Bergara aldeko hiztegia

abárketa, abárketia. (a). Izena. apárgeta. Alpargata. “Abarketekin umedadetan ibili ezkero, katarrua seguru. / Apargetak bustittut.” Esamoldeak: abarketia euki. (c). Esapidea. Tener mucho rollo. “Orrek jaukak abarketia orrek. Eztok ixiltzen.”
abarketa-zarka.
abarketéritza, abarketéritzia. (c). Izena. Abarketak eta horrelakoak saltzen dituzten denda. · Alpargatería. “Sarrittan joaten giñan umetan Eibarko abarketeritzako tia bisittatzera.” Eibarren bazen Maria Angela kalean Abarketéritzia deituriko denda, gure senitartekoena zena..
abarkol. "Plantilla para hacer abarcas." (SB Eibetno).
abar-meta, abar-metia. Izena. Abarrez egindako meta edo egur pila. “Karobi onduan, karobia in bizanian, meta bat, abar-meta bat eitxe giñuan. Juan.”
abáro, abarúa. (d). Izena. Arbolapeko babesa. “Abarua ero keizpia; eurixa danian arbolapera joango gaittuk, abarua jak or da. Euzkixa danian ba keizpera. Eurixakin ba gordeleku bezela abarua. Don.”
abárpilla, abárpillia. (b). Izena. Abarrez egindako pila. · Montón de ramaje delgado. “Etxeaurrian abarpillia egote zan basarrittan./ Eskerrak abarpillara jausi zanai, bestela azurrak pe apurtuko zittuan.”
abarra.
abarrian. (c). Posposizioa. Antzean, bezala... (testuinguruaren arabera) esan nahi duen postposizio moduzkoa. · Posposición modal de diferentes matices según el contexto. “Tontó ábarrian asi giñan alkarri bultzaka, jolasian, eta azkenian burrukan akabau giñuan./ Prixaka abarrían gertau dot bazkaixa eta alamoduzkua dago. ” Azentua desberdin dute goiko bi adibideek, ez dakit zergatik..
abárrots. 1.abarrots, abarrótsa. (b). Izena. Abar zarata. · Ruido de ramaje. “Aiziak bota daben paguak azelakotxe abarrotsa etara daben./ Oillagorrak urten jostan sasittik, egundoko abarrotsakin.” 2.abarrots, abarrótsa. (c). Izena. Zaratak, oihuak eta hotsak batera. · Griterío, generalmente unido a ruidos varios. “Tartufoko atian burrukia egon zuan. Aura zuan abarrotsa.”
abártsu, abartsúa. (c). Adjektiboa. Abar asko duen arbola edo sastraka. Adar lodiak baditu adartsua izango da, eta meheak eta ugari baditu abartsua. Dena dela, abar eta abartsu hitzak gehiago erabiltzen dira gaur egun botatako arbolei buruz zutik daudenez baino. · Se dice del árbol o matorral frondoso. “Buelo aundixa zeuken piñuak, baiña material gutxi, oso abartsuak zien da./ Ur-arbola aundixa ezta, baiña abartsua.”
abauts, abautsa. Izena. Eibar. Butrino de madera para pescar.
ábe
ábe, abía. (b). Izena. Habea. · Viga en general, travesaño horizontal, no vertical. “Urrupain baserrixak, ogei metro luze ta iru metro sendoko abiak dauzka./ Abiak usteldu, ta beia jo zeban etxiak.” Zutikoei, ZUTIKO edo POSTE.. Esaerak: Etxetako kontuak abiak daki (arek baleki berba itten). (a). Esaera. Habea etxe guztietan dagoenez, etxeko berri guztiak dakizki. (Lar Antz). "Sin. etxetako berri izaten dabe gelatzak eta okasiñuak." (Lar Antz)..
abélarte, abélartia. (d). Izena. Postetik postera dagoen tartea. · Tramo, luz. content_copy posté-bíttarte, trámo.
abelétxe, abelétxia. (d). Izena. Eibar. "Majada. “Iragorriko abeletxian izan giñan egun artan.”
abémaria. 1.abemaria. (b). Izen propioa. Ave Maria. Oración. “Iru Abemaria errezau ta obera joan zaittez.” 2.abe maría!. (d). Interjekzioa. Etxe barrukoei atetik eupada egiteko emakumeek erabiltzen duten interjekzioa. Gizonezkoek, ostera, eup! · ¡Ah de la casa! Usado exclusivamente por las mujeres. Doinu kantariz esan ohi da.
abendu. 1.abendu, abendua. (d). Izena. Diciembre. Oso adinekoek bakarrik; dizíenbre, bestelakoek. . Esaerak: Abenduko eguna, illundu orduko eguna. Esaera. Antzuola. (Lar Antz). 2.abéndu, abéndua. (d). Izena. Eibar. “(Milvus sp.) Milano. Abenduak eruan deskuz txitxarik geixenak. Sin. miru, txittalapur.” (Etxba Eib). “Buteo buteo. Ratonero. Sin. txitxalapur.” (SB Eibetno).
abéntau. 1.abentau. (b). da Aditza. Elosu, Osintxu. Abiatu, martxan jarri. · Ponerse en marcha. “Onezkero etxe alderutz abentatzeko ordua izango da.” content_copy abixau. 2.abentau. (b). du Aditza. Elosu, Osintxu. Euria, elurra, etab. hasi. · Empezar a llover, nevar, etc. “Atzo amabixak aldera edurra abentatzen zeban.” content_copy abixau.
abér. (a). Juntagailua. Ea. · A ver. “Ni kalera noia eta aber ondo portatzen zaten./ Preguntau dost aber nun laga ziñuan bere guardasola./ Aber noiz etortzen zaten gurera, aspalditxuan etzate agertu ta.” Zehar galderetan. Azent.: áber ere bai.. content_copy ia. Esamoldeak: aber ba. 1.aber ba. (b). Interjekzioa. A ver pues. “Maria! aber ba ! Bazkaltzeko ordua izango da oiñezkero.” Presa eman nahi denean eta horrelakoetan erabiltzen da.. content_copy ia ba!. 2.aber ba. (b). Juntagailua. Ea egia den. · A ver si. “Aber ba bakaziño on batzuk pasatzen dittuzuen./ Kaguen zotz, ixilik egon! aber ba gero eh” content_copy ia ba!. aber gero. (b). Juntagailua. Ea zera (gertatzen den). · A ver si. “ Aber gero belarrondoko bat emoten dotsuten./ Aber gero zeu lan barik gelditze zan” Azentua goikoan bezala. Sin. ia gero. .
aberástu. (a). da Aditza. Diruak egin. · Enriquecerse.