Bergara aldeko hiztegia

égon. Aditza. 1.egon. (a). da Aditza. Estar. Esaerak: Egon ari presente etorri artian Bixente. Esaera. "Bertantxe geratu." (Lar Antz). Dagona dago, eztagona balego. (c). Esaera. Esamoldeak: banenguan ba ni. (c). Esapidea. Harrituta nengoen. “Banenguan ba ni... Zeozegaittik etzan aspaldixan etortzen. ” (geldi) egotekua ez izan. Esapidea. Oso aktiboa izan. “Jesus! ori be ezton egotekua. ” 2.egon. (a). da Aditza. Haber. “Tonto asko dago.” 3.egon, egóna. (c). Izena. El estar, la inmovilidad. “Zuri egona etxatzu komeni; ibilli egin bia da, ibilli./ Egonak eztauka gauza onik./ Kartetan ibilli ga residentzian, da... egonetik egonera gatoz.” Esaerak: Egonak egonguria eta abadiak ezkonguria. (d). Esaera. Esamoldeak: egonian egon. (c). Esapidea. Egon, azpimarratuta. “Guk ze eingo dou ba onezkero... egonian egon./ Egonian egonda eztago ezer.” egonían. (c). Adberbioa. Inmovil. “Atsalde guztia egonian pasau dogu.”
egonáldi, egonaldíxa. (a). Izena. Rato largo de estancia, parada. “Egonaldixa ein giñuan zure zaiñ./ Nekatuta genden da egonaldixa ein giñuan itturrixan.” Hitza bera bakarrik esaten denean luzea dela suposatzen da..
egóneziñ, egóneziña. (c). Izena. Lasai ezin egona. · Inestabilidad, inquietud. “Atzo Donostiara, erañeun plaiara, gaur dantzara... Jesus, Maria ta Jose, ori da daukazun egoneziña. (Gurasoek seme-alabekin asko erabilitako hitza)./ Burgosko prozesuan egoneziñ aundixa sortu zan errixan.”
egongura, egonguría. (c). Izena. Egoteko gogoa.
egosariñ, egosaríña. Adjektiboa. "Lo que está poco cocido." (Izag Antz).
egosgogor, egosgogorra. (b). Adjektiboa. Eibar. Egoskorra. · Terco, -a, tozudo, -a.
egósi. 1.egosi. (a). da du Aditza. Cocer(se). 2.egosi. (b). da du Aditza. Leintz. Guisar. “Okela egosixa afaltzeko.”
egosi-usaiñ, egosi-usaiña. (d). Izena. Lixiba egin ondoren arropak ateratzen zuen usaina. · El olor de la ropa recien lavada a la antigua usanza. “Arek pe egoste zien e, antxe. Egosi-usaiña, usaiña ederra etaratze eben. Juana.”
egostura, egosturia. Izena. Leintz. egostu, -ua (Eib.). "Escocedura. “Ainbeste ibiltzekin egostuak egin jakoz.”
egots, egotsa. Hegoen hotsa. “"Heguen zaratia hegaztixak hegan ekitten dabenian, pra-pra-pra sentidu najuan hego-hotsori neure buru gaiñetik zihar, ta danba!" (SB Eibetno) .”
eguákitz, eguákitza. (b). Izena. eguakoitz, euakitz, ebaikoitz (Oñ.), eguakotx (Lein.). Ostirala. · Viernes “Eguakitzian mendira noia.” Bergara mendebaldean bariku gehiago. Eguakitza . ohar bat content_copy báriku. Esaerak: Euakitzeko trunboia berrogei eguneko eurixa. Esaera. (Lar Antz). Esamoldeak: eguákitz sántu egún, eguákitz sántu egúna. (b). Viernes Santo. content_copy baríku sántu egun.
eguákitz sántu egún, eguákitz sántu egúna. (b). Viernes Santo. content_copy baríku sántu egun.
eguáldi, eguáldixa. (b). Izena. Eguraldia. · Tiempo atmosférico. “Egualdixa ezpada obetzen eztago zati baten soorako giroik.” Esaerak: Egualdi ona, bera praka eta gora gona. Esaera. Antzuola. "Giro onarekin jantzi gutxi behar denez, lan gutxiago egin behar da; ia ez da ezer zikintzen, ez da garbitu behar... Horrez gain, giro ona gauza guztietarako eta denen onerako da: irteteko gogo handiagoa izaten da, pertsona alaiago egoten da..." (Lar Antz). Esamoldeak: eguáldi txakúrra eiñ, egon.. (c). Esapidea. Eguraldi oso txarra egin, egon. “Joan dan aste ontan aizia, txingorra... egualdi txakurra ein ddau.”
eguáldi txakúrra eiñ, egon.. (c). Esapidea. Eguraldi oso txarra egin, egon. “Joan dan aste ontan aizia, txingorra... egualdi txakurra ein ddau.”
éguardi, éguardixa. (a). Izena. Eguerdia. · Mediodía “Eguardixan zuenera najatok bazkaltzera.” Azen.: eguárdi ere bai. .
eguárdiarte, eguárdiartia. (d). Izena. Goizeko hamarrak ingurutik bazkari arteko tartea.
eguardión. (c). Interjekzioa. eguarteón. Eguardiko hamabiak aldetik bazkal ordurarteko agurrak. Ez dira asko entzuten. Egunon da esanagoa garai horretan ere.
eguásten, eguástena. (b). Izena. Asteazkena. · Miércoles “Eguastenian Bilbora najoiak.” Gaur ume eta kaletar askok euskara batuko egun-izenak erabiltzen dituzte eta ez dakite eguasten, eguen edo eguakitzek zer esan nahi duten ere. .
éguen, éguena. (b). Izena. euen. Osteguna. · Jueves Esamoldeak: Eguén Zúri egun, Eguén Zúri eguna. (c). Izena. Eguén Gizen eguna. Jueves de Carnaval, Jueves Gordo. eguén sántu egun, eguén sántu egúna. (b). Jueves Santo.
égun. 1.egun, egúna. (a). Izena. Día. Esamoldeak: eguna sartu. 1.eguna sartu. (c). Esapidea. Eguna ilundu. “Udan eguna berandu sartzen dau.” 2.eguna sartu. (c). Esapidea. Eguna lanean igaro. “Etxera nentorren fabrikan eguna sartuta.” eguna joan, eguna etorri. (b). Esapidea. Denbora iragan arren... “Eguna joan, eguna etorri, eta beti berdiñ. ” eguna argittu. Aditza. Amanecer. content_copy eguna zabaldu. egun birik beiñ. egun argiz. (b). Izena. A la luz del dia. “Oiñ egun argiz eitten da lapurretan.” Hilarik ARGIZ dio. Gero argiz etxera, e, aremaittakorako etxera. . egunian baiño egunian. (c). Esapidea. Gero eta. “Egunian baiño egunian polittaua zare.” egunez. (a). Adberbioa. egunaz. De día. EGUNAZ dakar Toribiok: “Egunaz zaldun eta gabaz txarri, aundiki askon izatia.” eguna zabaldu. (b). Eguna argitu. “Eguna zabaldu orduko asi giñan lanian. ” content_copy eguna argittu. 2.egun, egúna. (b). Izena. Urtebetetze eguna. · Día de cumpleaños. “Zure egunian Lasara joan biou bazkaltzera.” Nere, zure... eguna.. content_copy urtébetetze égun, urte.