Bergara aldeko hiztegia

txantxángorri
txantxángorri, txantxángorrixa. (a). Izena. erithacus rubecula.. Petirrojo. Esamoldeak: txantxangorrixak baiño buru gutxiago euki. (c). Esapidea. Buru gutxi izan.
txantxar, txantxarra. Izena. "Caries." (Lar Antz).
txántxetako, txántxetakua. (d). Izenlaguna. Brometakoa.
txántxetan. (d). Adberbioa. Brometan. · De broma. “Txantxetan ibiltzia gustatze jako.” Lehengo zaharrek erabilia; gaur egun brometan..
txántxiku.
txantxiku
1.txantxiku, txantxikua. (a). Izena. Oñati. Igela. ohar bat 2.Txántxiku. (b). Oñatiar askori beste herrietan jarri ohi zaion ezizena. · Apodo de muchos oñatiarras residentes fuera. “Famosua zuan Txantxikuneko dendia./ An, bajatok Txantxiku.”
txantxíkuar, txantxíkuarra. (b). Izena. adierazkorra Oñatiarra. “Bajiarduek txantxikuarrak xik eta xok. Bergarako esaera.”
txantxillikot.
txantxurkillo.
txapa. 1.txapa, txapía. (a). Izena. Chapa, en general. Esamoldeak: txapapera bota. Esapidea. Eiekulatzeko orduan atzera egin. "Coitus interruptus", alegia. “Txapel barik genbiztan eta azkenian txapapera bota biar.” 2.txapa, txapía. (a). Izena. Sukalde gaineko burdina. Esamoldeak: txapan erreta. (a). Txapa gainean erreta. 3.txapa.
txápardo, txápardua. (d). Izena. Gaztaina mota bat, basto samarra. “Txapardua bizkeixa ta baiño bastotxuaua zala uste juat, enajak gogor itteko baiña. Bastokotia, ipurdi aundixakin da. Klem./ Txapardua esaten jakon erreta jatekuai. Domusantutatik aurrera erreta. Erreta, ez kixkartuta e. Malutz-malutzak itxi tta oso ederrak. Aniz.”
txaparróte, txaparrotía. (c). Adjektiboa. Mozkotea, txikia eta zabala. · Achaparrado, -a, pequeño y regordete. “Gazte txaparrote bat zan gure maixua. Pertsonez, batik bat.”
txápel. 1.txapel, txapéla. (a). Izena. Boina. Esaerak: Txapela buruan eta ibilli munduan. Esaera. (Lar Antz). Txapel aundixa ta buruik ez. Esaera. (Lar Antz). 2.txapel, txapéla. (c). Izena. eufemismoa Kondoia. 3.txapel, txapéla. (d). Izena. Ginbela. Etxegintzan, zutikoaren sekzioak lazoa egiteko adina leku ez duenean, zutikoaren gainean jartzen den osagarria bere sekzioa handitzeko. “Ori txapela; zutikuan gaiñian txapela esateako, eta txapelan gaiñian bigia ero frontala. Sebas.” content_copy gínbel.
txapélgorri. 1.txapélgorri, txapélgorrixa. (c). AdjektiboaIzena. Txapel gorria daramana. 2.txapélgorri, txapélgorrixa. (c). Izena. eufemismoa Carlista. “Plazentzian txapelgorri asko zan.”
txapíau. (c). dio Aditza. eufemismoa Lehiaketa bat edo dirua irabazi norbaiti; inoiz, lapurretan egin. Testuinguruak argitzen du. · Birlar; ganar una competición o dinero a alguien; a veces, robar. “Milla duro txapiau zoskuen kartetan./ Spriñian txapiau jotsan karreria.” content_copy linpíau.
txapiño, txapiñuak. Izena. Hankatrapuak. Abarkak janzteko oinak batuaz galtza modura erabiltzen zen lau puntako oihala. (Berrio-Elorrio). “Anketan al dan moruen txapiñuak-eta erute zittuen. Txapiñua da tela bat, kuadrau bat; ankia batze zan txapiñuaz. Berrio.” Bergara aldean trapuak..
txápio. (c). Aditza. lagunartekoa Irabazi, lapurtu. “Ikusikok, Retegi atzetik joangok partidu osuan da azkenian txapio./ Komunian neuan bittartian karteria txaketatik txapio.” Normalean esaldiaren azkenean jarria, inolako aditz laguntzailerik gabe. TXAPIO EI.
txapítula, txapítulia. (d). Izena. Kartoi, txapa, egur... zatia, zuloa estaltzeko-eta erabiltzen dena. · Cualquier pedazo de cartón, chapa, madera, etc. que sirve para tapar efímeramente un agujero, etc. “Txapitulia, txapitulatxo bat sartzia zulo baten ero. Txapitula bat ipiñi ero, leku txiki baten ero. Klem.”
txapitxula, txapítulie. Izena. Leintz. Teilatuko leihatila.
txapláta. 1.txaplata, txaplatía. (c). Izena. Adabakina. Egurrezkoa, gomazkoa, narruzkoa... · Petacho. “Gomazko txaplatatxo jarri dotsat abarkiai, zulua zeukan da. ” Arroparenari ere bai: adabakiñ, handia bada.. content_copy txátal. 2.txaplata, txaplatía. (c). Izena. Zerbaiten pusketa txiki eta zapala. “ “Busti ala siku”, ori arrixa zanian —dirua etzan egoten betik— eta orduan arrixa, bota txistua ta botatzen zan gora, arri-txaplata bat: “busti ala siku?”. Don.” 3.txaplata, txaplatía. (c). Adjektiboa. Lotsagabe samarra. (Emakumeez; neskatilez, batik bat). · Impertinente. Dícese, sobre todo, de las niñas traviesas y contestonas. “Txaplatia? Lotsagabe antzeko barritxu samarra ero. Klem./ Belarrezkiñako batekin kendukotsut kontestatzeko goguak, txaplatioi alakuoi.”
txapligo.