Bergara aldeko hiztegia
pitxitxi.
1.pitxitxi.
Adjektiboa.
"Cariño, tesoro. · Umieri esaten jakuen berba maitagarrixa: laztana, maittia, polittori."
pitxin.
2.Pitxitxi.
(d).
Izen propioa.
Katu izena. · Nombre de gato.
“Xapi ortik Pitxitxi!”
pitzákor, pitzákorra.
(c).
Adjektiboa.
bitzakor.
Samur pitzatzen dena.
“Baiña erdiko ori pitzakorraua da. Konparaziñuan, au da tronkua eta au biotza, eta au erdiko au pitzakorraua. Sebas.”
Gerezi-egurra da, adibidez, pitzakorra..
zartákor.
pitzatu.
(b).
Aditza.
bitzatu, brintzatu.
Brintzatu. · Rajar
“. Eskulturan da eitteko bier da, zerik, ixerdi-zuloik txikinena, zerrauena dauzkana, bestela pitzatu eztein. Juantxo.”
brintzatu.
Esamoldeak:
pitzatuta egon.
Esapidea.
"Zoratuta egon.
“Ori pitzatuta jaok. Zela esan leikek olakoik!" (Lar Antz).”
pitzeki, pitzekixa.
(d).
Izena.
Bringa. · Astilla grande.
“Zutiko aren kontra orduntxe itte zien pitzeki batzuk, olako, ze esangotxut, berroei bat zentimetro ingurukuek ero metro erdi inguruko eurrak, egur zuzenak. Mateo.”
brínga.
píxu.
1.pixu, pixúa.
(a).
Izena.
Peso.
Esamoldeak:
pixura saldu.
(b).
pixura erosi.
Zerbait bere pisuaren arabera saldu edo erosi.
“Txalak len etzien pixura saltzen.”
pixú líbrian.
(c).
Adberbioa.
Herri kiroletan -sokatira, idi-dema eta horrelakoetan-, jokalariaren pisua kontuan izan gabe, libre delarik edozein pisu izatea.
“Pixu librian Arientzan irixak dittuk nausi./ Sokatiran Uberarrak nai dozuenian jokatukotsueu pixu-librian.”
2.pixu, pixúa.
(a).
Izena.
Pisatzeko tresna.
pizpíriñ, pizpiríña.
(c).
Adjektiboa.
pizpírita, -ia.
Neskatilatxoei esan ohi zaie kariñoz, "señorita" zentzuan.
“Badator gure pizpiriña./ Gurian izan da gaur zuen pizpiritia.”
píztu.
1.piztu.
(a).
da
du
Aditza.
Iziotu. · Encender.
“Piztu argixa.”
ixótu.
atzéiñ, eméndau.
2.piztu.
(b).
da
du
Aditza.
Revivir, reanimar, resucitar.
“Ekarri ardao trago bat, aber pizten gan.”
plága.
1.plaga, plagía.
(b).
Izena.
Plaga.
“Kukaratxa plagia dago gurian.”
2.plaga, plagía.
(c).
Zenbatzailea.
Oso ugari.
“Kangrejua, plagia zeuan Uberatik gora.”
NOR mugatuan bakarrik..
plána, plánia.
(c).
Izena.
Igeltsero-paleta handia eta errektangularra, atzean eskulekua duena, planiatzeko balio duena. · Plana.
“Paletia ta plania, igeltseruan erraminttak.”
llána.
Esamoldeak:
plania pasau.
planíau.
planíau.
(c).
du
Aditza.
plania pasau.
Plana pasatu pareta berdin eta leun uzteko. · Pasar la plana; así se deja la pared igualada y lisa, lista para la pintura.
“Lenengo sarpiau eta gero planiau eitten da pareta.”
Sin. plania pasau..
plánta.
1.plánta, plántia.
(b).
Izena.
Itxura. · Traza.
“Aspaldixan gizon orrek artu dau plantia.”
Planta txarra, besterik esan ezean. Egualdixai planta txarra artzen dotsat./ Eztakitt zelakua izango dan bixigua, baiña planta ona dauka.
.
Esamoldeak:
planta txarreko, planta txarrekua.
Adjektiboa.
Itxura txarrekoa.
“Planta txarreko mutil batekin ikusi dot.”
planta onéko, planta onekúa.
(b).
Izenlaguna.
Itxura onekoa.
“Biae barrixa planta onekua da.”
2.plánta, plántia.
(b).
Izena.
Simulación, comedia.
“Mozkor plantak eitten ibili zan Joxe./ Eztakitt benetan ala plantetan zebitzen./ Plantia ugari tta ganora gutxi.”
PLANTAK EI.
3.plánta, plántia.
(b).
Izena.
Solairua.
“Etxiak aldapan zela eoten zien jeneralmente, plantatik planta erdi aprobetxauaz”
plantáu.
1.plantáu.
(c).
da
zaio
Aditza.
Bat-batean haserretu eta frente eman; solaskideari, batik bat. · Enfadarse y enfrentarse súbitamente, generalmente con el interlocutor.
“Dirua eskatu notsanian ganau edarra plantau jatan./ Gosiak dagonian eta afaltzera ezkoiazela esan ezkero, aura plantatzen dok bitxua./ Aura belaxe plantatzen da burrukarako.”
Goikoen antzeko esaldietan: MUTILLA, GANAUA, BITXUA edo BURRUKARAKO... PLANTAU norbaiti. NOR-NORI batik bat.
.
2.plantau.
(c).
Aditza.
Presentar(se). Adinekoen ahotan hainbat testuingurutan entzun daiteke. Ustekabean agertu:
“Gabeko amarretan plantau jakun afaltzera./ Edozein egunetan plantatzen jakue etxian.”
Agertu, besterik gabe. Da danen publikuan abadia plantau ei jakon konfesau ero, beran asoluziñua emun ero, eitteko ero, ta. Hil./ Ta alaxe jaso ta plantau i eben. id./ Gauza batzutan ondo plantatze i zan errezoietan da, baiña faillaua. Hil../ Gauza batzutan ondo plantatze i zan errezoietan da, baiña faillaua. Hil.
.
Esamoldeak:
ondo plantáutako, ondo plantáutakua.
(c).
Izenlaguna.
Gorpuzkera oneko pertsona, altua eta ondo egina. · Persona de buen tamaño y porte.
“Gurasuak etzittuan pieza aundixak baiña bera ondo plantautakua dok.”
- proba
- aasa
- abárketa
- abérats
- áborto
- adaríttu
- adóre
- afusilau
- agonixako
- ai
- áiña
- aintzakótzat artu
- aittazulo
- aixén txíki
- áizebe
- aiztatzáko
- ákats
- ála ála!
- albáilen
- aldákor
- aldera
- alegorri
- alkartasun
- almórrana
- altau
- amáika
- amásau
- Amériketa
- amortzu
- ánda
- andra-ikuste egun
- anikíllau
- ankábiur
- ankátrapu
- ánts
- antzeratu
- ao-sápai
- apárt
- apixo
- aprópos
- arabixa
- arántzarte
- arbide
- ardátz
- ardílana
- arénarri
- argínddar póste
- arílddu
- arkera egon
- armaixo aundi
- arotzérixa
- arráinddun
- arrana euki
- arrára
- arrauki
- arrébato
- arríbola
- arríttu
- artábirrin
- artámatxar
- arteroi
- artólapiko
- arúztu
- áski
- astákerten
- astegun soill
- astoperréjill
- asunur
- atekriskéta
- atrebídu
- átxur
- atzé-libre
- aukeráko
- auntz-bizar
- aurréra-kárga
- auspokerixa
- Autx-errixa
- azalatxúrtu
- ázi
- azkónar
- áztarka
- babábeltz
- báina
- bákarrik
- baldekára
- bána
- bapez
- bargázta
- barrandéro
- bárrika
- barruko naiez
- basáuntz
- básta
- batio
- be
- bedarrontze
- begilauso
- béiñ
- béla
- belaunbikótu
- belunka
- benpian
- beranéante
- berberdi
- beregándu
- bernamámiñ
- bertanbéra laga
- besteláko
- betózko
- bíar
- bidarri
- bietz-nárru
- bíkotx
- biñán
- birigatx
- bistúri
- bixk
- bizínai
- bizkárleku
- bokazíño
- bólu
- bórro
- botazíño
- brebenidu
- brotxilla
- bultzagarri
- burdíña-kósko
- burkúbeso
- burtárrasto
- buruázur
- burutazíño
- buztánikara
- damáikesa
- dantzáleku
- debozíño
- denbora
- desbárdiñ
- déskuidu
- déstera
- dilín-dalán
- diruzalétu
- domáu
- dra-dra-dra
- dulduríxo
- ebági
- edarto
- edur
- edurzúlo
- egiñáldi
- egóneziñ
- egúndoko
- Eibar
- elatz
- elízatar
- émendai
- enbído!
- enjeneral
- entañadera
- épai
- époka
- eraregi
- erderakára
- erdoi
- erkínddu
- Erlojuak dabil mundua
- erozeiñ
- erramillote
- errebez
- errége-errégiñak
- errékarri
- erremedíxau
- errengillára
- erréspetu
- érrez
- errí-lur
- érronka
- errubéra
- eságapeko
- esfórtzu
- eskástu
- eskillára-búru
- eskólau
- esku-errota
- eskúpeta
- esnati
- esnétela
- espínaka
- éstata
- estómagu
- estun
- étsai
- etxégintza
- etxóin
- euli-káka
- eupára
- euskalzále
- éxkel
- ezéla (be)
- ézinddako
- ézkondei
- ezpánaundi
- éztarri
- falsá-eskuadra
- farra-fárra
- fiésta
- fíxo izan
- fotografíxa
- frantzes-gólda
- frotáu
- fundídu
- gabióta
- gáinbera
- gaixozain
- galbíde
- gálera
- ganaudun
- gangárda
- garátu
- gari-azao
- garítxu bédar
- garraztásun
- gatzóntzi
- gazíttu
- gazté-dénpora
- geizto
- gérriko
- gibel bédar
- gírgerro
- gizátxarkerixa
- glu-glu
- goiága
- goldá-kútxillo
- gonaiza
- górantzia
- górriñ
- gosepásau
- gráda
- guardázibill
- gúriñ
- ibaazi
- idíau
- ígar
- igualéko
- ikára
- iketan
- íldako
- ille-joan
- íllúntzi bédar
- iñárra
- indizíño
- iñóra
- intxaur-káskal
- Inúzente égun
- ipúrbeltz
- ipurtázur
- irasagar
- irínddu
- irristo
- irústarbi
- ittáixo bédar
- itxas-maria
- itxungi
- itzebaittu
- ixiltásun
- íxur
- izen
- ízpi
- jabóiur
- jakínai
- jangoikuán atzámar
- jataille
- jazban
- jesukriston atzapar
- joán
- jornaléro
- jotekalari
- jústuri
- kaiñabéra
- kakagúra
- kákatza
- kalbo
- káletartu
- Kamiñondo
- kángrejo, -u
- kanpó-fúbol
- kántu
- kapónera
- karakote
- karéarri
- karlistáda
- karráxika
- kártola
- káskara
- kastáko
- katamíxar
- katóliko
- kaxagiñ
- kejáu
- kili-kíli
- kinkilléro
- kiríka
- kízkur
- kóbarde
- koipétsu
- kola
- komádrona
- konbersaziño
- konfusíño
- konpradóre
- kontrabeta
- kóntu
- korapillótu
- korrídu
- koskábillo
- kota
- kriáu
- kuartóe, -i
- kukúfraka
- kunbo
- kúrtzelu
- labádero
- labóre-lúr
- laiñera
- lakirixo
- lanerátu
- lanzádera
- láranja
- lárre
- lástaxee
- láuki
- lebadúra
- lekaixári
- lepagorri
- lerako
- lez
- limako
- líñu
- litxarreríxa
- lízun
- lokaáldi
- lóra
- lóti
- lúarrigintza
- lur
- lurrúndu
- máats
- máietz
- máistra, -o
- mákatz
- maláletxe
- mama
- mangá-mútur
- mantsótu
- marijuana
- márkes
- Martin Abade
- Mastérrekako éuskera
- mátxar
- maxkáldu
- mekauben zotz
- menderau
- mengor
- merkeáldi
- mezáko
- milagro
- minbéra
- miradóre
- mítiñ
- modúan
- moldiatzaille
- móro
- mostu
- motxárda
- muga-urrátu
- murruskára
- mutil-kóskor
- mútxur
- nagitturri
- napar-jénte
- narrúta
- Nebereta
- negu-mútil
- nerbióso, -a
- néure
- nóizko
- nórbaitt
- nun ero nundik
- -obi
- ode-zaparrára
- odóltsu
- ogi-kóskor
- ógro
- oilloluma
- óinddioko
- ojal
- okela-trontzo
- ola obe
- olzirau
- ondóko
- onez-onian
- opátxur
- ordáittu
- ordúrarte
- órma
- orrenbesteko bat
- ortóstu
- oskórri
- óstia
- ota-jaiki
- otsuai be ez opa
- otzíkara
- padezídu
- pago-lízar
- palankári
- pantalónera
- paralítiko
- párra
- pártez
- páseko
- pasmo
- páttal
- pédal
- pelotóe, -i
- perípuesto
- perretxikutári
- petrálontzi
- pikatára
- pikutára joan
- pinplau
- piñu-zuritzeko
- piripo
- pitxitxi
- plánto!
- plúma
- ponderau
- porsíakaso
- pótijo
- potx-potx
- prakánarras
- présape
- príxako
- proporziño
- pulpá-záku
- púntilla
- púta
- púxika
- rarokóte
- repetezíño
- sábi
- saiétera
- sako euki
- salbazíño
- saltzáile
- san martiñ
- sáno
- santuártu
- sare
- sasbera
- sasoiko
- sator-sagu
- ségarri
- seiréun
- sendátu
- sepultúra
- sífilis
- sinískor
- sobízkar
- sokadantza
- soltéro
- sorgin-áize
- soségu
- suatz
- subill-txendor
- suiñ
- súr-lúze
- sutauts
- taillerdun
- táket
- tantái
- tarrapatan
- tato
- teillégin
- tenporak
- testígutza
- tínte
- tíroka
- tóbera
- tolostúra
- tópeka
- tórto
- trajébaiñu
- tránpa
- trenbíde
- trintxa
- tríste
- trópel
- ttir-ttir
- txábeta
- txakur míngaiñ
- txámarra
- txantxángorri
- txar
- txarri-ágiñ
- txártel
- txatxútu
- txíflo
- txíle
- txímutx txákur
- txínguan
- txipítta
- txírriki-txárraka
- txirtxil bedar
- txitáldi
- txixá-érreka
- txonbolo
- txori-opil
- txósna
- txúleta
- ua-uau
- ugartu
- úle
- umétoki
- untzilla-keixa
- urbédeinkatu
- uretz
- uróillo
- urretx
- urrúma
- Urtézar egun
- uskeríxa
- uuu
- xapi!
- xirbistu
- zái
- zakú-patata
- zan bédar
- zapabúru
- zápla
- zapuztu
- zarrára
- zátar
- zéken
- zénbatero
- zer
- zerráu
- zeterixa
- ziarro
- ziezto
- zílindro
- zintta-dantza
- zíriñ
- zíttal
- zor
- zoroétxe
- zótiñ
- zúek
- zupa-zupia egin
- zurittasun
- zutíttu