Bergara aldeko hiztegia

árri.
arri
1.arri, arríxa. (a). Izena. Piedra. Esaerak: Arríxak eztauka begirik. (c). Esaera. Hau esan ohi da norbaitek norbaiti harria jaurtitzen dionean, harriak elkarri botatzeak duen arriskuaz ohartarazteko. Esamoldeak: arri tta orma ibili. (c). Esapidea. Gogor, osasuntsu ibili. “Aspaldixan arri tta orma najabik. ” 2.arri, arríxa. (b). Izena. Pedrisco. “Arrixak ortu guztia apurtu dau.” Sin. arriabar (Eib.).. content_copy arríabar. Esamoldeak: arrixa eiñ. (b). Harri zaparrada egin. “Joan dan zapatuan Elgetan arrixa eiñ i zeban.” 3.arri, arríxa. (c). Izena. Zorrozteko, ehoteko edo beste eginkizun batzuetarako erabiltzen diren harriei arri, besterik gabe, esaten zaie askotan, eta ulertzen da testuinguruan. Jakina, hauek badute gehienetan bere izen berezia. · Llámase genéricamente a muchos objetos de piedra que normalmente además tienen su nombre específico. “Kutxilluak arrixan pasau biako die./ Arrixa gastau jako txiskeruai.” errótarri, errótarrixa. (b). Izena. Muela de molino. 4.arri, arríxa. (d). Izena. Lehengo etxetan egon ohi den harrizko fregadera. · Fregadera de piedra de las cocinas antiguas. “Goiz guztia ontzi garbitzen jardun dot arrixan.” Gaur egun fregadera. . Esamoldeak: arrikua eiñ. (d). Ontziak garbitu. Gaur ia galdua. Ontzixak garbittu esan ohi da. .
arriábar. 1.arriabar, arriabárra. (d). Izena. Harrabotsa, zarata handia. · Estrépito, escándalo. “Azelakotxe arriabarra erabilli daben igeltseruak etxeko paretak botatzen. Klem.” 2.arríabar, arríabarra. (d). Izena. Eibar. Pedrisco. “Arriabarra dator Elosu aldetik. ” content_copy arri. 3.arríabar, arríabarra. (d). Izena. Eibar. "Adversidad, ruina. “Arriabarra galanta badatorkigu zuk eiñ dozunagaz.”
arri-berde. Eibar. Sulfato de cobre.
árri béro, árri berúa. (d). Izena. Ohea berotzeko erabiltzen zen errekarri berotua. “Arri berua be bai, errekarri biribill orrek. Arri berua obe barrura eruaten zan trapu baten batuta. Don.”
arri-beta, arri-bétia. (c). Izena. Harriaren tolesdura.
arribide, arribidía. (c). arbide. Galtzada. “Zapata takoidunak eskuan artuta arribidian gora. Klem.” content_copy galtzára.
arribizi, arribizixa. (d). Izena. Roca viva. “Arbela onena. Zela arbela geo, ba, orma moruan geatzen da bueltan, da arri-bizixa bada tiroka in biar izaten da ta; baiña eitten gaiztua. Cand.”
arríbola, arríbolia. (c). handi eta borobila. “Perurenak esku bakarrakin jardun dau arriboliakin./ Arribola bati bueltak emoten zebitzen mutikuak.”
arrijasotzáille
arrijasotzáille, arrijasotzáillia. (b). Izena. Levantador de piedras. content_copy karga-jasotzáille.
arríjasotze, arríjasotzia. (b). Izena. Levantamiento de piedra. “Gaur arrijasotzia dago Basalgon.” content_copy kargá-jásotze.
árrika. 1.árrika. (b). Adberbioa. A pedradas. “Arrika bialdu gaittue errittik.” Esamoldeak: árrika eiñ. (a). Harriak zerbaiti edo norbaiti bota. · Apedrear. “Arrika ein gontsen San Juanguei./ Kikarei makiña bat arrika einddakuak ga” 2.árrika. (c). Adberbioa. Pelotari oratu eta jaurtiz pelotan egitea. · Jugar a la pelota agarrándola y lanzándola. “I gogorra izango aiz pelotan baiña nik arrika jokatukostat.” Antzina egiten ziren halako apustuak.. Esamoldeak: árrika bota. (b). Esapidea. arrika jaurti. Zerbait indarrez urruti bota. · Arrojar lejos un objeto como se hace con las piedras. “Nere txapela artu ta arrika jaurti zeban errekara.” 3.árrika. (d). Adberbioa. Ugari, erruz, gehiegi, botaka. · Para dar y regalar. “Gaur tomatia arrika zeuan plazan./ Aurten keixia arrika euki dou.”
arrikalári. 1.arrikalari, arrikalaríxa. (c). Izena. Harrika egin zalea. · Aficionado a tirar piedras. “Bittor arrikalari demasa zuan; etxuan kikaraik sano lagatzen.” 2.arrikalari, arrikalaríxa. (c). Izena. Pelotan "atxikia" egiten duena. “Arrietak eta Atano XII.ak arrikalari famia zeuken.”
arrikára. 1.arrikára, arrikaría. (a). Izena. Harrikada. · Pedrada. “Ama, Xabierrek arrikaria emon dosta.” Esamoldeak: arrikara baten barruan. (d). Esapidea. Hurbil, harrikada bat irits daitekeen distantziaren barruan. “ Arrikara baten barruan dare sei etxe Mainddaon.” 2.arrikara, arrikaría. (c). Izena. Zoro-haizea, buruko ikutua. · Toque, "pire". “Kriston arrikaria jaukak orrek; igual izotz demasa ta manga motzetan.” "Arrikaria euki", batez ere..
1.arrikára, arrikaría. (a). Izena. Harrikada. · Pedrada. “Ama, Xabierrek arrikaria emon dosta.” Esamoldeak: arrikara baten barruan. (d). Esapidea. Hurbil, harrikada bat irits daitekeen distantziaren barruan. “ Arrikara baten barruan dare sei etxe Mainddaon.”
arríkatz, arríkatza. (b). Izena. Carbón mineral. “Arrikatza erabiltzen dou ekonomikarako.”
arri-kóskor, arri-koskórra. (a). Izena. arri-kóxkor. Piedrecilla. “Arri-koskor bat sartu jat zapatan. ” Esamoldeak: arri-koskorran pare lo eiñ. (b). Esapidea. Lo sakon egin. “Telefonuak jo dabenian arri-koskorran pare nenguan lo.” Esapide hauetan arri-koskor zein arri entzun daiteke. . arri-koskorra baiño gogorrago ibili. (c). Esapidea. Oso osasuntsu ibili. “Zuen aittajuna arri-koskorra baiño gogorrago dabill aspaldixan. ”
arrí-maillu, arrí-maillua. (c). Izena. Harria zatitzeko porra, arginak eta erabiltzen dutena. · Porra de despedazar piedra.
arrimára, arrimaría. (b). Izena. Arrimada, acción de arrimarse mucho en el baile a la pareja. Hurrengo esapidean ia bakarrik erabilia Esamoldeak: arrimaría jo. (b). Esapidea. Estu-estu dantzan egin. “Golden-ian kriston arrimaria jo najotsan neska orri. ”
arrímau. (a). da du zaio Aditza. nor-nori. Arrimar(se). “Arrimaukoittut oe bixak?/ Ezta arrimau be eitten gurasuen etxera./ Suai ez akixo geixegi arrimau.” Hirugarren adibidea NOR-NORI da (arkaikoa). . Esamoldeak: arrímauta bizi. (b). Esapidea. Ezkondu gabe elkarrekin bizi. · Vivir arrejuntados. “Ez ekixan ala? Aspalditxotik arrimauta bizi i dittuk. ”
arrímu, arrimúa. (c). Izena. Babesa. · Arrimo, protección, compañía. NON eta NORA kasuetan entzun daiteke ia bakarrik. Biek zentzu berdintsua dute:. Esamoldeak: arrimúan edo arrimúra. (c). arrimúan. Al arrimo. “Ederki bizi da ori Felipen arrimuan./ Ia ba gure neska alper orrek zuen Idoian arrimura zerbait eitten daben”