Bergara aldeko hiztegia

errége-errégiñak. 1.errege-erregiñak. (c). Izena. Erregea eta erregina. 2.errege-erregiñak. (d). Izena. Antzinako San Martzial jaiak presiditu ohi zituen bikotea, urtean ezkondutako ezkonberriak. Gerra aurrean galdutako usadioa. “Jarri die errege-erregiñok, paiña txokolateik ez. Arek Lapatzara armozatzera. Klem./ Akordatzen nok zeintzuk zien errege-erregiñak. id.”
Errégenak. (b). Izen propioa. Errégen egún, . El día de Reyes. “Laster die Erregenak./ Erregenetan Eibarko tianera goiaz bazkaltzera./ Oiñ Olentzero dan bezelaxe len Erregen eguna zan umiendako egunik aundiña.”
errége ságar, errége sagárra. (c). Izena. errezil sagar. Manzana reineta. Errezil sagar ere entzun daiteke, baina batez ere reineta..
Erregétxe. 1.Erregetxe, Erregetxía. (d). Toponimoa. San Martzialen dagoen txabola, lehen errege-erreginak aldatzeko, txokolatea emateko, trasteak gordetzeko, etab. erabiltzen zena. “Lenagoko usarixora eittia pentsau zeban itxuria, ta errege-jantzixak —Erregetxia esaten jakon txabola bat dago San Martzialen— eta lenaoko usarixua izango zan, itxuria, matrimoniuak izete i zittuan, urtian ezkondutako... zeren batzuk, eren pajiekin da eren jantzixekin, San Martzialera mezetara etorri, tta gero txokolatia emoten i jakuen auzuak. Klem.” 2.Erregetxe, Erregetxía. Toponimoa. "Edificio de la Real Fábrica de Armas. Arma eta artisautza lanen harreria egitten zan bertan. Soraluzen eta Eibarren egon izan da."
erregetza, erregetzia. (c). Izena. Eibar. Errege izatea, errege izaera.
erregezale, erregezalia. (c). Izena. Eibar. Monárquico. “Bene-benetako erregezalia zanez, bein adarjotzaille batek esan ei zetsan: Ik euk pe diru asko eingo eban baiña erregetzarako eztok balio. (SM Zirik)”
erregíña. 1.erregiña, erregiñía. (a). Izena. Reina. Jateko orduan, "erregiñian bokaua" esan ohi zaio oilo-ipurdiari.. 2.erregiña, erregiñía. (c). Izena. Abeja reina.
errégu, erregúa. (b). Izena. Ruego, súplica. “Makiña bat erregu ein gontsan etxian gelditzeko, baiña alperrik izan zan.” Esamoldeak: erréguka. (b). Adberbioa. Rogando, suplicando. “Enaiz jan daizun beti erreguka ibiliko. Nai dozuna eizu./ Gero ez ari etorri laguntzeko erreguka, eztostat kasoik eingo ta.”
erregúlar!. (b). Interjekzioa. Horixe baietz, jakina. · Sin duda, claro que sí. “” Erantzun gisa beti..
erregútu. (c). dio Aditza. Rogar, suplicar. “Diru puxkat emuteko erregutu notsan, baiña alperrik.”
érreja, érrejia. (c). Izena. Reja. “Eskolako bentanan errejak ipiñittue umeik jausi eztaiñ.”
errejidóre, errejidoría. (d). Izena. rejidóre. Antzinako kargua, oraingo auzo-alkatearen parekoa edo. “Aura errejidore euan, Gomezkortan, errixan, erriko gizonekin bat, da erriko gizonak pa, preguntau ari, arek esate zittuanak eitten. Hil./ Nik Elusuko ori entzuten neban kapiakin juten zala, da zala auzo-alkatia, auzoko rejidoria. Don.”
erréjilla, erréjillia. (c). Izena. Rejilla. “Sukaldeko keiak urtetzen daben zulua errejillatxo batekin tapau giñuan.” Uberako eskoletxeko aterpean zeuden zurezko baranda-zutikoei errejilla deitzen genien..
errejístau. (c). du Aditza. errekistau. Arakatu. · Registrar. “Etxe guztia errejistau zoskuen./ Maixan badiardue, da aren zestua errejistatzen batzu batzuk. Ben.” Azen.: erréjistau ere bai. .
erréjisto, erréjistua. (c). Izena. Registro. “Orduan basarrittan da errejistuan ibiltzen zien, da topau ezkeo ba, artuta entregau ein biar. Ben./ Errejisto demasa ein zoskun poliziak.”
érreka. 1.érreka, érrekia. (a). Izena. Río. “Errekara goiaz bañatzera.” Ubera-errekia, Anguzar-errekia, Antzuela-errekia, Abraiñ-errekia... Deba-ri ostera ibai-xa esaten zaio. . Esamoldeak: érrekan pasáutakua. (d). Esapidea. eufemismoa Birjintasuna galdutakoa, larrutan egindakoa. Emakumeez. “Errekan pasautakua zala-ta, olakuak esaten zittuan. Don./ "Errekaan pasauta xaok?: esta violada?" (Izag Oñ)” érrekiak úrten. (c). Desbordarse el rio. “Errekiak urten dau Plazentzian. ” 2.erreka, errekia. (d). Izena. Oñati. Araotzen, lixiba-lekua edo labaderoa esateko ere erabiltzen da; auzunetan orain dauden puxeta-lekuak jaso aurretik garbiketok errekan egingo zirelako, agian. “—Nora zoiaz? —Aizkorbeko errekara, zuen alkondarak garbiketara.”
errekadísta, errekadistía. (a). Izena. Recadista.
errékaide, errékaidia. (c). Izena. Erreka airea, errekak botatzen duen lurruna edo hezetasuna. · Humedad o vapor que despide el río. Se consideraba nocivo para la salud. Bada txiste bat hitz honen kontura: “Beiñ ardauzale amorratu bat joan da medikuana gaixua pasau barri, tta onek esaten dotsa: —Txikiteo dezentia eingok ik egunero, ezta? —Ez, aundi-aundixa ez. Pare bat dozena, asko jota. —Ba gaurtik aurrera txikiteua ziero ebitau biok, errekaidian ("recaída") arriskua daukak eta—. Bai gure gizonak ondo entendidu be: erreka aidia txarra zala ta, txikiteua be ebitau bia zala ta, errekatik urrin, Gorla aldera joaten zan egunero bixkarrian botia artuta.”
errekako buztanikara.
errekako txinbo.