Bergara aldeko hiztegia

akulugáiñ, akulugáiña. (d). Izena. Akulu-punta.
akulukára, akulukaría. (a). Izena. Akulu kolpea edo akulu-eztenkada. · Golpe o puyazo de aguijón. “Egundoko akulukarak emon zotsan irixai.”
akululári, akulularíxa. (b). Izena. Idi probetan idiak arreatzen dituena. · El que arrea a los bueyes en las pruebas. “Iri probetan alde aundixa dago akulularixa zelakua dan.”
al. (c). Esaleak aditzaren ekintza gertatzea nahi duela adierazten duen partikula. · Partícula que expresa el deseo de que se produzca la acción verbal. “Beintzat biar egualdi ona eingo al dau, bestela edarrak gare./ Etorriko al da panaderua, bestela eztakitt ze jan bia doun./ Ez al dou beintzat iñoi diru-eske joan biarrik izango./ Oiñeztarrixak erdibittuko al au.” Aditza beti gertakizuneko aspektuaz: -go, -ko..
1.ala. (a). Juntagailua. Galderetako juntagailu disjiuntiboa. “Zinera ala dantzara joango ga?”
2.ala. 1.ala. (a). Adberbioa. Hala. · Así “Ala bizi leikek.” Esamoldeak: ala dalakúan. (b). Esapidea. ala zalakúan. Gauzak era hartara direla sinistuta. “ Zuek egon zaizte ala dalakuan, da ikusikozue./ Sasoi artan gaztaiñia ta babia besteik ezkiñuan jaten, baiña ala zalakuan bizi giñan. Baita OLA... Olaxe bia zala ta ibili, olaxe zalakuan. Ben.” 2.-ala. (b). -alan. Asko, aditz partizipioari lotuta. · A tope, todo lo posible “Eurixa bota-ala diardu./ Egiñalak ein zittuan partidua irabazteko./ Pedalei emunala zoian mutikua.” BotaALÁN, emonALÁN ere bai.. 3.-ala. (b). Ahala. · A medida que “Artua zuritzen dabe erresaixua errezau ala./ Ezkontzeko eguna aillegau ala, egunian baiño egunian nerbiosuao zeuan.”
3.ala!.
ála ála!. 1.ala ala!. (a). Interjekzioa. ále ále!. Agindu bat emateko erabiltzen den interjekzioa. · Interjección con la que se ordena algo. “Ala ala! asi lanian bixkor./ Ale ale! Alde emendik.” 2.ala ala!. Ahoberokeriaren bat edo gezurren bat entzuten denean erantzun ohi da . “Ala ala, oin be bota dok botatzekua.”
alába, alabía. (a). Izena. Hija.
alába bákar, alába bakárra. (b). Izena. Hija única. Esaerak: Alaba bakarra ta gaztaiña bakarra galdu eitten i die. (c). Esaera.
alába ordéko, alába ordekúa. (b). Izena. Hijastra, ahijada. content_copy ugéz-álaba.
alabátzako, alabátzakua. (d). Izena. Alaba ordekoa. · Hija adoptiva. “Alabatzakua izan arren maittiena eben. (Etxba Eib)”
alá be. 1.ala be. (b). Juntagailua. Batez ere. · Sobre todo. “Deportista ona da, ala be pelotan./ Jente asko etortzen da Bergara, ala be neguan.” 2.ala be. (b). Juntagailua. Hala ere. Iritzizko aditzen aurrean (uste, pentsau ·) erabiltzen da, indartzeko. “Bazatozte? Ala be pentsatzen giñuan zeoze pasau ete jatzuen bidetan./ Ala be uste neban enebala sekula akabauko lan petral ori.” 3.ala be. (d). 3Zera, honakoa, zentzuan entzun dakieke adin handikoei. “Ta gero ori neurri zanian, ba, asko izango zan da, esan i eban ala be: “Joño, ementxe beste sokakaa bat”. Hil.” 4.ala be.
alábiar, alábiarra. (d). Izena. Eibar. Zoria, patua. · "Destino, sino. “Alabiarra izan zan, baketan bizi giñan errittik betiko urten biarra.”
álaja, álajia. (c). Izena. Bitxia. · Joya, alhaja. “Or ibiltzen da alaja danak aldian dittuala pasiatzen./ Alajaz jositta dago ori. Don.” Esamoldeak: álaja edérra izan. (c). Esapidea. Erreminta ederra izan. “Oiñ sosegauta jaon, baiña gaztetan alaja ederra zonan ori. ”
aláko. 1.alako, alakúa. (c). Izenlaguna. Halako. · Tal como, igual, semejante. “Eztot sekula ikusi alako plaia ederrik./ Enajuan uste alakua zanik.” Alako eta olako, bata zein bestea entzun daiteke. Adinekoek lehena gehiago bigarrena baino. Dena dela alakok urruntasun kutsua duen bezala olakok gertutasunezkoa du.. Esamoldeak: tóntua alakúa!. (b). Esapidea. Tonto, más que tonto. Despektiboa indartzeko erabilia. Baita: iñuzentia alakua; mozolua alakua; txepela alakua... aláko alakóik!. (c). Esapidea. oláko olakóik. Demasa! Ez sinestekoa! “Sekula alako alakoik, orraittio. Asi edurra Erregen egunian da etzan geldittu illabete osuan./ Berriz be potzura jausi da mutikua. —Jesus! olako olakoik! ” 2.aláko. (c). Izenlaguna. oláko. Tal. “Alako lekutan eta alako ordutan alkartzekotan geratu giñan./ Alako laguni esan zotsala.” Alako zein olako, biak. Mugagabea eskatzen du.. 3.alako. (c). Izenordaina. Fulano. “Alakok bizikletia erosi dabela, beste alakok, patiñak, eta guriak pe eskabidia.” Olako ere entzun daiteke. Mugagabean. . Esamoldeak: aláko eta aláko. (c). olako eta olako. Fulano eta mengano. “Esan dau alakok eta olakok ein zebela lapurretan.” Sin. ulixa ta bendixa (ia galdua). content_copy ulíxa ta bendíxa. 4.aláko baten. (b). Adberbioa. Berandu, ezorduan. · Muy tarde. Por fin “Bai, gure alabia bart alako baten etorririk izan bia dau./ Karreristok, ez bela-bela, baiña alako baten pasau zien beintzat.” 5.aláko baten. (b). Adberbioa. De pronto, de improviso, en esto. “Basuan meriendatzen gendela, alako baten, or nun ikusten doun erbixa geure alderutz etortzen.”
alamodúzko. 1.alamoduzko, alamoduzkúa. (c). Izenlaguna. botanika. Egokia, apropos xamarra. · Adecuado “Txamarra baten premiñan nago. Donostiara juaten naizenian alamoduzkoik ikusten bot, erosi eingot./ Ointxe alamoduzko mutil bat topatzen bajonat ezkondu ta kitto.” 2.alamoduzko, alamoduzkúa. (c). Izenlaguna. despektiboa Nola-halakoa, kalitate txarrekoa. · Deficiente “Orduko labadorak pe alamoduzkuak zittuan da”
alanbradúra
alanbradúra, alanbraduría. (c). Izena. alanbradurixa, alanbrerixa. Alanbrezko hesia. · Alambrada, cercado de alambre. “Beixak alanbraduria salto eta ospa ein juan.” Sin. alanbre-esi..
álanbre, álanbria. (a). Izena. Alambre. Esamoldeak: álanbria pasáu. (c). Zoruko ohola garbitzeko alanbrezko moltzoa pasatu. “Señoria zuan ba, espeziala. Gustatzen jakon, alanbria pasau biar etxe danai. Gure Meltxorak ze alanbre eiñ ete zeban, ipiñi ola eskuan da, olik ol, alanbrian. Eli.”
alánbre-eztáka, alánbre-eztakía. (c). Izena. alánbre eztakadún(a). Hesiak edo itxiturak egiteko erabiltzen den arantzadun alanbrea. · Alambre espinoso que se utiliza para hacer cercas. “Alanbre eztakia eskuan sartu ezkero, antitetanikia artzia obe.” Azen.: álanbre-... ere bai.. content_copy txarrantxa.