Bergara aldeko hiztegia

súr-lúze. 1.súr-luze, súr-lúzia. (a). Izena. Nariz larga, narizota. “Fijatzeke neuan, baiña zelako sur-luzia daukan Joxe Marik.” 2.súr-luze, súr-lúzia. (a). Adjektiboa. Narigudo, -a, de nariz larga.
sur-míntz, sur-míntzak. (c). Izena. Cartílago nasal. “Sur-mintzetatik eldu biar izate jako beixai geldi egon deiñ.” SUR-MINTZETATIK EBATU edo ELDU gehienetan. Bestela ez da ia entzuten. .
súrpeko, súrpekua. (c). Izena. Sudurpekoa. Bibotea, esaldi adierazkorretan. “Ixilik ezpaago surpekua kendukostat.”
surzíllo. 1.surzillo, surzillua(k). Izena. surzulo. Sudur zuloak. Animalienak batik bat. · Ventanas de la nariz. “Surzilluak pe esaten dok, surzuluak, surzilluak. Ganauai surzílluak esaten jakok. Don.” 2.surzillo, surzillua. (d). Adjektiboa. txakursurzillo. Gauza guztietan muturra sartzen duen pertsona.
surzúlo, surzulua(k). Izena. surzillo. Sudur zuloak. Pertsonenak, batik bat. · Ventanas de la nariz.
susa.
susaa. (c). Adberbioa. susara. Susara. · "Susáa egon: estar en celo la vaca." (Izag Oñ)."
suskittu. 1.suskittu. (d). da Aditza. Matazako haria eten. “Suskittu apurtu itten danian-da esaten da, baiña, guk endreau, “dana endreau ostau obilluau. Don.” Ez diot besteri entzun. . 2.suskittu. (d). du Aditza. Harriak baratza hondatu. · Estropear el pedrisco las hortalizas. 3.suskittu. Aditza. Sumindu eskuak edo oinak (?) · Entumecerse de frio las manos y los pies (?).
susmau. (d). Aditza. Susmatu.
súsmo, susmúa. (c). Izena. Sospecha, recelo. “Seguru enenguan, baiña baneukan zeozen susmua./ Susmu txarrak eindda daukat andria.” Errezeluk antzeko esanahia du. .
súspensuan. (d). Adberbioa. Ezustean. · De improviso, de golpe. “Baloiak estomaguan jo nindduan suspensuan, eta luze jausi nitzuan./ Ezixok ama il jakola esan suspensuan./ Suspensuan arrapau najok notiziak.” Urdail zuloko kolpeaz eta ezusteko berri txarraz esana, batik bat. .
sustar, sustárra. (a). Izena. Sustraia. · Raíz. “Sustar galantak dauzka gaztaiña orrek. ” Esamoldeak: sustárra artu. 1.sustarra artu. (c). Esapidea. Arrastoa, susmoa hartu, poliziak adibidez. “Gastu aundixak eitte zittualako artu juen sustarra eta belaxe jausi zuan.” 2.sustarra artu. (b). Aditza. Landarea errotu. “Zuk sartutako tomate landarak ondo artu dabe sustarra.” content_copy lurra artu, jarri. sústarrak bota. (c). Esapidea. Leku egin, ondo kokatu. “Urtetan bizi izan zuan Bergan, baiña etxuan sustarrik bota.” sustárra emon. (c). Esapidea. Indarra eman, indartu zentzuan darabil Don.k. “Dana artu (adinekoen euskara) eta orretxi sustarra emon. Don. (AA BergEus)”
sustáu. (a). da du Aditza. Asustar(se). “Umia sustau eindda txakurrakin./ Kazarixak etorri baiño len sustau ein dittut txorixak.” content_copy billúrtu.
sustrai, sustraixe. Aramaio. Zuztarra.
sustu , -o, sústua. (a). Izena. Susto. “Ezidazu emon sustuik.” Esamoldeak: sustoka be. (b). Esapidea. Sustua hartzen denean esan ohi den esklamazioa. “Sustoka be...! Asieran pentsau dot zeozer txarra pasau jakola amai.”
su-subill.
susuma, susumia. Izena. Aramaio, Oñati. Zerbaitetarako higuina edo erreparoa. “Gurian ezta orretarako susumarik izaten./ Susuma bat sartu rust niri orrek! (Orm Aram).”
sutái.
sutáko áuts, sutáko áutsa. (b). Izena. Ceniza. “Etara ekonomikatik sutako autsa ta ortura eruan./ Bai, autstrapua gaiñien ipintte jakon, sutako autsan trapua.Juana.” Sutako hautsa jaboe edo deterjente moduan erabiltzen zen, hari-matazak eta arropa garbitzeko, lixiba egiteko. Pago-egurraren hautsa nahi izaten zen, gaztainarenak kolore eskasa ematen baitzion arropari, tinta botatzen zuelako. Etxean nahikoa ez zegoenean, auzora jotzen zen. Hautsa talaburnika (talopalaka) neurtzen omen zen..
sutáko gántxu, -o, sutáko gantxúa. (c). Izena. Ekonomika edo beheko sua astintzeko erabiltzen den burdinazko gauza. · Gancho de cocina. “Sutako gantxua bota katuai tta urrengo egunian aldameneko andria buruan ebaixakin.”