Bergara aldeko hiztegia
arkáitz, arkáitza.
(c).
Izena.
Roca, peña.
“Saturraranen arkaitz izugarrixak dare.”
Gutxi entzuten da; aitz esanagoa da.
.
Roca, peña.
“Saturraranen arkaitz izugarrixak dare.”
Gutxi entzuten da; aitz esanagoa da.
.
arkakúsu, -o, arkakusúa.
(a).
Izena.
Pulga.
Sin. ardi (Eib.)..
Esamoldeak:
arkakusua baiño txikixaua.
Esapidea.
Oso txikia.
Pulga.
Sin. ardi (Eib.)..
Esamoldeak:
arkakusua baiño txikixaua.
Esapidea.
Oso txikia.
arkatx, arkatxa.
(d).
Izena.
Eibar.
Malkarra, ezponda. · "Acantilado, escarpa.
“Eibarren arkatxa esaten jakon Isasiko alde batari, etxiak ein baiño leen arkatxa zalako ibai aldera; arkatxpia zan Kakalarduaneko olia, gaur Alfa, eta arkatxekuak Isasixan bizi ziranak.”
arburu.
Eibar.
Malkarra, ezponda. · "Acantilado, escarpa.
“Eibarren arkatxa esaten jakon Isasiko alde batari, etxiak ein baiño leen arkatxa zalako ibai aldera; arkatxpia zan Kakalarduaneko olia, gaur Alfa, eta arkatxekuak Isasixan bizi ziranak.”
arburu.
arkázte, arkaztía.
(c).
Izena.
Urtea inguru duen ardi gaztea, aurrerako utzitakoa. · Oveja de un año.
“Arkaztia da urtekua. Luis.”
Arra denean billotx-adari..
urtebíllotx.
Urtea inguru duen ardi gaztea, aurrerako utzitakoa. · Oveja de un año.
“Arkaztia da urtekua. Luis.”
Arra denean billotx-adari..
urtebíllotx.
arkéra, arkería.
(c).
Izena.
Ardiaren susara aldia. adb. gisa batik bat. · Celo de la oveja.
“Agostuan amarrian, olaxe lagatzeotsat aarixai ardixetara, da orduantxe asten die arkerak. Luis./ Nik itten dotset, aaritzeko denporan ba bi; lelengo bat bakarrik botatzen dot ardixetara, ezta? Baiña geo ardixak mordua dabizela arkera ikusittakuan, ba bi botatzeittut. Enr.”
Esamoldeak:
arkera egon.
1.arkera egon.
(c).
Esapidea.
Estar en celo la oveja.
“Ardixan arkera esaten da ta auntzian be ola esango da ero; nik eztot neuk euki auntzik eta. Don.”
2.arkera egon.
lagunartekoa
Emakumea bero, sexu gogoz, egon. · Estar cachonda; caliente.
“Argi ibiltzia jaken aldemenian dabizen mutillak, arkera samar najaon-eta. (TSE Berb).”
Ik. altan egon.
Ardiaren susara aldia. adb. gisa batik bat. · Celo de la oveja.
“Agostuan amarrian, olaxe lagatzeotsat aarixai ardixetara, da orduantxe asten die arkerak. Luis./ Nik itten dotset, aaritzeko denporan ba bi; lelengo bat bakarrik botatzen dot ardixetara, ezta? Baiña geo ardixak mordua dabizela arkera ikusittakuan, ba bi botatzeittut. Enr.”
Esamoldeak:
arkera egon.
1.arkera egon.
(c).
Esapidea.
Estar en celo la oveja.
“Ardixan arkera esaten da ta auntzian be ola esango da ero; nik eztot neuk euki auntzik eta. Don.”
2.arkera egon.
lagunartekoa
Emakumea bero, sexu gogoz, egon. · Estar cachonda; caliente.
“Argi ibiltzia jaken aldemenian dabizen mutillak, arkera samar najaon-eta. (TSE Berb).”
Ik. altan egon.
arkera egon.
1.arkera egon.
(c).
Esapidea.
Estar en celo la oveja.
“Ardixan arkera esaten da ta auntzian be ola esango da ero; nik eztot neuk euki auntzik eta. Don.”
2.arkera egon.
lagunartekoa
Emakumea bero, sexu gogoz, egon. · Estar cachonda; caliente.
“Argi ibiltzia jaken aldemenian dabizen mutillak, arkera samar najaon-eta. (TSE Berb).”
Ik. altan egon.
1.arkera egon.
(c).
Esapidea.
Estar en celo la oveja.
“Ardixan arkera esaten da ta auntzian be ola esango da ero; nik eztot neuk euki auntzik eta. Don.”
2.arkera egon.
lagunartekoa
Emakumea bero, sexu gogoz, egon. · Estar cachonda; caliente.
“Argi ibiltzia jaken aldemenian dabizen mutillak, arkera samar najaon-eta. (TSE Berb).”
Ik. altan egon.
arkerátu.
(c).
da
Aditza.
Ponerse en celo la oveja.
“Ardixak arkeratzen asten dia ba, igual e agostuan lelengotan igual asten dia, ta nai bozu billotxak geruao euki, ba euki adarixa aparte setienbre arte. Luis.”
Ponerse en celo la oveja.
“Ardixak arkeratzen asten dia ba, igual e agostuan lelengotan igual asten dia, ta nai bozu billotxak geruao euki, ba euki adarixa aparte setienbre arte. Luis.”
árkiri, árkirixa.
(d).
Izena.
Erreka erdiko isla.
Zubietakoari hala deitzen zaio, eta baita Osintxun, Bolu parean, duela urte batzuk arte zegoenari ere..
Erreka erdiko isla.
Zubietakoari hala deitzen zaio, eta baita Osintxun, Bolu parean, duela urte batzuk arte zegoenari ere..
árko, arku, arkúa.
(c).
Izena.
Frutaren harra. · Gusano de la fruta.
“Aurten urrak, danak arkua dauke./ Sagar asko batu da, baiña geixena arkoduna.”
Etim.: ar+joa, ziurrenik..
Esamoldeak:
arkúak jo.
(c).
Agusanarse la fruta.
“Aurten arbola onek sagar ale erkin batzuk besteik eztittu emon, danak arkuak jotakuak. ”
Frutaren harra. · Gusano de la fruta.
“Aurten urrak, danak arkua dauke./ Sagar asko batu da, baiña geixena arkoduna.”
Etim.: ar+joa, ziurrenik..
Esamoldeak:
arkúak jo.
(c).
Agusanarse la fruta.
“Aurten arbola onek sagar ale erkin batzuk besteik eztittu emon, danak arkuak jotakuak. ”
arkoiris, arkóirisa.
(b).
Izena.
Arco iris.
Leintz aldean arrunta, Bergaran ere esaten da baina ostarku bizirik dago hiztun gehienen ahotan.
.
ostárku.
Arco iris.
Leintz aldean arrunta, Bergaran ere esaten da baina ostarku bizirik dago hiztun gehienen ahotan.
.
ostárku.
árku.
1.arku, arkúa.
(a).
Izena.
Arco.
“Bergarako aiuntamentuak arku ederrak dauzka.”
2.arku, arkúa.
(d).
Izena.
Karobiaren labe gainaldean kareharriz egindako kupula formako egitura. · Bóveda.
“ Ta a zerrau atzenengo sartze zan arrixak; aek itteban lotu, da a arkua eitteko laguntze akon zeakin, arrixa ipini aala atzetik kargau jausi ezteiñ, katiau. Cand.”
Labe barruko arkua egiteko esperientzia eduki behar zen, eta baziren bereziki horretan trebeak zirenak.
.
Esamoldeak:
arkua artu.
Karobi barruko kareharriarekin ganga eraiki.
“Ni enao neu arkuik artzen ibilitta sekula; nere anaia bai. Andres.”
3.arku, arkúa.
(b).
Izena.
Eibar.
Su-armetan kolpekaria (gatillua) babesteko pieza. · Guardamonte.
“Arku gaiñeko kakua jaukak eskopeta onek.”
1.arku, arkúa.
(a).
Izena.
Arco.
“Bergarako aiuntamentuak arku ederrak dauzka.”
2.arku, arkúa.
(d).
Izena.
Karobiaren labe gainaldean kareharriz egindako kupula formako egitura. · Bóveda.
“ Ta a zerrau atzenengo sartze zan arrixak; aek itteban lotu, da a arkua eitteko laguntze akon zeakin, arrixa ipini aala atzetik kargau jausi ezteiñ, katiau. Cand.”
Labe barruko arkua egiteko esperientzia eduki behar zen, eta baziren bereziki horretan trebeak zirenak.
.
Esamoldeak:
arkua artu.
Karobi barruko kareharriarekin ganga eraiki.
“Ni enao neu arkuik artzen ibilitta sekula; nere anaia bai. Andres.”
3.arku, arkúa.
(b).
Izena.
Eibar.
Su-armetan kolpekaria (gatillua) babesteko pieza. · Guardamonte.
“Arku gaiñeko kakua jaukak eskopeta onek.”
arkume, arkumia.
Izena.
Cordero.
Billotx erabiltzen da Bergaran, baina berba-jolas bitxi honetan agertzen da gipuzkerazko arkume. Bertan arkumea gertatzeko errezeta interesgarria ematen da: Arkumia ekarri dutela, nola gertatu eztakitela, koiperakin tarteran, perrejill saltsa, kipulorum kipulorum, per omnia sekula sekulorum, amen. Klem.
.
Cordero.
Billotx erabiltzen da Bergaran, baina berba-jolas bitxi honetan agertzen da gipuzkerazko arkume. Bertan arkumea gertatzeko errezeta interesgarria ematen da: Arkumia ekarri dutela, nola gertatu eztakitela, koiperakin tarteran, perrejill saltsa, kipulorum kipulorum, per omnia sekula sekulorum, amen. Klem.
.
árkupe, árkupia(k).
Izena.
Soportal, Espacio debajo del arco. Por antonomasia, los soportales del Seminario y del Ayuntamiento.
“Arkupetan etxoingotsut.”
Pluralean gehienbat. Bakarra denean, singularrean. Elgetako arkupian aize ederra egongo da..
Soportal, Espacio debajo del arco. Por antonomasia, los soportales del Seminario y del Ayuntamiento.
“Arkupetan etxoingotsut.”
Pluralean gehienbat. Bakarra denean, singularrean. Elgetako arkupian aize ederra egongo da..
árlandu, árlandua.
(c).
Izena.
Harri landua. · Piedra labrada, de sillería.
“Etxe orrek arlandu ikusgarrixak dauzka.”
Harri landua. · Piedra labrada, de sillería.
“Etxe orrek arlandu ikusgarrixak dauzka.”
arláta, arlatía.
(d).
Izena.
Teilatu ertzetako lata, alde batetik lodiagoa dena teilari eusteko.
Arlataren neurriak honako hauek ei dira: zabalean hamar eta sendoan alde batean bost eta bestean bi. Alde mehea da latarekin bat egiten duena, eta bostekoa kanpo aldera jartzen dena.
.
Teilatu ertzetako lata, alde batetik lodiagoa dena teilari eusteko.
Arlataren neurriak honako hauek ei dira: zabalean hamar eta sendoan alde batean bost eta bestean bi. Alde mehea da latarekin bat egiten duena, eta bostekoa kanpo aldera jartzen dena.
.
arlósa, arlosía.
(c).
Izena.
Harlauza. · Losa de piedra.
“Etxeaurria dotore ipiñi dabe arlosa gorrixekin.”
arlázta, losa.
Harlauza. · Losa de piedra.
“Etxeaurria dotore ipiñi dabe arlosa gorrixekin.”
arlázta, losa.
arlóte, arlotía.
(b).
Adjektiboa.
Nagia, narrasa, ganora gutxikoa. · Vagabundo, -a, desarrapado, -a.
“I beziñ persona arloteik etxuat sekula ikusi.”
Nagia, narrasa, ganora gutxikoa. · Vagabundo, -a, desarrapado, -a.
“I beziñ persona arloteik etxuat sekula ikusi.”
- a
- ábao, -u
- abélarte
- ábixa
- adárdun
- adárzabal
- afari
- agíñetako
- agur
- aidian
- aingéru lóra
- aitta-órde
- aitz-pérretxiku
- áixkora-kérten
- aizkoletxe
- akábera
- akulugáiñ
- alánbre-ési
- álbo
- álde
- ále
- alían egon
- alkórtu
- alperréko
- amabíko-txíki
- ámar
- amen
- amór própixo
- anaitzáko
- andi
- ángailla
- ánjelus
- ankámiñ
- ansuategi bedar
- ántz
- aóko
- apáluna
- ápenas
- aprezíau
- ar
- Arámaixo
- arazo
- árbola-sústar
- ardi-esne
- area, arearri
- argialboko
- ári
- arkaboz
- arlotekeríxa
- áro
- arra-árra!
- arrakátu
- árrantxo, -u
- arratára
- arráza-txákur
- árri
- árrio
- árrosko
- artálasto
- ártaxee
- arto-gári
- artzaiñ
- ási
- aspáldi
- astáputz
- asto-ganáu
- ástun
- atebikotx
- atezúlo
- atxillo!
- atzé-bikotx
- atzeskulari
- áundiki
- aurreko pareta
- áuskalo!
- autsi, autsa
- azabúru
- azbéte
- azkei
- azpijorria
- azúnberdiko
