Bergara aldeko hiztegia

gaixozain, gaixozaiña. (c). Izena. Gaixoa zaintzen duena.
gáizki. (a). Adberbioa. gaixki, geixki, geizki. Txarto. · Mal content_copy txárto, txarki. Esamoldeak: gaizki azi. (c). Esapidea. Malcriar. “Gaizki azittakua da bai, eta oiñ ezta gauza bizimoduai frente emuteko.” GAIZKI AZITTAKUA, batik bat.. gaizki artu. 1.gaizki artu. (b). Esapidea. Tomar a mal. “Ez gaizki artu, baiña oso kaxkar portau ziñan nerekin.” 2.gaizki artu. (b). Esapidea. Estu hartu. · Poner en apuros “Lejarretak oso gaizki artu zeban Hinault Vuelta Españan.” 3.gaizki artu. (b). Esapidea. Harrera txarra egin. “Garaikoetxea oso gaizki artu zeben Burgosen militarrak. ” gaizkitxo. Adberbioa. "Gaizki-ren txikigarria. Kejatzen ari denari edo gaizki dagoela dioenari askotan esan ohi zaio: “Gaizkitxo bizi zate ba./ Gaizkitxo etorri giñan ba danok kotxetxuan." (Lar Antz).” gaizki esan. (c). Esapidea. Gaizki hitz egin norbaitez. “Aurretik lagun aundixak eta atzetik gaizki esan.” Substantibo gisa ere bai: Gaizki esanak barkatu.. gaizki entzun. (c). Esapidea. Oir maldicencias, comentarios peyorativos. “Kontzejal lanak oixe dauka: tximiñuen moduan lanian ibilli, gero gaizki entzuteko./ Norberak dana eiñ, da gaiñetik gaizki entzun biar. ” gaizki biar. Esapidea. "Pertsona bat zerbaitetan bide onetik edo zuzenetik ez dabilenean esan ohi da. Adibidez, edaten duen batengatik esan daiteke: “Gaizki bi dau, eztau gauza onik ingo." (Lar Antz).”
gaizkíesaka. 1.gaizkíesaka, gaizkíesakia. (b). Izena. Maledicencia. “Sorgiñ orrek gaizkiesakia ta mormoxetia besteik eztauka.” 2.gaizkíesaka. (b). Adberbioa. Maldiciendo de alguien, murmurando. “Luxiok mundu guztiagaittik gaizkiesaka jarduten dau.”
gaizkittu. (b). Aditza. Leintz, Oñati. "Ponerse mal de salud." (Izag Oñ). “Sorbaldako tendoiek pe esfuerzuaz gaizkittute eta ondo osatu barik dauko. (AA ArrasEus, 223. o.).”
gaizpentsau, gaizpentsaua. (d). Adjektiboa. gaizkipentsau. "Malpensado, -a. “Gaizpentsaua ez da izen bier./ Ze gaizpentsaua naizen.”
gaizto. geizto. 1.gaizto, gaiztúa. (a). Adjektiboa. Malo, -a, malvado, -a. “Gizon gaizto batek urten zotsan bidera.” Esamoldeak: gáiztoz. (c). Adberbioa. geiztoz. Txarkeriaz. · Por maldad. “” 2.gaizto, gaiztúa. (a). Adjektiboa. Okerra. · Travieso, -a, malo, -a. “Gaiztuaua da zuen mutikua, gaiztuaua...” 3.gaizto, gaiztúa. (d). Adjektiboa. geizto. Zaila, nekeza. “Zela arbela geo, ba, orma moruan geatzen da bueltan, da arri-bizixa bada tiroka in biar izaten da ta; baiña eitten gaiztua. Cand.”
gaiztokeríxa. 1.gaiztokerixa, gaiztokerixía. (b). Izena. gaiztakerixa. Travesura. “Mutiko demonio onek gaiztokerixia besteik eztauke.” 2.gaiztokerixa, gaiztokerixía. (b). Izena. gaiztakerixa. Maldad.
gaiztótu. 1.gaiztótu. (b). da Aditza. Zauri batek okerrera jo. · Enconarse una herida. “Iltzia sartu jakon, gaiztotu ta gorrixak ikusi zittuan.” 2.gaiztótu. (b). da du Aditza. Gaizto bihurtu. “Zuen mutikua asko gaiztotu da aspaldixan.”
gaiztó-úsaiñ, gaiztó-úsaiñak. (c). Izena. Okerrerako joera. · Tendencia a hacer travesuras. “Mutikua, beste berriz bizikletia arrapatzen bostak aguazillai esango jotsat eta arek kendukosk gaizto-usaiñok./ Gaizto-usaiñak dauzka Liernik.” Gaizto-usaiñak EUKI, KENDU, batez ere. .
galafári, galafaríxa. (d). Izena. Gari-afaria. Gari ereiteak bukatutakoan egin ohi zen afari berezia. · Cena extraordinaria que se hacía al terminar la siembra del trigo. “Galafarixa; bakaillaua ta intxaur saltsia izaten zittuan tipikuak; Kontzeziño inguruan akabatzen zittuan gari ereittiak. Klem.”
gálale, gálalia. (d). Izena. Gari alea. · Grano de trigo. “Galalia be esaten jau guk eta gari-alia be bai. Don.” content_copy gári-ále.
galánki. (d). Adberbioa. Asko. · Mucho. “Taberna askotan gaizki zerbidu ta galanki kobrau./ Galanki jan giñuan zure bodan./ Lelengo geixuakin gastau galanki, ta gero emoixezu bazkaixa. Ben.” Galanki pagau, kobrau, batik bat. .
galanperna.
gálant, galánta. (a). Adjektiboa. Handia, ederra. · Grande, corpulento, -a, hermoso, -a. “Mutil galanta da Uberako pelotarixa./ Frigorifiko galanta erosi dabe.” Mugatuan, batik bat. .
gálauts, gálautsa. (c). Izena. Gariaren hautsa. “Galautsa e, lepuan da pegatzen zan autsa izeten zan, pikatzen zebana. Don.”
galázi, galazíxa. (c). Izena. gari-azi. Gari-hazia. · Simiente de trigo.
gálbae, -i
gálbae, -i, gálbaia. (b). Izena. Alanbrezko sarea duen bahea. · Cedazo, criba. “Babak jo ondoren galbaian pasatzen die autsa ta zikiña kentzeko./ Baia da iriña pasatzekua; sedazkuak izeten zien leen. Galbaia da garixa pasatzekua. Aniz.” EGURREZKO GALBAIA eta ALANBREZKO GALBAIA bereizten omen ziren lehenago. Egurrezko galbaia: sarea alanbrezkoa beharrean egurrezkoa duena. Guk egurrezko galbaia babagorrixa apartatzeko geixenbat. Ta artua be bai, artua be jo, ta artua apartatzeko be bai. Don. Ikazginek ere erabiltzen zuten.. Esaerak: Ezkonbarrixak galbaian ura ekartzen ei dabe. (c). Esaera. Ezkonberritako poza azaltzen duen esaera. Esamoldeak: galbaia(n) pasau. 1.gálbaian pasau. Aditza. galbaetu. Cribar. 2.gálbaia(n) pasau. Esapidea. "Aukera zuzena edo zorrotza egin. “Goizperren galbaia pasauta artzen dabe jentia." (Lar Antz)”
gálbae-espárka, gálbae-esparkía. (d). Izena.
gálbaetu. (c). du Aditza. Galbahean pasatu. · Cribar. “Artuak aletuta dare, baiña galbaetu barik./ Errotara orduko dana galbaetu biar garixa. Aniz.” Sin. galbaia(n) pasau.
gálbana, gálbania. (a). Izena. Galbana. “Atzo parrandan ibilli ta gaur galbania demasa.” Eguzkiak eragindakoa izan ohi da, gehienetan. Ardiek ere izaten dute. Beiñ martixa pasautakuan, beiñ bero eitten asittakuan, galbania arrapatzen dau ardixak aguro. Enr. .