Bergara aldeko hiztegia

áski
áski, askíxa. (c). Izena. botanika. Cynodon dactylon. Grama. Batez ere soroetan hazten den belar txarra, zabaletara motroiluak osatuz hedatzen dena. Oso gogaikarria eta kentzen zaila. Katarroak sendatzeko eta erditu berriak indartzeko balio du. "Aski aundixa" eta "aski txikixa" daude. .
ásko. ohar bat 1.asko. (a). Adberbioa. Mucho, muchos. “Bei asko dauke.” 2.asko. (c). Zenbatzailea. Partitiboaren ondoren jarririk, nahikoa, ugari, honelako esaldi adierazkorretan. “Len be bajaok tabernaik asko./ Eskolaik asko ikasi giñuan gure denporan. ” Esamoldeak: askó da ba. (c). Esapidea. Handia da ba, harritzekoa da ba. “ Ogixa aaztu jatzula? Zuri pasatzeko asko da ba.” askótan. (a). Sarri. · Muchas veces. Biak batzen dira maíz “Sarri askotan eztot jakitten zer eiñ.” content_copy sarri, sarrittan. feedback gutxíttan. 3.asko. (c). Adberbioaren indartzailea, atzetik jarrita. · Se pospone el adverbio para reforzarlo. “Ederki asko pasau giñuan jolasian./ Goiz asko jaiki naiz gaur be. ” bérba, berbía. (a). Izena. Hitza. · Palabra. “Berba asko baiña ganora gutxi.” ohar bat Esamoldeak: asko, askúa. (c). Adjektiboaren indartzailea, honen atzetik jarrita. “Mutill eder askua il zeban oiñaztarrixak./ Telebisiño merke askua erosi dot dendan. ” Forma mugatuak bakarrik.. 4.asko. (c). Suficiente. “Arek aprobatzen badau, asko./ Guk pe bastante berandu eukitzen giñuzen (bildotsak). San Josetarako saldu ezker, asko. Luis.”
askomodutáko, askomodutakúa. (c). Izenlaguna. askomodúzko. Badaezpadakoa, eskasa, txarra; izenaren aurretik jarrita. · Deficiente, malo. “Biar askomodutako egualdixa eitten badau, oian geldittuko ga./ Askomodutako lagunakin baiño bakarrik obeto ibiltzen da./Askomoduzko zer bat etortzen bajatzu, bizilaguna, gero pentsaizu zela izengo zan. JJp.”
askótxo. 1.askotxo. (c). Adberbioa. Asko samar, gehiegi. · Un poco demasiado. “Irureun ardi dauzkala diño, baiña askotxo ez ete da?/Askotxo pentsatzen jat.” Ez da oso erabilia. Askotxo pentsatzen jat, eta horrelakoetan, batez ere. . 2.Askotxo. (c). Izen propioa. Ipuin zahar bateko pertsonaia. · Personaje de cierto cuento popular. “Bein Askotxo mezetara zoiala abadian bentanan odolostiak ikusi zittuan esegitta ta bat arrapau ta kolkuan sartu zeban. Abadiak sermoian: “Askotxo eta askotxo pekatuan dago, askotxok eta askotxok lapurretan eitten dau. Lapurretia da pekatua astuna, biribilla eta beltza". “Joño, au neregaittik jabik”, pentsau zeban Askotxok kolkora begiratuta. Etara odolostia eta esan zotsan abadiai: “Autsa ta janik; ainbeste barriketa odoloste bategaittik!” Klem.”
áskotza. (c). Modu honetan beti: ASKOTZAIK EZ. Kantidade handirik ez. “Perretxikuak egon bazeren, baiña askotzaik ez./ Jentia etorri zan, baiña askotzaik ez.”
askua.
ásma, ásmia. (b). Izena. Asma (gaitza).
asmatzáille, asmatzaillía. (b). Izena. Inventor, autor. “Txiñuak izan zien polborian asmatzailliak.”
asmáu. (a). du Aditza. Inventar, acertar, dar con la solución. “Illan azkenera zor barik aillegatzeko zer eiñ asmau eziñik nabill./ Zeiñek asmau ete juan lana.” Igarri eta asmau ez dira gauza bera, normalean. Igarri-k antzeman esan nahi du, intuitiboa; asmau, aldiz, deduktiboa..
asmáutako, asmáutakua. (c). Izena. Inoiz, baten batek gezurrak esan dituela diogunean, norbaitek, erdi brometan erantzun ohi du: gizurrak ez, asmautakuak. Inventado. Dícese humorísticamente como eufemismo de mentira. “”
asmaziño, asmaziñúa. 1.asmaziño, asmaziñúa. (b). Izena. Invención. “Ori ezta egixa. Orrek zure asmaziñuak die.” 2.asmazíño, asmaziñúa. (b). Izena. Invento. “Gure mutikotan bizikletia asmaziño aundixa zuan.”
ásmo, asmúa. (a). Izena. Intención, idea, proyecto. “Eztaukak oetik jaikitzeko asmoik, ala?/ Oiñ nere asmuak kontaukostat.”
áspa, aspak. (d). Izena. Etxearen zurezko egituran, tijeran postetik frontalera irteten diren zurezko besoak. “Onek aspak, gora dauzkan onek, besuen moduan. Don.”
aspáldi. (a). Adberbioa. Hace mucho. “Ori aspaldi pasau zan./ Eztakitt azkenengoz noiz ikusi neban, baiña aspaldi.” Esamoldeak: aspálditxuan. (b). Aspalditxuan oso formal dabill. “Aspalditxuan oso formal dabill.” Aspaldixanen zentzu berdintsua du, baina denboran hurbilagoa-edo da. . aspaldíxan. (a). Adberbioa. Desde hace mucho, últimamente. “Aspaldixan gerriko miñez dabill./ Eztot aspaldixan ikusi.” Testuinguru batzuetan aspaldi, aspaldittik eta aspaldixan sinonimo gisa esaten dira: Eztot Migel aspaldi edo aspaldittik edo aspaldixan ikusi.. aspaldittik. (a). Adberbioa. Desde hace mucho. “Aspaldittik dare piszinak Mondrauen.” content_copy aintxiñátik. aspaldíko!. (b). Interjekzioa. Aspaldiko ezaguna. Agurtzerakoan erabilia. “Kaixo aspaldiko, zer moduz? .” Erdaraz ere entzun daiteke: Hola aspaldiko, que tal?».. aspaldíko, aspaldikúa. (a). Izenlaguna. Antiguo de hace tiempo, veterano. “Oiñ ia eztago aspaldiko jai-giroik./ Lola Flores be aspaldikua dok pa.” content_copy aintxiñáko. aspálditxo. (b). Aspaldi samar. · Hace bastante. “Aspalditxo ezkutau zan emendik./ Eztot aspalditxo ikusi.” Aspaldiren zentzu berdintsua du, baina denboran hurbilagoa edo da. .
aspámentu, aspámentua(k). Izena. Aspaviento. “Ez ari neregana etorri aspamentuekin./ Aspamentua ugari eta ganora gutxi./ Ainbeste aspamentukin zer pasatzen jak? (SM Ezten). Pluralean batik bat”
áspel, aspéla. (c). Izena. Belar, garo... pilatxoa, gutxi gorabehera besakada batez garraia daitekeena. · Montoncito ya cortado y apilado, de hierba, helecho, etc. “Nik bedarra ebai, zuk aspelak eiñ eta Manuelek sendorra. Bale?”
aspéldu. (c). du Aditza. áspelak eiñ. Aspelak egin. · Hacer montoncitos de hierba, etc. “Bedarra aspelduta laga dot.” ÁSPELAK EI.
aspértu. (a). da du Aditza. Aburrir(se), cansar(se). “Ni aspaldittik nago lanian aspertuta./ Umiak aspertu eitten die etxe barruan.”
ásta, astía. (c). Izena. Kirtena. · Asa, mango. Ontziena, batik bat. “Astia apurtu jako kafeteriai. ” content_copy eldúleku, kerten. Esamoldeak: pitxárra astátik euki. (c). Esapidea. Tener la sartén por el mango. “Presidentiak nai dabena eitten dau, berak dauka astatik pitxarra ta. ”
astakeríxa, astakerixía. (b). Izena. astokerixa. Insensatez, disparate, burrada. “Astakerixa mortalak esan jittuan.”