Bergara aldeko hiztegia

ipurtázur, ipurtazúrra. (c). Izena. Ipurdiko hezurra.
ipúrterre. 1.ipúrterre, ipúrterria. (b). Adjektiboa. Tomate erreusei esaten zaie. · Dícese de los tomates defectuosos. “Tomate asko dago, baiña geixenak ipurterriak.”
ipúrterre
2.ipúrterre, ipúrterria. (c). Adjektiboa. Zazpikia, jenio zitalekoa. · Dícese de las personas cascarrabias, de mal genio. “Zittalaua ta ipurterriaua da eztakitt ze baiño.”
ipúrtoker, ipúrtokerra. (c). Adjektiboa. Ipurdia okerra duen pertsona edo animalia. · De culo torcido. “Batzuk izateittuk personak ipurtokerrak; bat bazuan Markiko kriaua; oker okerra jeukan ipurdia. Xixili jak ointxe puxkat ipurtokertuta. Klem.”
ipurtokértu. (d). da Aditza. Ipurtoker bihurtu.
ipurtxíntxur, ipurtxintxúrra. (c). Izena. Ipurtxontxor, ipurtxuntxur. Ipurzintzurra. · El coxis. “Artu dot zartara bat ipurtxintxurrian mai ertza jota...”
ipurtxintxurréko, ipurtxintxurrekúa. (c). Izena. Golpe en el cóxis. “Ipurtxintxurrekua minberia da.”
ipuru, ipurua. Izena. Eibar. Enebro.
ipurzúlo, ipurzulúa. (b). Izena. ipurdíko zúlo. Ano. “Azkuria daukat ipurzuluan.”
ipurzulóko
ipurzulóko, ipurzulokúa. (b). Izena. Patada en el culo. “Emuten bostat ipurzuloko bat...”
íputei, íputeixa. (c). Izena. úpatei. Upategia. Aldapan eginak dauden baserrietan, azpian geratzen den lokala, zeinetara ukuiluko zimaurra bota ohi den. · Bodega; en algunos caseríos construídos en contraterreno se llama así al local situado bajo el nivel de la cocina, que en otra época sería bodega, a donde se arroja el estiércol de la cuadra. También se utiliza como bodega o para otros menesteres. “Upateixa ba, satsa ero, oilluak ero, sardaua ero. Etxiak zela aldapan egoten zien jeneralmente, plantatik plantaerdi aprobetxauaz. Don.” Sin. espanta (Elg., Sor.)..
ira.
irabázi. IBAAZI ere badio oso itxi egiten duen zenbaitek. . 1.irabázi. (a). du Aditza. Ganar, vencer. “Induraiñek irabazi dau.” 2.irabázi. (c). du Aditza. Ganar dinero. “Orrek illian berrogei milla duro irabazteittu./ Lau seme alaba dauzke irabazteko sasoian./ Garixa ebaitzera. Baitta neskak pe Arabara garixa ebaitzera, irabaztera. Ben.” IRABAZTEKO, edo BIZIMODUA IRABAZTEKO edadea daukala norbaitek, esan ohi da.. Esaerak: Irabaziala irazi. (c). Esaera. Irabazi ahala gastatu. “Orrek badakizu zer eitten daben: irabaziala irazi.” 3.irabazi. (b). du Aditza. Hazi pertsona, animalia edo landare bat. · Crecer. “Txal gaztiak asko irabazten dau./ Zela irabazi daben zuen neskatilliak.” Esaerak: Txakurtxikixak poltsikuan baiño gutxiago irabazi. EsapideaEsaera. Gutxi hazi (landarea, txahala edo beste edozer). “Txakurtxikixak poltsikuan baiño gutxiao irabazten dau arbola onek.” 4.irabazi, irabazíxa. (c). Izena. Ganancia. “Ortik eztozu etarako irabazi aundirik./ Urtebeteko irabazixak astebetian gastau zittuan./ Iñun ezeuan irabazirik kalian. Hil.” Esamoldeak: irabazíxan. 1.irabazixan. (c). Adberbioa. Dirua irabazten. “Familixa orretan iru semiak irabazixan dare.” 2.irabazixan. (c). Adberbioa. Pisua edo altuera irabazten. “ Oinddio txal ori irabazixan dago.”
irabazpíde, irabazpidía. (c). Izena. Dirua edo bizimodua irabazteko modua. · Medio de vida, modo de ganar dinero. “Basarrixan be etzeuan irabazpide aundirik eta tabernia ipiñi zeban./ Ezta jakitten nun egon leiken irabazpidia.”
irabaztéille, irabazteillía. (b). Izena. Irabazlea. · Ganador. “Zeintzuk izan die partiduko irabazteilliak?”
irago. Aditza. Eibar. iragotu. 1.irago. Aditza. Eibar. iragotu. Altzairu tenplatuari tratamentu termikoa eman, tenpleak eman dion gogortasuna neutraltzeko. “Iragotizu apur bat geixago gubil-zabal au. (AAG Eibes)” 2.irago. Aditza. iragotu. Lotsagorritu. “Esan zetsazen berbekin iragotuta laga eban. (AAG Eibes)”
iráka, irakía. (d). Izena. botanika. Lolium tremulentum. Cizaña. content_copy zorakari.
irákiñ, irákiña. (d). irikiñ. 1.irakiñ. (b). du Aditza. Hervir. “Ura irakitten asten danian bota porruak./ Garbostu da ziero irikitteke, irikiñ baiño len. Don.” 2.irákiñ, irákiña. (c). Adjektiboa. Irakindakoa. · Hervido. “Ur irakiña bota zotsen burutik bera. ” 3.irákiñ, irákiña. (c). Adjektiboa. Dícese de los huevos pasados por agua. “Bi arrautza irakiñ jaittu.”
irakiñáldi, irakiñaldíxa. (c). Izena. Isurkinak irakiten duen aldi bakoitza. · Hervor. “Iru irakiñaldi emun biar izaten jakue potiei “baño marian” ipinitta.” Esamoldeak: irakiñaldi bat falta. Esapidea. Faltar un hervor. · Pertsona zozo edo gatzik gabeez esaten da irakiñalditxo bat falta zaiela. content_copy garbostu baten premiñia izan.
irakúrri. (d). du Aditza. irakórri. Aletu. · Desgranar. “Idurixon da, artua irakurri esate zuan, eta emen, Artizen, urkuldu. Klem./ Artua da babia nik irakurri esaten juat. Babia etxian eitten baldin bou, “auxe babiau irakurri ein biou”. Don.” Liburua leidu egiten da.. content_copy urkúldu, alétu.
iraoko. (c). Izenlaguna. Oñati. Iragoko, iragango, aspaldiko. “ Joxe eztok iraoko urtietan agertu Sanmigeletan.”