Bergara aldeko hiztegia

xirbistu. xibristu.
xirri.
xirristu.
xirrita. Gatzaga, Leintz. "Juego consistente en poner dos alfileres en el suelo y tratar de montar uno sobre el otro con la ayuda de un tercero." (Aran Gatz).
Xíxili. (c). Emakume izena. · Cecilia. “Andra edarra Olañetako Xixili.” Gizonezkoa Xíxilio. .
-xka. (a). Atzizkia. xkara. Kolore horretarantz jotzen duena: gorrixka, gorrixkara, berdexka, berdexkara... ZURI eta ORI hitzekin berriz, zurixka, zurika, orixka, orika....
xur, xurra. Adjektiboa. Angiozar, Antzuola. Zekena. content_copy zéken, siku, ximur.
zaar.
zaata.
zábal. 1.zabal, zabála. (a). Adjektiboa. Ancho, -a. “Zure autuak errubera zabalak dauzka.” Esamoldeak: zábaletara. (c). Adberbioa. A lo ancho. “Luzetara ala zabaletara ebaikot tela au?/ Bokadillua filarmonikian moduan zabaletara artu ta marra-marra ziarduan.” feedback lúzetara. 2.zabal. (b). Adberbioa. Zabalik. · Abierto. “Begixak zabal eukizu./ Besuak zabal artu giñuzen.” Zabalik esaten da normalean, eta zabal noiz edo noiz eta goikoaren antzeko testuinguruetan bakarrik. . Esamoldeak: zabal bizi. Esapidea. patxadaz bizi. zabal artu. (c). Esapidea. Lasai, patxadaz hartu. “Asieria eztok erreza izango, baiña ik zabal artu, eztok ainbesterako ta. ” zabal-zabal. (b). Adberbioa. Oso zabalik. “Bentanak zabal-zabal eindda lagaittuzu.” 3.zabal, zabala. (c). Izena. Leku lau eta zabala. Toponimoetan ia bakarrik. “Goimendi-Galdaramiño inguruan eitten genduan perretxikotan. Inguru horretan Beizuko-zabala eta Buztingorri-zabala dittuk onenak. (SB Eibetno).”
zabáldu. 1.zabaldu. (a). da du Aditza. Abrir(se). ohar bat content_copy eregi. 2.zabaldu. (b). du Aditza. Esparcir, extender. “Satsak zabaltzen diardu Julianek./ Oso zabalduta dago erderaz eitteko joeria.” 3.zabaldu. (b). du Aditza. Ensanchar. “Sukaldia oso estua da ta zabaldu ein biou.”
zabálera, zabáleria. (b). Izena. Anchura. “Zabalera ederra dauka kamioi orrek.”
zabálik. (a). Adberbioa. Abierto.
zábar, zabárra. (d). Adjektiboa. Narrasa, arlotea. · Abandonado, -a. “Zabarra ba bastua danian, arlotia danian. Klem.” Gutxi erabilia. .
záborra, záborria. (d). Izena. Jenero txarra edo balio ez duena. · Género de pésima calidad, desperdicio. “Aurtengo babiak zaborra asko dauka./ Sagarra ugari artu dou baiña geixena zaborria.” Zaborra asko edo gutxi dagoela esan ohi da jeneroaren artean dagoen jenero txar edo balio ez duenarengatik..
zaborreríxa. 1.zaborrerixa, zaborrerixía. (c). Izena. Zarramarrak, hondakinak. · Suciedad, desperdicios, basura. “Ufala pasau ondoren egundoko zaborrerixia geldittu zan kaletan./ Ezin da sinistu be eiñ bodegan zeuan zaborrerixia.” 2.zaborrerixa, zaborrerixía. (c). Izena. Zaborra, kalitate eskaseko jeneroa.
zabrázta, zabraztía. (d). Izena. arbazta, garbazta, zarbazta. Arbazta. Arbola-adarra edo sastraka-abarra, zerbaitetarako erabiltzen denean. · Rama de árbol, matojo de brezo, etc. cuando se utiliza para alguna función. “Zabrazta bana artu eta sua emendatzera joan giñan basora./ Zabraztatxo batekin kenduixek eulixak irixei.”
zábuka. (d). Adberbioa. Burukadak emanez loguragatik edo. · Dando cabezadas de sueño. “Zabuka... balantzaka. ” Balantzaka edo estropozuka adierazteko ere badirudi erabiltzen zutela lehengo zaharrek, baina gaurkoek aipaturiko bi hitz horiek esaten dituzte, eta zabuka, berriz, burukadez, eta oso gutxitan..
zádor, zadórra. (d). Izena. Errekak ekarritako orbela eta abar, presetan eta geratutakoa, ongarritzat erabili ohi zena. · Limo, lígamo. “Lenao presetara-ta orbela etortzen zuan, aura zadorra. Orbela geratu presan, usteldu, eta gero soorako eruaten zuan. Don.” Hemendik ote dator Arabako ibaiaren izena? Beste lekuko batek diosku azpigarritarako orbelari ere ZADOR esaten zitzaiola..
zagáztarro
zagáztarro, sagáztarrua. (c). Izena. turdus viscivorus. zaraztarro, karraztarro. Neguan agertzen den txoria, birigarroa baino handixeagoa. Zorzal charlo “Bi zozo ta iru sagastarro arrapaittut.”