Bergara aldeko hiztegia

kriáu, kriáua. (b). Izena. Morroia. · Criado. “Valtierrako kriau mordoxkia zan Uberan./ Leen kriauak eta kriadak soldatia eukitze juen, pagatze zotsena soldatia izete zuan. Klem./ Formal ezpaabill Gaztandolara kriau bialduko aut.” Hau izaten zen erdi brometako amenazua.. Esamoldeak: kriáu-kriáda, kriáu-kriáda(k). Izena. Criado(s) y criada(s). “Basarri askotan izaten zien kriau-kriadak.” Esaldi hau esaten denean kriadu bat eta kriada bat aldi berean egoten zirela esan nahi da, normalean. Baina gehiago ere izan daitezke: Gabonetan beren etxetara joate zien kriau-kriadak..
kriaútza, kriaútzia. (c). Izena. Morroi ofizioa. · El oficio de criado. “Kriautzia obia ero eskaxaua izaten da segun da zein etxetan dan./ Gazte-denporia kriautzan emon juan.”
krieda.
kriñ.
kris-kras. Onomatopeia. "Ruido que hace al cerrar un cerrojo. “Otsua barruan sartu baiño lehen, kris-kras itxi eben atia." (SB Eibetno).”
krísis, krísisa. (b). Izena. Crisis. Langabezia, batik bat. “Gero ta krisis aundixaua dagola esan leike.”
kriskéta, krisketía. (b). Izena. krisket, kisket, kisketa, atekisketa, atekrisketa. Ateak ireki eta ixteko burdinazko maratilatxoa. · Picaporte, y por extensión, cualquier cerradura de manillas. “Krisketan poltsikua katiau ta arrataria ein neban./ Ate-kisketa gaiñeko danak dorauak. Aniz./ Konde gaztia, gizon alako..., gure klasekuakin-dda berbaik eitten etzebana, ta atekrixketia paiñeluakin eldu iñok kontatoik euki eztaixen da, olako merenge bat zuan. Don. (AA BergEus)” Bada "pestillo" zentzuan darabilenik ere..
krístal, kristála. (a). Izena. Cristal. “Kristala sartu jat ankan.” Esamoldeak: kristála eiñ. (b). Aditza. kristaldu. Ura izoztu. “Gaur goizian kristala eindda zeuan abergia./ Ura kristalduta dago bidian. ”
kristáu. 1.kristáu, kristáua. (b). Izena. Cristiano. “Kristau onak domekero joan bia dau mezetara.” 2.kristáu, kristáua. (c). Izena. Persona, individuo. “Eztago bero au aguentauko daben kristaurik./ Aura eztok kristauandako lana.” Gisa honetako esaldietan. Badirudi kristau eta jentillen arteko oposizioa dagoela hitz honen erabileran..
kríston, krístona. (a). Izenlaguna. Demasa, ikaragarria, itzela. · Enorme, grande, excepcional. “Kriston zartaria artu juan obetik jausitta./ Erbixa ikusi najuan kristona” Kalitatea adieraziz ere bai, inoiz. Kriston pelikulia dok.. content_copy jesúkriston. Esamoldeak: krístonak eta bi. (c). Esapidea. Asko, ondo. “Kristonak eta bi esan zotsan etxoin eraiñ zotsalako.” krístonak esan, kristonak entzun, artu, emon, egin. (b). Esapidea. entzun. Decir, oir, etc., las de Dios. kriston pare. Esapidea. Asko, ondo. “I kriston pare bizi aiz./ Kriston pare jaten jok Txomiñek.”
kriston pare. Esapidea. Asko, ondo. “I kriston pare bizi aiz./ Kriston pare jaten jok Txomiñek.”
krúzetan
krúzetan. (d). Adberbioa. Kurutze formako puntadak dituen bordadu mota batean. · En punto cruz. “Alkatona eitte jakuen ezkiñetan oazalei... Ba ze esango, zein da oin bordaua izaten dan moruan, eskuan einda kruzetan ero. Alkatona esaten jakon, alkaton. Juana.” Sin. puntokruzian..
kuadrádillo. 1.kuadrádillo, kuadrádillua. (c). Izena. Cuadradillo. Lodian, zabalean eta luzean neurri ezagun batzuk dauzkan egurra, adibidez: 7,5 cm x 10 cm x 2,5 m. “Kuadraillua, sieteymedio por dies, dosinkuenta de largo. Sebas.” Kapirio, restel edo kuartoietarako erabiltzen dira. . ohar bat 2.kuadrádillo, kuadrádillua. (a). Izena. Laminazioan, forma karratuko altzairua. “Maillukia eitteko kuadradillua erosten zan.”
kuadráu, kuadráua. (a). Adjektiboa. Cuadrado, -a.
kuádro. 1.kuádro, kuádrua. (a). Izena. Cuadro (zentzu guztietan). “Kuadruan sartzeko moduko dibujua ein ddau./ Ama ildda, aitta mozkorra, kuadro ederra geratu da etxian.” 2.kuádro, kuádrua. (d). Cuadrado. “Arri kuadrua ala borobilla baso juan Goenatxok?/ Etxe kuadro ederra dok zuena.” Kuadraua da arrunta egun, baina goikoak bezalakoak entzuten zaizkie hiztun onei. .
kuárta, kuártia. (d). Izena. Imina. · Cuarta, cuarto de fanega. content_copy ímiña.
kuartá-ténpora, kuartá-ténporak. (c). Izena. kuarta-denpora. Tenporak. Urtean lau aldiz, urtaro berriaren aurretxoan, izan ohi dira. Asteazken, ostiral eta larunbatean, gaueko hamabietan, haizeak nondik jotzen duen zaindu behar da. Haize horrek ekarri ohi duen eguraldiak agintzen omen du hurrengo hiru hilabetetan, larunbatekoak lehen hilabetean, ostiralekoak bigarrenean eta asteazkenekoak hirugarrenean, ulertu dudanez. · Las témporas. “Azkenengo kuarta-tenporetan egoaizia geratu ei da ta aurten be eztou neguik ikusiko./ Batzuk kuarta-tenporei fede aundixa emuten dotse.” Tenporak soilik ere bai, baina zaharrei kuarta-tenpora entzun izan diegu..
kuarteróe, -i, kuarteróia. (d). Izena. Pakete karratu batzuetan zetorren egiteko tabakoa, oso lakarra eta ez kalitate onekoa. Izatez, libra laurdena. Pisu neurri bezala kafearekin erabili ohi zen, adibidez. · Cuarterón. Se llamaba así al tabaco de liar, de no muy buena calidad, contenido en un paquete cuadrado, muy popular en época de nuestros abuelos. También medida de peso (125 gr) ya en desuso. “Markiko Juanek kuarteroia erretze juan gustoren./ Joan Txantxikunera ta ekarri kuarteroi bat kafe.”
kuártillo, kuártillua. (c). Izena. Azunbre laurdena. · Medio litro. “Ze, joko juau kuartillotxo bat ardao Zapatarikuan?” Esamoldeak: kuártillo eta erdíko bótilla, kuártillo t'erdíko bótillia. (c). Izena. Botella de tres cuartos de litro. “Meriendetan kuartillo t'erdiko botillia jo najuan neuk bakarrik.” Sin. iru txikiko botilla..
kuárto, kuártua. (a). Izena. Logela. Dormitorio. “Iru kuarto, saloia, sukaldia ta komuna.” content_copy abitaziño.