Bergara aldeko hiztegia

Arámaixo. (a). Toponimoa. Aramaio. Arabako herria. Esaerak: Ez zaittez juan ez Aramaixora andratan, ezta Gatzaara beitten. Esaera. (Aran Gatz). Aramaioko andreek eta Gatzagako behiek ez zuten, nonbait, fama onik inguruan.
áran, arána. (d). Izena. botanika. Endrina.
arane, aranía. Izena. "Planta parecida al maíz y que crece entre maíz; tiene semillas pequeñas y repartidas en distintos lugares." (Izag Antz).
arañeun. arañun.
arañeuntxo, arañuntxo. content_copy erañun-antxitik.
arántza. 1.arantza, arantzía. (a). Izena. botanika. Rubus sp. Zarza, zarzamora. Masustak ematen dituen lahar eztakadun ezagun eta ugaria. Gure sasietako erregea. Zenbaitek arantzari sasi deitzen badio ere, Bergaran sasiren esanahia zabalagoa da, "maleza", "zarzal", orokorki izendatzeko erabiltzen baita. “Rubus sp.” content_copy lar. 2.arantza, arantzía. (c). Izena. botanika. Crataegus monogyna. 3.arantza, arantzía. (a). Izena. Espina, púa. “Arantzia sartu jata ankazpixan da ezin ddot etara.” Adinekoek nekez darabilte zentzu honetan, eztaka esaten baitute. Nik e, sarrittan e, igual etxian da, gurian e, gaztiak «arantzia daukat amentxe» ta; «arantzia, nik e, landara danai esate otxat. Ori eztakia dok, eztakia». Don. .
arantza beltz.
arántzarte, arántzartia. (b). Izena. Lar artea.
araota.
arápo
arápo, arapúa. (b). Izena. Enborra eta adarraren arteko loturaunea. · Nudo de árbol. “Errez irabazi bia zotsan baiña azkenengo tronguan egundoko arapua tokau jakon da galdu ein zeban.” content_copy arakaitz.
arása. 1.arasa, arasía. (d). Izena. Anaquel, mueble de uno o de varios estantes para dejar cosas. También agujero o rebaje en la pared con el mismo objeto. “Eta ori eindda ba plazara... ta ia pentsatzen asi giñanian neskak ete giñan ero, ola zeoze, ba an arasan jarritta iñok etaratzeko zaiñ. Asko aurreskuak eta, porsiakaso be presente. Sot. Berg. Eus.)./ Arasan dao, goenenguan, platera. Don. Altzari osoari zein apal bakoitzari: arasa. Lenengo arasia, bigarrena... Don.” Behean armarioa eta gainean arasak zituen lehenagoko sukalde altzariari: arasa-armaixo.. 2.arasa, arasía. (d). Izena. Gurdiaren burkamaren albo-egur bakoitza. · Cada uno de los dos largueros del carro. “Albo bixak arasak; beste onek, trabesekuak, erraillak. Don.” content_copy burtarása.
arása-ármaixo, arása-ármaixua. (d). Behean armarioa eta gainean, erantsita, arasa duen antzinako sukalde-altzaria. · Armario de cocina antiguo, alacena. “Beia armaixua ta au arasia; bixak zela eukitzen zittuan, arasa-armaixua. Don.” content_copy sukalde-armaixo.
arasakára, arasakaría. (c). Izena. Arasakada, arasa bete gauza. “Ipiñarrin ikusitta najak arasakara ontzixa, dana kobrezkua. Klem.”
aráserixa, aráserixia. (d). Oñati. arasei (Oñ.). "Araserixa batzuk: unas pequeñas acciones que molestan a los demás." (Izag Oñ). “Arásuan, aráserixan ibilli: andar traveseando y molestando.”
arásero, aráserua. (d). Oñati. "Uno que anda molestando a uno y otro; revoltoso y traveseador." (Izag Oñ).
araso, arasua. (d). Izena. Eibar. arazo. "Zeozer egiteak ematen duen lana. “Materixalak onenbeste, eta gaiñeko arasua iru errial.”
arata.
aratian. (d). Adberbioa. Eibar. De espaldas (nadar). “Aratian eitten dau obeto (igeri), ostian baiño. (Etxba Eib).”
Arátuste, Arátustiak. (d). Izena. aratoste. Inauteriak, Karnabalak. · Carnavales. “Aintxiñan, Aratostietan kukumarro jazteko afan demasa egote zuan.” Oso zaharrek bakarrik.. content_copy karnábal.
arátuste lóra
arátuste lóra, arátuste loría. (d). Izena. botanika. Narcisus bulbocodium. Narciso. Udaberrian lehenengotariko lora. Aratuste inguruan azaltzen da.