Bergara aldeko hiztegia

etxóin. (a). du dio Aditza. itxoin, itxein, itxain, etxain.... Itxaron. · Esperar “Etxoin puxkat, belaxe nator da.” Edozenbat aldaera du: itxoin, itxein, itxain, etxain....
etxoiñáldi, etxoiñaldíxa. (b). Izena. Itxoiten emandako denboraldia. · Rato de espera. “Etxoiñaldixa ein notsun, da etziñan agertu.”
etxokon.
etxóste, etxóstia. (b). Izena. Etxearen atze parteko lekunea. · El espacio de la parte trasera de la casa. “Umiak etxostian dabitz jolasian.” Azen.: étxoste ere bai.. feedback etxéaurre. Esamoldeak: lotsía étxostian. (c). Esapidea. Norbaitek lotsarik ez duela azpimarratzeko erabilia. “Egundoko desfalkua eiñ tailerrian da ala be bera artzekuekin. Badakik, lotsia etxostian.” Baita edukaziñua, borondatia, etab. etxostian..
etzan.
etzanaldi.
etze(g)ittu. "Biziatu, zerbaiterako joera izan". “Ori etzegittuta dao makinan jokatzen./ Dirua besteik ez, eta domekan be lanea jun biar. Oixe da diruakin etzegittuta eotia. (Lar Antz).”
étzi. (a). Adberbioa. Pasado mañana.
etzidámu. (a). Adberbioa. etzílimo (Oñ.), etzikaramu (Lein.). El día siguiente a pasado mañana.
étziñ. (a). da du Aditza. étzan. Tumbar(se). “Zelaixan etzin dda beixa./ Garixa ziero etzin ein dau aiziak. Don.” Esamoldeak: étzinddako bárriak. (d). Esapidea. Barre izugarriak, lurrean etzateko modukoak edo. “Neri berba eraitten (erderaz), da nik dana aldrebes. Baiña belaxe ikesi neban e. Arek etzinddako barriak eitte zittuen, etziñ bai... Aniz.” étzindda. (a). étzanda. Tumbado.
etziñáldi, etziñaldíxa. (c). Izena. etzanáldi. Etzanda igarotako unea. · Rato en el que se permanece acostado, bien en la siesta o en otro momento. “San Fermiñetatik gentozela etziñaldi edarra ein giñuan Lizarrustiko pagopian.”
eu. (a). Izenordaina. Hi-ren intentsiboa. · Tú mismo. “Euk jakingok nun laga doken giltzia.”
eukálitu, eukálitua. (b). Izena. botanika. Eucaliptus globulus. eukalitru. Eucalipto. Zenbaitek "eukálitru" deitzen dio. Kanpotik ekarritakoa bada ere, dezente dago Euskal Herrian, kostaldean batez ere. Bergara aldean zeuden sailak, 85eko izozteak ihartu zituen. Eukalitu lurrunak onak dira katarroak biguntzeko. .
éuki. 1.euki. (a). du Aditza. Tener. "Dirua euki" ulertzen da zenbait testuingurutan. “Aura Mekolaldeko fabrikan ero ta, itxuria arek euki eingo zuan. JJp.” Esaerak: Inon emuna urrixa, obe da norberan eukixa. Esaera. Antzuola. Inoren menpe egotea txarra da." (Lar Antz). Ezer eztaukanak emon gura (edo gogua). Esaera. "Ezer ez duenak beti borondate ona." (Lar Antz) Daukanak dauka, eztaukanak baleuka. (d). Esaera. Daukanari darixo. Esaera. "Zer edo zer daukanak ezagun izaten duela. “Kriston BMWia erosi dau aldamenekuak. Daukanari darixo.” Esamoldeak: órrek dáuka eukíxa. (c). Esapidea. Ugari daukala. “Keixa arbola orrek dauka eukixa.” Fruituez bakarrik entzun dut.. 2.euki. (c). du Aditza. Hizkuntzak jakin. “Ni seminaixuan egon nitzan frailletan da, erderaik ez geunkan, antxe puxkat ikasi entenditzeko beste. Don./ Baxilion alabiak iru idioma ei dauzka ” Esamoldeak: estúdixuak éuki. (c). Esapidea. Tener estudios. “Etzeukan estudixoik pe ta errekauak eitten asi zan.” 3.euki. (b). du Aditza. Mus jokoan nahi, onartu. · "Quiero" en el mus. “”
eulánpar, eulanpárra. (d). Izena. eulandar (Oñ.). Tanta lodi samarra duen lanbroa. ohar bat
eulántz, eulántza. (d). Izena. eulantx. Lanbro kixitxoa. · Llovizna casi imperceptible. Etim.: euri+antz. .
éule
éule, eulía. (d). Izena. éula, eunle. Ehuna egiten duena. · Tejedor. “Gero tamaiña artzen zanian euliana erun. JJp./ Antzuelan egon zan emen eulia ta. JJp.” Euskal Herrian oso arrunta izan zen langintza hau. Beste asko bezala galdu egin da guztiz, eta ia aztarrenik utzi gabe, gainera. Mende honen lehenengo eta bigarren hamarkadan oraindik bi eule ari ziren lanean Bergaran, bata Osintxun eta bestea Angiozarren.. content_copy eúngiñ, tejéro, eungílle.
eulégun, eulégunak. (d). Izena. Euri-egunak, edo euria egiteko itxura duten egunak. “Eulegunak eiñ eta euririk eiñ ez. Klem.” Izagirrerentzat, "El día de lluvia." (Izag Oñ)..
éuli, eulíxa. (a). Izena. Mosca. Esamoldeak: eskúa béte éuli. (d). Esapidea. Pertsona kaskarinak kalifikatzeko metafora. “Auraxe dok eskua bete euli.”
euliáundi, euliaundíxa. (c). Normala baino askoz handiagoa den euli mota. · Moscón “Euliaundixan arrautzia ei da eltxarra.”