Bergara aldeko hiztegia

txímutx txákur, txímutx txakúrra. (d). Izena. Cierta raza de perro muy común hasta hace poco, muy vivaz y de pequeño tamaño. “Tximutx txakurrakin kazan eitte zeban askok.”
tximutz, tximútza. (d). Izena. Antzuola. imutx (Eib.). Chinche. content_copy txíntxe.
txinbili-txonbolo. Onomatopeia. "Umea altzoan hartu edo seaskan umeari lo eragiteko alde batera eta bestera egiten den mugimendua. Gehienek su aurrean egiten zuten. “Tiok su aurrian artu eta txinbili-txonbolo eraitte zoskun umore oneko zeuanian." (Lar Antz)” content_copy zinbili-zanbulu. Esamoldeak: txinbili-txonbolua. (d). Antzinako lo-kanta baten hasiera: “Txinbili-txonbolua enok ni zorua, sardiña burua baiño obe dok oillua. Klem.” Musika aldatuz errepikatu ohi zan..
txínbo txákur, txínbo txakúrra. (d). Izena. Perro chimbero. “Len, kazia ugari zanian, txinbo-txakurrak pe bai.”
txindor.
txindúrraski, txindúrraskixa. Izena. Landare bat da. Ez dakigu zein baina txindurri bedarra izan daitekeela pentsatzen dugu Donatok eman digu izena. Etim.: txindurri+aski. .
txíndurri, txíndurrixa. (a). Izena. txinddurri, txindorri, txingurri (Lein.). Hormiga. Esaerak: Txindurrixak erlabixuai:. Esaera. Lanik egin ez eta gero eskean dabilenari esaten zaio. “Txindurrixak erlabixuai: ” Esamoldeak: txindurrixak elefantiai irabazi. Esapidea. "Txikia eta haundia borrokan edo lehian dabiltzanean, txikiak irabaz dezakeela adierazi nahi du." (Lar Antz).
txíndurri bédar
txíndurri bédar, txíndurri bedárra. (d). Izena. botanika. polygonum persicaria. Persicaria. Sustraia etzana du eta korapiloetatik zuztar berriak botatzen ditu. Kirtena, ostera, zuzen-zuzena. Hostoak melokotoiarenak bezalakoak, erdian beltzune batekin. Leku hezea gustatzen zaio eta zaindu gabeko baratzetan hazten da batez ere. Egosita hartzen da bai sikatzeko, bai zauriak ixteko.. content_copy pipar bédar górri.
txindurrika.
txindurri madari, txindurri madarixa. (d). Izena. Madari mota bat.
txíndurrittu. (b). zaio Aditza. Entumecerse, dormirse un miembro. “Ankia txindurrittu jat.” Azen.: txindúrrittu ere bai. .
txínga.
txínga
1.txínga, txíngia. (b). Izena. Argolla de hierro fija a la pared. “txingan— eta goiz guztia tabernan kartetan.” 2.txinga, txingia. Izena. Antzuola. "Euskaraz egitearren zigor modura ikasleari ematen zitzaion eraztun edo aro modukoa. Azkenengo izaten zuena eskolan geratzen zen zigortuta." (Lar Antz). 3.txinga, txingia. Izena. Antzuola. "Sutarako egurrak txikitzeko erabiltzen zen tresna. · Cuña de hierro." Lar Antz). “Txingiakin txeetze giñutzen laberako egurrak ogixa in bi giñuanian.”
txinga-eruále, txinga-erualía. (c). Izena. Txinga-eruate kirola praktikatzen duena.
txingá-erúate, txingá-erúatia. (c). Izena. txinga-joku. Bi pisu esku banatan hartuta atzera eta aurrera eramatean datzan herri kirola.
txíngar, txingárra. (b). Izena. Brasa zati bakoitza. · Ascua, cada trozo de brasa. “Txingarra jausi jatan anka gaiñera.” Esamoldeak: txingarra baiño beruaua. (c). Esapidea. Oso beroa. Zentzu sexualaz, gehienbat. “Txingarra baiño beruaua ei dok neska ori.”
txinget. 1.txinget, txingéta. (c). Izena. Pestillo. “Atiai txingeta emon da etxaburuko atetik urteizu.” 2.txinget, txingeta. (c). Izena. Krixketa, atea kanpotik eta barrutik ixteko altzairuzko pieza. “Kanpotik izaten dana? Txingeta. Sebas.” content_copy kriskéta.
txíngor, txingórra. (a). Izena. Kazkabarra. · Granizo. “Txingorra zuri zeuan goizian.”
txingorráda, txingorradía. (c). Izena. txingorrára. Txingor-zaparrada. · Granizada. “Txingorrada galanta bota zeban atzo atsaldian.” content_copy txingor-zaparrara.
txingorra-mingorra. Izena. Eibar. "Cuatro esquinas. Harrapatze jokua. Lau, arboletan ipiñi eta bestia erdixan. Partaidiak batetik bestera pasatzen diran bittartian, katibuak harrapau egin bihar dittu. "Txutxurrutxu" esandakuan kanbixau eta katibuak harrapau. Galtzen dabenak, bera katibu." (SB Eibetno).
txingor-zaparrara, txingor-zaparraría. (b). Izena. Granizada. content_copy txingorráda.