Bergara aldeko hiztegia

txonbolo.
txondor.
txonkolo.
txonta.
txonta erreal.
Txóonpio. (c). Izen propioa. Txoronpio. Txoronpio edo. Ipuin zaharren bateko pertsonaia, dirudienez. Baten batek gauza "zelebreren" bat egiten badu -burua zeroan moztu, adibidez- zera esan ohi da: “Orrek pe Txoonpiona ein jok. Txoonpiok pe bere gustua ein juan. Bietza ipurdixan sartu eta txupatzen ei jeuan. ” Beraz, TXOONPIONA EI.
txópo
txópo, txopúa. (b). Izena. botanika. populus nigra. Makala. · Chopo. Ibai ondoko lurretan asko landatzen den arbola luzea. Hosto ahul hagindunak eta lore txiki-txikiak ditu. Mintza sendagai bezala erabiltzen da, bai almorranak ixteko, bai umea izandakoan esne jarioa mozteko.. content_copy makal.
txópoi
txópoi, txópoixa. (c). Izena. Txopodia, makal-saila. · Chopera. “Bolintxo txopoixan makiña bat jente egote zuan sasoe baten atsalde pasa.”
txopo-karóliñ, txopo-karolíña. (d). Izena. populus alba? populus canadiensis?. Makal mota bat. Populus canadiensis, ote? Edo populus alba? (álamo). Etim.: "chopo de Carolina" (EEBB) dirudi..
txopo-perretxiko. Izena. agrocybe aegerita. Eibar. Seta de chopo. (SB Eibetno).
txopó-platano, txopó-plátanua. (c). Izena. botanika. Osintxu. Plátano de sombra. content_copy plátano.
txóri. 1.txorí, txoríxa. (a). Izena. txori-txiki. Pájaro. TXORI-TXIKIxak esaten zaie tamainu txikikoei.. Esamoldeak: txorittara juan. Esapidea. "Txori billa urten, baiña gehixenetan bizirik harrapatzeko. Esate baterako likiaz kardantxilluak, tariñak edo pardilluak harrapatzera." (SB Eibetno). txorixán modúan ibílli. (b). Esapidea. Ondo, sasoiko ibili. Makalaldi baten ondoren esan ohi da. “Operau zebenetik txorixan moduan dabill./ Aspaldixan txorixan moduan zebillen, baiña gripiak egundoko pasaria emon jao.” txorixák baiño búru gutxíao éuki. (c). Esapidea. txorixá. Zentzun gutxi euki. “Ori eingo ziñuan baiña! Txorixak paiño buru gutxiao daukazu. ” txorietxe geratu. (b). Esapidea. Oñati. "Quedar vacío y abandonado un caserío." (Izag Oñ). 2.txori, txoríxa. (d). Izena. Ate zaharrek biratzeko beheko aldean izaten duten sistema. Batzuek TXORI deitzen diote azpiko zulotxoari: “Atia txorittik etarata sartu zan lapurra./ Ate ori txorixan sartu barik dago bia dan moduan.” Lekuko batek dioskunez, ateak biratzeko azpian duen ziri metalikoa da txorixa, eta goian zein behean harrian dagoen zulotxoa opilla edo txori-opilla. Gero opilla eukitzen dau orrek or, da gero behetik gora sartuta burdiña bat; orri esaten jako txorixa. Jul. Goiko aldean, ardatza biltzen duen uhala eukitzen du hormari itsatsita. Galtzear dauden hitzak dira.. content_copy ate-txóri. Esamoldeak: txorittik urtenda egon. (c). Esapidea. Burua galduta egon. “Aspaldixan bastante txorittik urtenda ei dago Joxepa. ” 3.txori, txoríxa. (d). Izena. Hezurren arteko juntura. “Ijeria esate jako, ijeria, txorixa daukana, txorixa esate jotsau guk, borobill orri, azur orri. Ijeriak ikara ein jao, ijeratik ikara eindda dao. Don.” 4.txorí, txoríxa. (c). Izena. Neskatilei ilean egin ohi zaien moinotxoa, ile-buztantxoa, etab. · Moñito u otro aderezo en el pelo de las niñas. “Amandriak ein ddotsu txoritxo politt ori?” 5.txori, txoríxa. (c). Izena. Zakila. · Pene. “I, itxi eike bragetia, txorixak iges eingosk eta./ Zetan zabitz zu txorixa bistan.”
txori-kéixa, txori-keixía. (c). Izena. botanika. Txertatu gabeko gerezi arbola. · Cerezo bravío. “Keixa-ale txikixa emuten dau txori-keixiak.” content_copy keixa makatz.
txorí-ápixa, txorí-ápixia. (a). Izena. Nido de pájaro. “Txori-apixa billa makiña bat einddakuak ga mutikotan.” Esamoldeak: txorí ápixia ikasi. (d). Esapidea. Txori-habia aurkitu. “Goazen txori-apixak ikastera./ Gaur bi txori-apixa ikasittut. ”
txoríburu, txoríburua. (b). Adjektiboa. Buruarina. · Casquivano, -a. “Beti izan da txoriburu samarra.”
txorietxe.
txori-káka, txori-káka. (a). Izena. Excremento de pájaro. “Txori-kakaz beteta dago teillatua.” ohar bat Esamoldeak: txori-káka ez izan. (c). Esapidea. Inportantea izan. Broma abarrean edo ironiaz esan ohi da. “—Atzo telebisiñuan agertu itzan. —Ze uste dok pa, gu txori-kaka gala, ala?/ Ez pentsau ori bere ustez txori-kaka danik.” content_copy azián bárrenengo ostrúa ez ízan.
txori-kárdu
txori-kárdu, txori kardúa. (c). Izena. botanika. senecio vulgaris. Hierba cana, cardo enano.
txori-máats, txori-maátsa. (c). Izena. vitis vinifera. Berez sortzen den mahats txertatu gabea. · Uva silvestre. “Sasi-maatsa? Txori-maatsa; mentau bareko maats txikixa. Klem.” Lehengo mutikoen basozigarruak..
txorímalo. ohar bat 1.txorímalo, txorímalua. (b). Izena. Espantapájaros. “Txorimaluan galtzarpian apixia ein ddabe txorixak.” 2.txorimalo, txorimalua. (a). Izena. Oñati. Herriko jaietan zerri-puxika batekin haurrak jotzen ibili ohi den buruhandia. Cabezudo “Sasue batian ” Oñatiko umeek ondorengo hau kantatzen dute txorimaloak xaxatzeko: «Txorimalo, katamalo, tirikititi, taukiri, zeiñiri, txorimaluari!».. 3.txorímalo, txorímalua. (d). Izena. "Máscara de carnaval." (Izag Oñ). 4.txorímalo, txorímalua. (b). Adjektiboa. Bobo. “Abogaua izan arren txorimalua galanta./ Ixilik egon ari txorimaluoi alakuoi.”