Bergara aldeko hiztegia

gibel bédar
gibel bédar, gibel bedárra. (d). Izena. botanika. Hepatica nobilis. Hepática, hierba del hígado. Hosto iraunkorreko landare honek arrabete hartzen du gehienez ere. Sei-bederatzi hostoko lore politak ditu puntan, urdinak gehienetan, zuriak edo arrosak inoiz. Sikatu eta gero, gibela garbitzeko erabiltzen da. Batzuek diotenez zauriak ixteko ere balio du..
gibeldu. (d). Aditza. Urtuta dagoen kola beroa loditu hoztu ahala; gibel itxura hartzen du. “Ori zan kola berua, da aura ein biar izaten giñuan urtu baño Marian, da emon, kola aura. Baiña neguan-da problemia izate zan; segiduan oztu, gibeldu eitte zan. Lar.”
gibeléko, gibelekúa. (c). Izena. Gibeleko gaitza. · Mal de hígado. “Gibelekuakin ei dago aspaldittik.” Hepatitisa, batik bat. .
gibélurdiñ
gibélurdiñ, gibélurdiña. (b). Izena. botanika. Russula virescens. Kolore gama zabala duen perretxiko gozo eta ezaguna. · Seta de cura. Don.k -a berezkoaz dio: gibelurdiña, -ia..
gilbéra, gilbería. (d). Adjektiboa. Kilibera, kili-kili asko duena. · Cosquilloso, -a. “Txikittan gilberia demasa ziñan zu.” content_copy kilikilitsu.
gili-gili.
gilláme, gillamía. (d). Izena. Oholari errebajuak ateratzeko erabiltzen den kontrarik gabeko zipilua. · Guillame. “ Gillamia da zipillu bat estua. Estua eta izkiña jaten dauena errebajua jaten, eta kontra barik, kutxilla bat. Jesus.”
gíltza. 1.giltza, giltzía. (a). Izena. giltz. Llave. “Eztakitt nun laga doten etxeko giltzia./ Eta arek ei eukan eskolako giltza. Lelengo giltzik emon nai ezta ta. Hil.” GILTZ, -a berezkorik gabe ere bai, nahiz eta gutxiago.. 2.giltza, giltzía. Izena. Eibar. "Llave (herramienta). Torlojuak edo tuerkak askatzeko erreminttia." (SB Eibetno). 3.giltza, giltzía. (a). Izena. iltza, ultza, ultze. Iltzea. · Clavo. Giltza, iltza, ultza eta ultze, guztiak entzun daitezke.. 4.giltza, giltzía. (d). Izena. ultze. Ultzea, idi probetako distantzia unitatea.
giltzáarri, giltzáarrixa. (d). Izena. gíltzarri. Arkuaren erdiko harria. · Clave, piedra que cierra el arco
gíltzapian. (b). Adberbioa. Bajo llave. “Giltzapian eukitzen dabe ardaua.”
giltzazko orratz, giltzazko orratza. (d). Izena. Puntua egiteko (gizonek gehienbat) erabiltzen zen orratz punta-bihurra. “Bat eskuan artzen ziñuan arixai preso eusteko, ta bestia orratzakin katiau preso, giltzazko orratzak, ta da! jareitte jakon ari beera, goixan euste jakon biatzakin, da aura bueltaka bixkor, ta biurra, len biurtuta euena jun eitte jakon ziero soltau ezkero. Pedro.” Hariari bihurra nola kentzen zioten kontatzen dihardu. Harekin egindako galtzak tente geratzen omen ziren, oso takar. .
giltzazúlo, giltzazulúa. (b). Izena. El ojo de la cerradura. “Giltzazulotik begira egoten zan lotsagabe aura.”
-giñ. Atzizkia. -kiñ. Ogibidea adierazten duen atzizkia zenbait langintza zaharretan: argiñ, teillegiñ, ikazkiñ...
gínbel
gínbel, ginbéla. (d). Izena. jinbel. Etxearen zurezko egituran, zutiko posteen gainean jartzen den habe zatia. Haren gainean doazen frontalak hobeto asenta daitezen jartzen da. “Poste bat baldin badoia zutik, zutiko ari ipintze jako beste olako —gora muturrak dittuala— metroko zati bat. Eta gero aren gaiñian asentatzen da. Postiak zela eukitzen daben leku txikixa, arek suplemento bat izeten dau: ginbela. Ginbelan gaiñian juten dia gero tirak, frontalak. Juntia eitteko, josteko ta. Postian gaiñian ezin leike josi. Don.” ohar bat content_copy txapel.
ginbelet, ginbeleta. (d). Izena. gimelet. Egurrari zulo txikiak egiteko daratulu mehea. “Burdixan laakuari zozki-zulua eitteko, ba gimeleta. (SB Eibetno).” ohar bat
ginbeletero, ginbeleterua. (d). Adjektiboa. Oñati. Jolastia eta adar-jotzailea. “ Agustiñekin korridak egitten zittuain, ginbeletero utsa zan-eta.”
ginda.
ginéa-óillo, ginéa-oillúa. (d). Izena. Pintada. content_copy índia-óillo.
gioi.
Gípuzkua. (a). Toponimoa. Donostia hiriburu duen Euskal Herriko herrialdea. -a organikoaz..