Bergara aldeko hiztegia

zótiñ, zotíña. (a). Izena. txotiñ (Lein.). Hipo. “Zotiña sustuakin joaten i da.”
zótinka. (a). Adberbioa. Zotinak eginez. “Egun guztia zotinka pasau dot.”
zótz. 1.zotz, zótza. (b). Izena. Makila zati txikiak, sua pizteko eta balio dutenak. · Palitos que valen para encender el fuego, por ej. “Ekarrizu zotz batzuk sua pizteko.” Zenbaitek «palillo» esateko ere badarabil, baina honetarako pálillo esaten da normalean.. Esaerak: Errementarixan etxian zotza burduntzi. Esaera. Ofizio batekoak bere ofizioko abilezia edo erreminta etxean falta. Esamoldeak: zotza baiño iarraua izen. Esapidea. Oso iharra izan. (Lar Antz). 2.zótz eiñ. (c). Aditza. Zozketa egin. · Echar a suertes. “Leno kostunbre aundixa zuan ba ola junta bat ero zanian da, zeiñi ze urtengo jaon ero, aginpide ero, zera, ba, zotzak eiñ aundixauak eta txikixauak eta lelengotik esanda aundixa urtetze jakonai au ta bestiai bestia, ba, zotz eittia. Klem.” 3.zotz.
zótzar, zótzarra. (d). Izena. Zotz-arra. Errekan zotz baten barruan egoten den arra, peskariak amorrainetarako karnatatzat erabili ohi dutena. · Gusano que se encuentra en el rio en el interior de un palito, y que se usa como cebo para truchas. “Txitxariakin ezpadabe pikatzen zotzarrakin probau.”
zotzéko sárdao, zotzéko sárdaua. (c). Izena. Barrikako zotzetik ateratako sagardoa. · Sidra que se sirve directamente de la barrica. “Botillakua baiño naixao juat zotzeko sardaua.” Zuloa estaltzeko erabiltzen den zotzagatik hala deitua. .
zózo
zózo, zozúa. (b). Izena. turdus merula. Tordo, mirlo. Esaerak: Zozuak beliai ipurbeltz. (a). Esaera.
zozo paparzuri, zozo paparzurixa. Turdus torquatus. Mirlo capiblanco.
zozo-bidigárro, zozo-bidigárruak. (c). Izena. Zozoak eta bidigarroak, ehiztariek ugarien harrapatzen dituzten txoriak. Horrela aipatzen dira sarri. · Dícese de tordos y malvices, piezas más comunes de los cazadores. “Zozo-bidigarrotara goiaz biar goizian.” Singularrean ere esan ohi da. Zozo-bidigarrua ugari dago..
zozo-zúri, zozo-zuríxa. (d). Izena. Mirlo blanco. Mutikotan gure sagastian zozo-zuri bat ibili zen. Gure aita oso hunkiturik egon zen, sekula ikusi gabe zuen eta. Diotenez, miloitik bat edo irteten da zuria zozoen artean. .
zu. (a). Izenordaina. Tú.
zúaitz, zuáitza. (d). quercus robur. zu-aritz (Izag Antz), zuraitz. Gorakoa moztu gabeko haritza. · Roble bravío, sin desmochar. “Baiña guk zuaitza beste bati esaten jau, aritz luziai. Aitz motza ta aitz luzia izeten die. Don./ Alerzia bere sasoian botatzen bada, zuaitzan moruan ero akazian moduan geatzen dok. Sebas.” ZU-ARITZ (Izag Antz). Z.
zúaizti, zúaiztixa. (d). Izena. Haritz luzeak, moztu gabeak, dauden basoa. · Bosque de robles bravíos. “Gure sobarrenian zan zuaiztixa.”
zuátz, zuátza. (c). Izena. zubatz. Meta. Belarrez, garoz nahiz egurrez egindakoa. META da zabalduagoa, baina ZUBATZ, ZUATZ, ZUBETZ edota ZUGATZ entzun daiteke, batik bat Bergara ekialdeko auzoetan: Aritzeta, Elosu, etab..
zuatz-égur, zuatz-egúrra. (c). Izena. Zuatzari, metari, ardatz gisa jartzen zaion haga.
zúbi, zubíxa. (a). Izena. Puente. Esaerak: Zer da atia zabaldu eta ezin pasau, eta zerrau eta pasau? : zubixa. Esaera. (Izag Oñ). Zubiaren igarkizuna.
zubi-ánka, zubi-ankía. (d). Izena. Zubiaren arkuak apoiatzen diren zutabe bakoitza.
zubi-begi.
zubill.
zúbirin-zúbirinka. (d). Antzinako neska-jolasa. Bi lagun aurrez aurre esku bietatik helduta jarri honakoa kantatzen, eta besteak azpitik pasatzen hasten dira. “Zubirin-zubirin, nungorin nungo, Frantziarako seme-alabak gerade, urrengo-urrengo pasatzen dana emen geldituko dala. Klem.” Hau esateaz bat azpitik pasatzen ari dena harrapatzen da beso bitartean. .
zubitesi, zubitesixa. Izena. XVI. mendeko udal-agiri baten agertzen da hitza. Hesiak igarotzeko zubi edo pasalekua esan nahi duela dirudi.