Bergara aldeko hiztegia

amabíko-txíki, amabíko-txikíxa. (b). Izena. Escopeta de calibre pequeño. “Txori txikittarako, amabiko txikixa.”
amábirjiña. 1.amábirjiña, amábirjiñia. (a). Izena. La Virgen. Esamoldeak: amabirjiñia urten. Esapidea. "Zortea izan ohi denean esaten da; ustekabe ona gertatzean ere bai. “Gabe guztia argi bae eon, da jaikitzeko orduan argixa etorri... Oixe da Amabirjiñia ertetzia!" (Lar Antz).” 2.amábirjiña, amábirjiñia. (a). Auzo batzuetan etxez etxe ibiltzen den amabirjinaren irudia. “Amabirjiñia eruaizu Urrupaiñera, eske dare ta.”
Amabirjiña Agorreko, Amabirjiña Agorrekua. Arantzazuko Amabirjiña eguna (irailak 9). Gutxi erabilia.
Amábirjiña Garotáko, Amábirjiña Garotakúa. (d). Garotako Amabirjiña. Urriak 12, Pilarika Eguna. · El día del Pilar “Iez be Amabirjiña Garotakuan kuadrilla ederra juntau giñan basuan./ Amabirjiña Garotako, egun seiñalaua izaten zuan basarrixan.” Egun honetan bildu ohi zen baserriko familia guztia, lantegian zebiltzanak eta jai izaten baitzuten, garotan egiteko.. content_copy Pilárika egun.
amábirjiña-arpégi, amábijiña-arpegíxa. (b). Izena. Rostro inexpresivo, inocente. “Ezidazu amabirjiña-arpegi ori jarri, badakitt zeu izan zala ta.”
amábost. (a). Zenbatzailea. Quince. Esamoldeak: gaur ámabost. (c). Dentro o hace dos semanas. amabostían beiñ. (c). amábostero. Cada dos semanas.
amágiñarréba, amágiñarrebía. (c). Izena. amáiñarreba. Suegra. Gutxi erabilia. Suégra, -ia entzun ohi da..
amáika. 1.amaika. (a). Zenbatzailea. Once. 2.amaika. (b). Zenbatzailea. Hainbat, asko, ugari. · Mucho, cuantos “Gixajo aura be amaika lan einddakua zan ba./ Amaika ikusteko jaio giñan!” Esamoldeak: amaika ikusteko jaio giñan!. (b). Esapidea. Harridurazko esapide ezaguna. amaika olako!. (c). Esapidea. amaika olako. Zenbat horrelako kasu. “Oiñ Roldanen asuntua jakin dda, baiña amaika olako egongo da./ Zeldara sartu eta kartak eta liburuak eruan, gaberdixan katxeau, ta amaika olako. ” amáikatxo. (c). adierazkorra Goikoaren zentzu berdina, baina adierazkorragoa. “Amaikatxo barre erainddakua da zuen aittajuna.”
amáiketako, amáiketakua. (a). Izena. Goizeko amaikak aldera egiten den otordua. · Refrigerio que se toma avanzada la mañana
ámaiñ emon. (c). dio Aditza. Eibar. Jaregin. · Dar suelta, liberar. “Amaiñ emon zetsan bere buruari, eta jausi zan azkenengo bizi-modura. (Etxba Eib)./ Amaiñ emon txorixari.”
amáiru. (a). Zenbatzailea. Trece. ohar bat
amakasa.
amálau. (a). Zenbatzailea. Catorce. ohar bat
ámama. 1.ámama, ámama. (b). Izena. Amandrea. · Abuela. Hitz hau, esanahi honetan, azken mende honetan sartua dela dirudi. Bertako hitz zaharra amandre da. 2.amama. (c). Izena. Mauka, ondorengoaren gisako esapideetan. · Chollo “Ikusi zenbat keixa, ta danak geuretako. Au dok amama au. ” Au dok amama! batik bat. . 3.amama. (c). Adberbioa. Eskura, erara, erraz. · A placer, "a huevo". “Baloia amama etorri jakuan Satrustegiri, baiña sekulako kalia ein juan./ Amama najaukan makinan premixo aundixa, ta kakazarra.” Amama etorri edo euki, batez ere..
ama-mosu.
ámandre, ámandria, ámandria. (a). Izena. Abuela. “Gure amandre Gantxeikua zan.” Mugagabean amandre nahiz amandria. Azen.: amándria ere bai. Hil.k zera dio: Gure amandre Gantxeikua zan.. Esamoldeak: amandriai sartu. (c). Esapidea. lagunartekoa Gezurra sartu, ziria sartu. “Bueno i, ori amandriai sartuixok nai bok.”
amándria-bisábuela. (d). Izena. Bisabuela.
amántal, amantála. (a). Izena. Delantal.
ama-órde, ama-ordía. (c). Izena. amórde, ama ordeko, ama ordezko, ama ordiazko. Madre adoptiva. “Bere ama-ordiai asko nai zotsan. ” content_copy ugéz-áma.
ama puntáko, ama puntakúa. (b). Izena. Madrina. Mugagabean, batik bat. .