Bergara aldeko hiztegia

aurreko pareta.
aurrelári, aurrelaríxa. (b). Izena. Binakako pelota partiduan aurrean jokatzen duena. · En pelota, el delantero. “Aurrelarixak traba ein jotsak atzelarixai.” feedback atzelari.
aurrénengo. 1.aurrénengo, aurrénengua. (c). Izenlaguna. Lehenengoa. · Primero. “Ezta izango aurrenengo aldixa.” Aurrenengo aldixa, batik bat.. Esamoldeak: áurrenengo dala. (c). Esapidea. Lehenengo dela, lehenengo ilaran. “Familixa guztia zan garo batzen, aittajuna aurrenengo zala./ Gaur etxian-etxian dao erropia sobre, geurian aurrenengo dala. Hil.” 2.aurrénengo, aurrénengua. (c). Izenlaguna. Malo, deficiente, siempre en frases negativas. “Etxeko lanak ein daizkun, soorako be eztau aurrenengo egualdixa eitten da./ Gaur enoia lanera eztaukat aurrenengo gorputzaldixa ta.”
áurrera. 1.áurrera. (a). Adberbioa. Adelante. “Etorri zaitte aurrera.” 2.áurrera, áurreria. (d). Adjektiboa. Aurreratua. Haurrengatik eta oso aurreratuak datozen uztengatik esan ohi da, batik bat. · Precoz, adelantado, -a. “Santiao sagarrak zien, oso aurreria izen, iittetarako azixa belztuta zeren. JJp./ Errekatik aruzkuan jeneralian zan aurreriao. Euzki begixaua ero. Jenerua lenao etorri, bedarra ta beintzet. JJp./ Gure Juanita, txikittan, oso aurreria zan; zazpi urterako berak jartzen zeban bazkaixa./ Gure neskatillia oso aurreria dago; bi urte ta badaki berbetan.” Mugatu singularrean, ia beti.. feedback átzera. 3.aurrera!. (a). Interjekzioa. Adelante! “Aurrera mutillak, ez billurtu.”
aurréra-sárda, aurréra-sardía. (b). Izena. Sarda zuzena, hortzak aurrera begira dituena. · Rastro con las púas hacia adelante. “Burdixa kargatzeko aurrera sardia bia da.” Sin. sarda-zuzen..
áurreraka. (a). Adberbioa. Hacia adelante. “Aspaldixan, aurreraka juan biarrian atzeraka goiaz./ Aurreraka sartukot autua?” content_copy áurreruzka.
aurrerakára, aurrerakaría. (b). Izena. Avance, progreso. “Zure semiak aspaldixan aurrerakara aundixa ein ddau eskolan.”
aurréra-kárga, aurréra-kárgia. (b). Izena. Exceso de carga en la parte delantera. feedback atzéra-kárga.
áurrerako izan. (c). Abere gazte bat bizitarako, hazteko, izan. “Biaie bat okelarako dok eta bestia aurrerako.”
aurrerapíde. 1.aurrerapíde, aurrerapidía. (d). Izena. Aurrera egiteko bidea. · Pie a avanzar en algo. “Banaukan berakin egun batzuk pasatzeko gogua, baiña berak pe etzostan aurrerapide aundirik emun da” 2.aurrerapíde, aurrerapidía. (d). Izena. Progreso, adelanto. “Urtiak joan eta urtiak etorri, eta euskera asuntuan ezta aurrerapideik ikusten.”
aurrera-puntada, aurrera-puntadia. Antzuola. "Josterakoan aurreraka egiten den puntada." (LarAntz).
aurrerátu. 1.aurrerátu. (b). du Aditza. Ganar, avanzar, adelantar. “Zer aurreratzen dou umia ikastolara bialtziakin, etxian erderaz eitten badau./ Lanak bastante aurreratuta dauzkat eta jai artu biot.” content_copy adelantau. 2.aurrerátu. (b). du Aditza. Ahorrar dinero. “Ogei milla pezeta aurreratu zittuan soldauxkan.”
áurrerutz. (a). Adberbioa. Aurrerantz. · En dirección hacia adelante. “Zuek nai bozue, geldittu; gu aurrerutz goiaz.” Esamoldeak: áurreruzka. (a). Adberbioa. Hacia adelante. content_copy áurreraka.
aurrésku, aurreskúa. (a). Izena. Dantza ezaguna. · El aurresku. “An arasan jarritta iñok etaratzeko zaiñ. Asko aurreskuak eta, porsiakaso be presente. Sot. (AA BergEus)” Esamoldeak: aurreskua etara. "Salir a la plaza con la cuerda formada de dantzaris para bailar la sokadantza o aurresku. “Lehen aurreskua ataratzen zan sanjuanetan."(SB Eibetno).”
aurreskulári
aurreskulári, aurreskularíxa. (b). Izena. Aurreskua dantzatzen duena.
áurretiko, áurretikua. (c). Izenlaguna. Aurrekoa, lehenagokoa. “Etxian ilddia lagatzia ezala ona, ori esate eben gure aurretiko zarrak. Hil. (AA BergEus)./ Zein da txandan nere aurretikua?” "Aurretiko zarrak" esan ohi da "arbasoak" zentzuan.. Esamoldeak: aurretiko lanak euki. (c). Esapidea. Beste lehentasun batzuk izan. “Aura eztator ama bisittatzera, arek aurretiko lanak dauzka. ”
áurrez. (b). Adberbioa. De antemano, con antelación. “Aurrez jakiñ izan baneu etorriko nitzan.” content_copy aurréz áurre.
áurten. 1.aurten. (a). Adberbioa. Urte honetan. · En este año. “Aurten negu gogorra ein ddau.” 2.Aurténa. Toponimoa. Áurtengua. Juan San Martinek dionez, Auzo batean edo zenbait etxe dagoen tokian, erdikoari esaten zaio Aurtena edo Aurtenetxe. Eibarren Arrate-balleko Kutunegieta auzoan erdian dagoena Aurtenetxe da; eta Aginaga auzoan Mundio-mendi maldan dauden hiru basarrixak Arando-guena, Arando-aurtena eta Arando-barrena. Bergarako Mekolalden ere bada Lesarri Aurtengua.
áusi. 1.áusi. (c). du Aditza. Quebrar. “Zentruan dago iztarrazurra ausitta.” Hezurrei buruz erabiltzen da ia bakarrik; osterantzean apurtu. . 2.áusi. (c). du Aditza. Oñati. Likidoren bati (ura, esnea...) hotza kendu, baina berotu gabe. “Esnia ausitta dago, baiña gura badozu berotu be egingo dotzut. ” 3.ausi, ausíxa. (d). Izena. Rotura, quebradura (de un hueso). “Radiografixan garbi azaltze i da ausixa.” content_copy apurtu. 4.áusi.
ausíxan mobidu, etara.... (d). Esapidea. Objektu astun bat arrastaka mugitu, esker-eskuin bultza eginez edo tiratuz. · Mover un objeto pesado oblicuamente arrastrándolo ahora hacia un lado, ahora hacia el otro. “Probarri ori ia lauron artian, ausixan trabatik kentzen doun./ Ausixan etara giñuan armaixo zarra ganbaratik./ Lau milla kiloko harrixakin ikusitta nagok probak. Orduan izaten zuan arrada txiki bat egin eta gero hausixan ultze bi ein eta probia irabazi. (SB Eibetno).”