera, maazotza. Don.” Esan MAAZOTZ ia beti. Gure etxean AIXEN deitzen zaio. .
mádal, madála. (c). Izena. mágal. Zuhaitz adar txikia. · Ramita. “Azkarran madala ibiltze giñuan Idurixon ganauei eulixak kentzeko.Klem./ Keixa onek danak madaltxo batek zeuzkan.”
madári
madári, madaríxa. (a). Izena. botanika. Pyrus communis. Udarea, udareondoa. · Pera, peral. “Madarira igota dabill mutikua.” Beste fruta-arbolekin gertatzen den bezala, madari-arbola zein madari esaten da arbola bera izendatzeko. Zenbait madari klase: dukesia, goizagoko madarixa, margarita madarixa, marki madarixa, negu madarixa, pedro jose madarixa, santamaiña madarixa.. ohar bat
madári-árbola, madári-árbolia. (a). Izena. Peral. “Madari-arbolatik jausi da.”
madarikátu. 1.madarikatu, madarikatúa. (b). Adjektiboa. adierazkorra Maldito, -a, puñetero, -a. “Txakur madarikatu orrek eztosku lotan laga./ Pasauko al da krisis madarikatu au. ” Sin. madarigaiñeko, -ue. (Leintz).. 2.madarikatu. (d). du Aditza. Maldecir. Aditz gisa “Egun guztia danagaittik madarikatzen pasatzen dau.” Aditz gisa MADARIKATZEN forma besterik ez dut entzun. Maldiciendo. Egun guztia danagaittik madarikatzen pasatzen dau.. ohar bat
madari-ságar, madari-sagárra. (d). Izena. Sagar mota luzenka, madari formakoa (?). ohar bat
mádre, mádria. (d). Izena. Sagardoa, txakolina edo ardoa duen barrika edo botila baten hondoan geratzen den batz edo hondarra. · Poso.
Mádrill. (a). Toponimoa. Madrid. Madrid. “Madrillera joan da soldau.” Madrilldik edo Madrilletik, Madrilgo, etab. «Madrid» entzuten da gero eta gehiago. .
mádrina, mádrinia. (b). Madrina de boda.
mádura, máduria. (c). Izena. Ibaiaren edo errekaren ondoko lautada, ortu-lur ona. · Vega, terreno llano contiguo al rio, apropiado para huerta. “Piparra artzeko maduria onena.” Madura tokizena Agorrosin, Zapatarikua eta San Lorentzo aldeko ibar zabalari ematen zaio. Kontatzen dute behin bergarar batek Elosu aldean ibili ondoren herrira itzuli zenean, zelebre samar ibilita dirudienez, sasi artean pasatu ezinda-eta (ez dakigu zahatoarekin joan zen ala zer), zera esaten zuela madura goraipatuz: Maduria madura, joete Italia!.
ma emon, ma eiñ.
magal.
mái, máixa. (a). Izena. Mesa. Esamoldeak: maiko egin. (c). Esapidea. Batzorde bateko (epaimahai batekoa, gehienetan) kide izan. “Umiok eta maiko egiten ebenak otzez dardaraka pasau eben arratsalde guztia. (AAG Eibes).” basuan jaixo, basuan azi, etxera etorritta amantal zurixa jantzi. Mahaiaren igarkizuna. (Izag Oñ).