Bergara aldeko hiztegia

lúarrigintza, lúarrigintzia. (d). Izena. Luerregintza ere esan du Don.k. Lubarria labratze lana. · El trabajo de rotura de un terreno que se labra por primera vez.
luban, lubana. luan. Trinchera.
lubera, lubería. Izena. "La tierra que se deshace fácilmente." (Izag Antz).
luebai.
luérreten, luérretena. (d). Izena. Lurrean egindako erretena, areka.
luetzi.
lugruñu, lugruñua. Izena. Lukurreria? (Uberan behin entzuna). ohar bat
Lúistar, Luístarra(k). Elizako mutil-kofradia; MARIAREN ALABA neska-kofradiarekin batera, gerra ondorengo urte elizkoietan oso indarrean egon zena gazteak eliz-girora ekartzeko. · La cofradía de San Luis Gonzaga, "de Los Luises".
luízi
luízi, luizíxa. (c). Izena. luétzi. Lubizia, lurjausia. · Corrimiento de tierras. “Azkenengo euri aundixekin luizixak ein die batian bestian.” content_copy muga-urrátu, lur-jáusi.
lukáinka, lukainkía. (d). Izena. Longaniza. “Txorixuak eta lukainkak itte zituan. Txorixuak itte zittuan urdaixa ta txarrixan okeliakin, da lukainkak barruko zerakin, birikixekin. Txorixerua-ta berakatza-ta; etxaixat okelia sartzen zotsen ala ze itte zotsen. Beintzat arek e inferiorrauak izate zittuan, da lenengo jatekuak. Klem.” Esaerak: Garixa kutxan eta lukainkak agan, ez da urte txarra. Esaera. Eibar. (SB Eibetno).
lúma, lumía. (a). Izena. Pluma de ave. “Lumia besteik eztauka oillo orrek.” Idaztekoari pluma. . Esamoldeak: lumía baiño aríñaua. (c). Esapidea. Oso arina. “Lumia baiño ariñaua da zure bizikletia.” Arintasunaren irudia da luma..
luma-barrittu. "Mudar (las aves). Aberiak ulia botatzen dabe eta txorixak luma-barrittu." (SB Eibetno).
lúmaje, lúmajia. (d). Izena. Plumaje. “Zelako lumaje politta daukan faisanak.”
luma-kerten. "Raquis. · Lumian erdiko makillatxua." (SB Eibetno).
lumátu. 1.lumatu. (b). du Aditza. Desplumar. “Kazarixei arrapatzia gustatzen jakue, baiña lumatzia ez.” 2.lumatu. (c). du Aditza. Desplumar en el juego. “Bingotik lumatuta urten giñuan.” content_copy narrutu. 3.lumatu. (c). da Aditza. Lumaz jantzi. · Emplumarse, llenarse de plumas las aves. “Joan zan astian jaiotako txorikumak lumatzen asitta dare.”
lúmero, lúmerua. (d). Izena. Número. “Eskolan lelengo lana lumeruak ikastia izete zan.” Orain numero entzuten da ia bakarrik..
lumórratz, lumorrátza. (d). Izena. Luma-sustraia, hegaztia lumatzerakoan, ondo ez bada egiten, larruari itsatsita geratzen den partea. · Cañones de pluma. “Ze oillo-lumatze ein ddok? Dana lumorratzez beteta jaok eta.”
luntx, lúntxa. (b). Izena. Lunch. “Danak aiuntamentura. Eta an eukitzen zeben luntxa. Sot.”
lupárda. Eibar. lauparda (Eib.). ohar bat
luparda
1.luparda, lupardía. (c). Izena. Izotz handia. · Helada fuerte. “Gaur gabian kriston lupardia bota jok./ Azelakotxe lupardia dagon.” Esaldi adierazkorretan bakarrik.. 2.luparda, lupardía. (c). Izena. Mozkorra. “Iez San Martzialen guk arrapau giñuan lupardia guk!/ Egun batian, sarri bezela, Kaxkurrio etxian sartu zan egundoko laupardiakin. (SM Zirik).”
lúpu. 1.lupu, lupúa. (c). Izena. Salamandra. “Lupua da uretan ero istingan, sugalinddarian antzekua, usanaren antzekua. Don.” 2.lupu, lupúa. (c). Izena. Har itxurako zomorro pozoiduna (?). “Lupua egondako bedarra jan ezkero gaixotu eitten ei die ganauak.” 3.lupu, lupúa. (d). Izena. Escorpión, alacrán. Hemen ez dago horrelako piztiarik, baina adinekoek liburuetatik-eta ezagutzen dute, eta izen hori ematen diote.. 4.lupu, lupúa. (d). Izena. Ganadu gaitza. · Carbunco. “Ori lupua. Neuk eztot ezautu, baiña esan itten dabe bai. Karbunko ta lupua bat. Guk lupua esaten giñuan. Amilletxebarrin il zittuztan oin ddala irurogei bat urte ganau danak. Don.” Esamoldeak: lupuá baiño txárraua. (c). Esapidea. Oso txarra, gaiztoa. Pertsonez, batik bat. “Orren aittajuna be lupua baiño txarraua zuan.” Ez dakigu esapide hau lupu-ren lau adieretatik zeini dagokion..