Bergara aldeko hiztegia

entañadera, entañaderak. (d). Izena. Eibar. Pieza txikiak oratzeko erabiltzen dan esku-dornua. · Entenalla. "Tornillo de mano. “Entañaderak emoirazuz apur baten, torlojo-buru au biribiltzeko.”
entendídu. 1.entendidu. (a). du zaio Aditza. Ulertu. · Entender. “Eztotsut entenditzen ze esan nai dozun.” Oso adinekoek NOR-NORI ere bai. Oiñ au euskara batua ero ta, ta guri euskera batua ta ba ia etxaku entenditzen. Aniz.. 2.entendidu. (d). du zaio Aditza. Gai batez jakin. · Entender de algo, ser entendido en algo. “Orrek deporte asuntuan asko entenditzen dau.” Adinekoek NOR-NORI moduan ere bai, gezurra badirudi ere. Orri politikian gañian asko entenditzen jako./ Ze, neska asuntuan iri be entenditzen jak, ala? Azkuek «verbos de pasión» deitu zien; gure herrian jokaera berdina dute pentsau, amorratu, asarretu eta abarrek.. 3.entendidu, entendidúa. (b). Adjektiboa. Entendido en la materia. “Luis oso entendidua da politika asuntuan.”
éntenga
éntenga, éntengia. (b). Izena. Ultze luze eta lodia. · Clavo largo y grueso. “Aldamiñua josteko entengak erosizu.”
entérau. 1.enterau. (a). da Aditza. Enterarse. “Enterauta ago biar juntia dagona?” 2.enterau, enteráua. (b). Adjektiboa. Entendidua, aditua. · Bien informado. “Ez pentsau e, aura basarrittarra izateko oso enteraua da.” Askotan "enteradillo", "sabiondillo". Eztok ezautzen? Jakintsu usteko enterau bat..
enterradóre, enterradoría. (a). Izena. Enterrador.
entérrau. (a). du Aditza. Lurperatu. · Enterrar “Donostian bertan enterrau i dabe./ Tesorua lurpian enterrauta zeuan.” content_copy lúrra emon.
entiérru-bázkai, entiérru-bázkaixa. (c). Izena. Hiletetara zetozen kanpoko senitartekoei ematen zitzaien bazkaria. “Entierru-bazkaixa. Azkenerako epel-epel eiñ, bata kantuan igual, bertsotan igual. Ben.”
entiérru -o, entierrúa. (a). Izena. entiárru, intiárru, intiérru, enterraixo (Lein.). Entierro. “Entierrua zazpiretan, San Pedron.” Primerako, segundako eta terzerako entierruak egiten ziren, hildakoaren mailaren arabera.. Esamoldeak: entierru zibilla eiñ. (d). Esapidea. Norbait helduta edo arrastaka eraman, mozkortuta-edo dagoelako. “Bart atxurra arrapau juan kerten eta guztikoa. Azkenian entierru zibilla ein jotsen.” entierru zibill, entierru zibilla. (c). Izena. Sinesgabeek elizaz kanpo egiten duten hileta. “Entierru zibillak eitten die oinddio Eibarren. ”
entráma. 1.entrama, entramía. (c). Izena. adierazkorra Jateko gaitasuna. · Capacidad para comer. En frases exclamativas, apetito voraz. “Anai guztiak die entrama onekuak./ Mekauen, orrek jaukak entramia! Ni beti izan naiz entrama gutxikua.” "Apetito" eta "entrama" ez dira guztiz sinonimoak. "Ahora no tengo apetito", oiñ eztaukat jateko gogoik, litzateke.. 2.entrama, entramía. (c). Izena. Zerraren aginak ez doaz ilara zuzen bakarrean; ezker-eskuin daude okertuak txandaka, eta sortzen diren bi ilaren arteko tarteari deitzen zaio entrama. · Entrame, dícese de la distancia, del canal formado en el filo de la sierra por las dos lineas de dientes, al estar estos alternativamente desviados a cada lado. “Mekauen, zerra onek jaukak entrama zarra./ Zerriak entrama estugixa dauka ta orregaittik eztabill ondo./ Ba entramia esaten dot, zerria bera ifini biadau aiñak puxkat zabalduta. Bere neurrixa ipini biar, bestela danak bardin-bardin badare, juan ezindda eongo da, ta puxka-puxkat ola bie dau biurtu. Sebas.”
entramadora
entramadora, entrámadoria. (c). Izena. Zerrari entrama ateratzeko tresna.
éntraña, éntrañia. (c). Izena. Txahalaren bizkarrezur gaineko haragi zirrindara luzea, gixatzeko-eta onena.
entrégau. (a). du Aditza. Entregar, devolver. “Liburuak artzen bostazu entregatziakin be akordau.”
entrégu, entregúa. (c). Izena. Entrega. “Gaur eskatzen badot, noiz izango da entregua? Klem.”
entrésaka, entrésakia. (c). Izena. Baso batean egiten den zuhaitz batzuk botatze lana, geratzen direnak hazteko leku gehiago izan dezaten. · Entresaca. “Entresakia ein biarrian daukau Egiko piñuixan.”
entretenídu. 1.entretenidu. (a). da du Aditza. Entretener-se. 2.entretenidu. (a). Adjektiboa. Entretenido, -a.
entzúera, entzúeria. (c). Izena. zeren. Entzutea, zerbait entzuna izatea. · Noticia de algo. “—Ez ekixen ezer ala? —Bueno, zeozen entzueria banajaukan, baiña gauza garbirik ez./ Periko Lasa ta, eztakitt entzueria dozun; aretxen ama. Hil.” ZEREN entzueria edo entzutia EUKI edo IZAN.. content_copy éntzute.
éntzun. 1.entzun. (a). du Aditza. Oir. Esamoldeak: entzún?. (b). Entzun duzu? . “Ale, emendau telebisiñua eta oera. Entzún?” éntzun-éntzun eiñ. (c). Esapidea. Norbaitek esaten dizuna entzun, norberak ezer erantzun gabe. Bronka, sermoia, erretolika luzea..., gehienetan. “—Ze moduz mitiñian? —Ba, entzun-entzun ein juau ta kalera./ Gaztetan etxian zenbat bronka berandu aillegatziagaittik. Guk entzun-entzun eiñ da oera. ” 2.entzun, entzúna. (b). Adjektiboa. Sonado, de renombre. “Eztot ezautzen Gatzako alkatia, baiña oso entzuna da.”
éntzute, éntzutia. (c). Izena. Entzuera. · Noticia de algo, “Guk zuen edadian ez geunkan olako gauzen entzuteik pe.” content_copy entzúera. Esamoldeak: éntzute aundíko, éntzute-aundikúa. (c). Izenlaguna. Ospetsua. “Benidorm alde ori entzute aundiko parajia da./ Entzute aundiko kantarixak etorri zien. ”
eo. (d). Aditza. io. Eho, ehuna egin. · Tejer. “Ta Angiozarren Garrazteitxon eunoi eo eitten zan, ta arekin kanaerdikua ero, kanakua ero, zela aintze jakuen eunoi eitteko. Juana./ Angiozarren, Garrazteitxon eitteeben, euna iotzen zan. Juana./ Ta Bergaran be, berdin esaten da garixa jo, edo telia jo. Josu”
épa!. Interjekzioa. 1.epa!. (b). Interjekzioa. épe!, iepa!. Interjeción con la que se saluda o se requiere atención. “Epa, zer moduz?/ Epa i, kontuz, kotxia jatok eta.” 2.epa!. (b). Interjekzioa. Geldi, alto hor! “—Afarixa zor dostak. —Epa i! ori eztok egixa./ Epa, epa! sartuixok ziri ori beste bati. ” 3.epa!. (d). Interjekzioa. Bapo, ederki, majo, zentzua duela dirudi. Hilariri esaldi hau jaso genion: “Jokoko diruak, kandelian diruak. Jokoko baratua, ta epa! Hil.”