Bergara aldeko hiztegia

iñárra, iñarría. (d). Izena. botanika. Brezo. ohar bat
iñáurki, iñáurkixa. (d). Izena. iñaurkin. Azpigarria; behien ohea egiteko orbela, albitza, garoa... · Material para hacer la cama al ganado. “Lengo zarrak esaten juen iñaurkixa. Iñaurkixa ba, satsa eitteko zera, azpigarrixa. Klem./ Burdirik aundiña izeten zan, iñaurkittarako, garua, bedarra. Luziena, burkamaik luziena. Don.” Ia galdutako hitza. Orain azpigarri, batik bat..
iñáusi. (c). du Aditza. Zuhaitzari adarrak moztu, bizirik dagoen artean. “Arbola motz bati, pagua, gaztaiñia, aritza, adar batzuk kentzen baako gora doiazenak, ari iñausi. Don./ Soilddu arbola luzia, gora zera lagatzen jakonian. Fruta arbolak porau. Paguak eta, iñoiz ondotik ebaitzen jakuek adarra, sutarako ta, ori iñausi.”
iñáusketa, iñáusketia. (d). Izena. Inauste ekintza. · Poda. “Neguan izaten da iñausketia.”
inbálido, inbálidua. (b). Izena. Inválido. “Inbalido geratu zan gerratian.”
inbirióso, -a, inbiriosúa, -ía. (b). Adjektiboa. inbidioso, enbidioso. Envidioso, -a. “Ezixozu erakutsi be eiñ, inbirioso utsa da ta.”
inbiríxa, inbirixía. (b). Izena. inbidíxa, enbidixa. Envidia. “Pielezko abrigu baten inbirixia eindda nago./ Anaian etxian inbirixatan pasau dau bizimodu guztia.” Gaur ENBIDÍXA gehiago. ZEREN inbirixia, gehienetan. Gauza batek beste bati ez diola zorrik, bestea bezain ona dela esateko: Txakoliñak etxaukak ardau onenan inbirixaik./ Degurixak eztauka Urbixan inbirixaik. ZEREN inbirixaik ez euki. . Esamoldeak: zu be inbidixia partidu zan egunian lenengo illadan eongo ziñan. Esapidea. "Pertsona inbidiosoari esaten zaio." (Lar Antz) “Sin. Zu be inbidixia partidu zan maixan izengo ziñan.”
inbutu.
indarrétxe, indarretxía. (c). Izena. Zentral hidroelektriko txikia. Asko ziren Iberduero nagusitu arte. · Pequeña central hidroeléctrica. “Aranen, Aranguntxon..., batian bestian mordua zittuan indarretxiak.” content_copy makinetxe, túrbiña.
índdar. 1.inddar, inddárra. (a). Izena. Fuerza. Etxe batean lanerako jende asko dagoenean Etxe batean lanerako jende asko dagoenean indarra dagoela esan ohi da. Gaur, gurian dagon beste inddarrekin, garo guztiak erretirau bia jittuau. Gerraz aritzerakoan ere: Gero Bixkai aldetik inddarra aillegau zuan da Elgeta aldian gogortu zittuan. Tropak etab., alegia.. Esamoldeak: inddarrían. (c). Adberbioa. Indartsu, indar handiz. “Onek gaztiok inddarrian dare ta bedarretak laster eingoittugu./ Zuk sartutako larrosak inddarrian datoz. ” inddarra egin. (c). Aditza. Hacer fuerza, presionar. “Inddarra egin biako da gure deretxuak errespetatzeko.” 2.inddar, inddárra. (c). Izena. Argindarra. · Fuerza eléctrica. “Inddarra joan da ta argi barik gare.” Orain inddar edo arginddar baino gehiago elektrizidade entzuten da.. content_copy argínddar. Esamoldeak: índdarka. (c). Adberbioa. Haciendo fuerzas. “An zebitzen inddarka, autua mobidu naixan.” Behiak txala egiteko ahaleginetan diharduenean inddarka jarduten du. . inddarra Jakan. (c). Esapidea. Indarra falta, indarra auzoan. “Erronkia ugari arrixa errez jasoko zebala, baiña gero plazara urten eta zera, inddarra Jakan.” Lehenengo (gerra aurrekoa, hain zuzen) tentsio altuko argindar-linea Jakatik zetorren. "Jakako linea" deitzen zitzaion. Hortik esapidea. .
inddargárri, inddargarríxa. (c). Izena. Indarra ematen duena. · Revitalizador. “Etorri etxera inddargarri bat artzera, oiñezkero kantsauta egongo zate ta.”
inddárka, inddarkía. (d). Adjektiboa. Indargea, erkina. · Falto de fuerza (sobre todo aplicado a plantas). “Letxuga guztiak igartu die; alako inddarka batzuk gelditzen die bizirik.”
inddarkátu. (d). da Aditza. Indargetu. Landareez, batez ere. · Perder fuerza una planta. “Azkenengo euri zakarrak inddarkatuta laga zittuan patatak.”
inddarráldi. 1.inddarraldí, inddarraldíxa. (c). Izena. Etxe batek edo norbaitek indar handia dueneko aldia. · Temporada en que se tiene mucha fuerza. “Rominger-ek inddarraldixa aprobetxau dau rekorra batitzeko./ Inddarraldixa dago gure basarrixan.” 2.inddarraldi, inddarraldíxa. (c). Izena. Indarrezko ahalegina. · Intento usando la fuerza. “Indarraldixa ein giñuan arrixa mobitzeko, baiña alperrik./ Bi indarraldittan bota giñuan monumentua.”
inddártsu. 1.inddartsu, inddartsúa. (b). Adjektiboa. De mucha fuerza. “Arrijasotzaille ori inddartsua da.” 2.inddartsu. (b). Adberbioa. Con fuerza. “Aurten patatia inddartsu dator.” Ik. inddarrian s.v. inddar..
inddártu. (b). da Aditza. Indarra hartu. · Fortalecerse. “Euskeria puxkat inddartu dala esan leike./ Pago gazte au ezta inddartzen.”
india.
indiáno, indianúa. (c). Izena. Ameriketan denbora bat eman ondoren handik itzuli dena. “Oiñ amerikanua, len indianua esaten jakuen danei. Don.” content_copy amerikáno.
índia-óillo, índia-oillúa. (d). Izena. indietako oillo. Pintada, gallina de Guinea. “Nik ezautuittutenak india-oilluak. Ginea-oillua be bai. Don.” Azen.: indía-óillo ere bai.. content_copy ginéa-óillo.
indí-gaztaiña, indí-gaztaiñia. (c). Izena. botanika. Aesculus hippocastanum. indíxa gaztáiña, iri-gaztaiña. Castaño de Indias. Kanpotik ekarritakoa bada ere, asko daude, kale inguruetan batik bat, Bidebarrin, esate baterako. "Gaztaiña pilongak" ematen dituzte. Sin. enano-gaztaiña (Eib.)..