Bergara aldeko hiztegia
ínka, ínkia.
(d).
Izena.
Abereen arnasestua birikietako gaitzagatik.
“Pulmonixiai aguro igartzen jako. Arnasestua ero, inkia ero asten jako ta (ardiari). Enr.”
Abereen arnasestua birikietako gaitzagatik.
“Pulmonixiai aguro igartzen jako. Arnasestua ero, inkia ero asten jako ta (ardiari). Enr.”
inkernu.
1.inkernu, inkernua.
(d).
Izena.
Asmoa, gogoa, intentzioa.
“Inkernue bai baiña alizetia falta. (Lein.)./ Umeonek dauka inkernua, atsalde guztia zeoze erostia nai. Goaittik erain dost. (Lar Antz)”
2.inkernu, inkernua.
"Norbaiti gorrotoa izatea, gaizki opa izatea.
“Etxokonak dauka inkernua gure katuandako." (Lar Antz)”
3.inkernu, inkernua.
Izena.
"Joera, gogo bizia.
“Orrek dauka makinaako inkernua. (Txanpon-makinez dihardu).”
1.inkernu, inkernua.
(d).
Izena.
Asmoa, gogoa, intentzioa.
“Inkernue bai baiña alizetia falta. (Lein.)./ Umeonek dauka inkernua, atsalde guztia zeoze erostia nai. Goaittik erain dost. (Lar Antz)”
2.inkernu, inkernua.
"Norbaiti gorrotoa izatea, gaizki opa izatea.
“Etxokonak dauka inkernua gure katuandako." (Lar Antz)”
3.inkernu, inkernua.
Izena.
"Joera, gogo bizia.
“Orrek dauka makinaako inkernua. (Txanpon-makinez dihardu).”
inkisizíño, inkisiziñúa.
(d).
Izena.
Ikusi-ezina, burruka, bekaitza. · Odio, rencor, enfrentamiento.
“Ola alkarren artian asarre dabitzen familixak eta, inkisiziñua dagola familixan ero, auzuan ero. Persona bat danian lagun artian-da inkisiziñua ipintzen dabena: "orrek inkisiziñua ipiñiko leukek baitta eztakitt nun be". ”
Esamoldeak:
inkisiziñúa ipiñi.
(d).
Esapidea.
Sesioa, demanda ipini.
Ikusi-ezina, burruka, bekaitza. · Odio, rencor, enfrentamiento.
“Ola alkarren artian asarre dabitzen familixak eta, inkisiziñua dagola familixan ero, auzuan ero. Persona bat danian lagun artian-da inkisiziñua ipintzen dabena: "orrek inkisiziñua ipiñiko leukek baitta eztakitt nun be". ”
Esamoldeak:
inkisiziñúa ipiñi.
(d).
Esapidea.
Sesioa, demanda ipini.
iñóiz.
Izena.
1.iñoiz.
(a).
Adberbioa.
Nunca, jamás (ezezkoetan).
“Ezta iñoiz espabilauko.”
sékula.
2.iñoiz.
(b).
Adberbioa.
Alguna vez, algunas veces (bestelakoetan).
“Iñoiz joaten ga perretxikutara./ Neuk pe ikusi izan dot iñoiz mozkortuta.”
nóiz ero nóiz.
Esamoldeak:
iñóizko dénporan.
(d).
Adberbioa.
Alguna vez.
“Iñoizko denporan asarretu eitten baaiz pasauko jak. Don.”
"Si alguna vez te enfadas ya se te pasará" esaldia euskaratzeko eskatuta egin du goikoa. Gutxi erabilia.
.
1.iñoiz.
(a).
Adberbioa.
Nunca, jamás (ezezkoetan).
“Ezta iñoiz espabilauko.”
sékula.
2.iñoiz.
(b).
Adberbioa.
Alguna vez, algunas veces (bestelakoetan).
“Iñoiz joaten ga perretxikutara./ Neuk pe ikusi izan dot iñoiz mozkortuta.”
nóiz ero nóiz.
Esamoldeak:
iñóizko dénporan.
(d).
Adberbioa.
Alguna vez.
“Iñoizko denporan asarretu eitten baaiz pasauko jak. Don.”
"Si alguna vez te enfadas ya se te pasará" esaldia euskaratzeko eskatuta egin du goikoa. Gutxi erabilia.
.
iñolá be.
(d).
Adberbioa.
Ezergatik ere. · De ningun modo.
“Ezin leike ori iñola be admitidu.”
Oso gutxi erabilia. Ezegaittik pe, ezetara be, ezela, iñundik iñora, dira entzunagoak.
.
iñótara (be), ezégatik (pe), ezétara (be), ezéla (be).
Ezergatik ere. · De ningun modo.
“Ezin leike ori iñola be admitidu.”
Oso gutxi erabilia. Ezegaittik pe, ezetara be, ezela, iñundik iñora, dira entzunagoak.
.
iñótara (be), ezégatik (pe), ezétara (be), ezéla (be).
iñor.
1.iñor.
(a).
Izenordaina.
Nadie (ezezkoetan).
“Eztago iñor komunian./ Iño(k) pe eztaki zenbat sufridu neban.”
I.
Esamoldeak:
iñor biarrian egon.
(c).
Norbera gauza izan ez eta norbaiten premian egon.
“Ezta ezetarako gauza. Iñor biarrian dago komunera joateko be.”
íñok éztakotan ibílli.
(c).
Esapidea.
Ezohizkoak diren gauzak egin, nabarmenak edo normaletik kanporakoak.
“Zer, Aixkorriko puntara zoiazela gaba pasatzera? Zuei iñok eztakotan ibiltzia gustatzen jatzue.”
Errieta doinuan esan ohi da..
béstek éztakotan ibilli.
iñóbe.
(b).
iñor be.
Inor ere.
“Iñobe etxuat ikusi bidian. Etxuat gizonik iñobe ikusi. Don.”
2.iñor.
(b).
Izenordaina.
Alguien, otra persona.
“Iñon biarra badozu, deittu./ Orrek beriak eta iñon lanak eitteittu./ Orrek, iñor balitz, primeran bizi bia leuke./ Norberan andria baiño iñona polittaua izaten da.”
1.iñor.
(a).
Izenordaina.
Nadie (ezezkoetan).
“Eztago iñor komunian./ Iño(k) pe eztaki zenbat sufridu neban.”
I.
Esamoldeak:
iñor biarrian egon.
(c).
Norbera gauza izan ez eta norbaiten premian egon.
“Ezta ezetarako gauza. Iñor biarrian dago komunera joateko be.”
íñok éztakotan ibílli.
(c).
Esapidea.
Ezohizkoak diren gauzak egin, nabarmenak edo normaletik kanporakoak.
“Zer, Aixkorriko puntara zoiazela gaba pasatzera? Zuei iñok eztakotan ibiltzia gustatzen jatzue.”
Errieta doinuan esan ohi da..
béstek éztakotan ibilli.
iñóbe.
(b).
iñor be.
Inor ere.
“Iñobe etxuat ikusi bidian. Etxuat gizonik iñobe ikusi. Don.”
2.iñor.
(b).
Izenordaina.
Alguien, otra persona.
“Iñon biarra badozu, deittu./ Orrek beriak eta iñon lanak eitteittu./ Orrek, iñor balitz, primeran bizi bia leuke./ Norberan andria baiño iñona polittaua izaten da.”
iñóra.
1.iñóra.
(a).
Adberbioa.
A ninguna parte (ezezko esaldietan).
“Aurten enoia iñora udan.”
2.iñóra.
(a).
Adberbioa.
A alguna parte (bestelakoetan).
“Gero bazoiaz iñora?/ Iñora joatekotan Greziara joango nitzake.”
1.iñóra.
(a).
Adberbioa.
A ninguna parte (ezezko esaldietan).
“Aurten enoia iñora udan.”
2.iñóra.
(a).
Adberbioa.
A alguna parte (bestelakoetan).
“Gero bazoiaz iñora?/ Iñora joatekotan Greziara joango nitzake.”
iñoráko, iñorakúa.
(b).
AdberbioaIzenlaguna.
Ezezkoetan, ez baterako eta ez besterako, bestelakoetan, lekuren baterako.
“Aurten eztaukau iñorako asmoik./ Bide au ezta Elgetarakua ta ez iñorakua./ Iñorako kartaik badago emoidazu. ”
Esamoldeak:
iñoráko ez egon.
(c).
Esapidea.
Inora joateko moduan ez egon.
“Umia izan dabe eta eztare iñorako.”
Ezezkoetan, ez baterako eta ez besterako, bestelakoetan, lekuren baterako.
“Aurten eztaukau iñorako asmoik./ Bide au ezta Elgetarakua ta ez iñorakua./ Iñorako kartaik badago emoidazu. ”
Esamoldeak:
iñoráko ez egon.
(c).
Esapidea.
Inora joateko moduan ez egon.
“Umia izan dabe eta eztare iñorako.”
inórante, inórantia.
(c).
Adjektiboa.
Ezjakina. · Ignorante.
“Ezixok kasoik eiñ, inorante utsa dok eta.”
ezjákiñ.
Ezjakina. · Ignorante.
“Ezixok kasoik eiñ, inorante utsa dok eta.”
ezjákiñ.
iñótara (be).
(b).
Adberbioa.
iñotatik be (Lein.).
De ninguna manera.
“Ezin leikek ori iñotara eiñ? Don./ Eztok konsegiduko konbenzitzeik iñotara be. Don.”
ezétara (be).
iñotatik be (Lein.).
De ninguna manera.
“Ezin leikek ori iñotara eiñ? Don./ Eztok konsegiduko konbenzitzeik iñotara be. Don.”
ezétara (be).
inparnu, inpernu.
inpórta báre, inpórta baría.
(c).
Adjektiboa.
inpórtarebako, inportabako (Ub., Ang.).
Inportabakoa, ezer inporta ez zaiona. · Dejado, -a, el/la que no se preocupa de nada.
“Ola txarrixan moduan gizentzeko, zela izen leike aiñ inporta baria./ Inporta baria izan bai, tta teillatuko ittuinei kasoik pez, da azkenian etxiak beia jo.”
Mugatuan ia beti..
inpórtarebako, inportabako (Ub., Ang.).
Inportabakoa, ezer inporta ez zaiona. · Dejado, -a, el/la que no se preocupa de nada.
“Ola txarrixan moduan gizentzeko, zela izen leike aiñ inporta baria./ Inporta baria izan bai, tta teillatuko ittuinei kasoik pez, da azkenian etxiak beia jo.”
Mugatuan ia beti..
inpórta izan.
(a).
dio
zaio
Aditza.
nor-nori.
Importar.
“Etxat bape inporta afaldu ezta be./ Ze inporta dotsa ari gurian pasatzen danak?/ Bai zuri inporta be Afrikako kontuak.”
Inporta, inporta, inportako. Hiztun onek ez dute «inportatzen» esaten. NOR-NORI zein NOR-NORI-NORK: Etxat inporta zuk esaten dozuna, edo eztost inporta zuk esaten dozuna(k?)..
nor-nori.
Importar.
“Etxat bape inporta afaldu ezta be./ Ze inporta dotsa ari gurian pasatzen danak?/ Bai zuri inporta be Afrikako kontuak.”
Inporta, inporta, inportako. Hiztun onek ez dute «inportatzen» esaten. NOR-NORI zein NOR-NORI-NORK: Etxat inporta zuk esaten dozuna, edo eztost inporta zuk esaten dozuna(k?)..
inpórtante, inpórtantia.
(a).
Adjektiboa.
Importante.
“Telebisiñuan agertu zan. Oso inportantia eindda dago. ”
Ironiaz erabiltzen da sarri: Inportantia da aura bere ustez..
Importante.
“Telebisiñuan agertu zan. Oso inportantia eindda dago. ”
Ironiaz erabiltzen da sarri: Inportantia da aura bere ustez..
botanika.
intenzíño, intenziñúa.
(a).
Izena.
Intención.
Esaerak:
Gerrittik gora tensiñua eta gerrittik bera intenziñua.
(c).
Esaera.
Zahartzaroko ajeen ondorioak modu umoretsuz azaltzen dituen esaera.
“Da Benitxo, diñuenez emakume kontuan-da ondo egon biar jok Frantzia, e? ”
Behin gure lagun bat medikuarenean tentsioa hartzetik zetorren, eta galdetu genion: .
Intención.
Esaerak:
Gerrittik gora tensiñua eta gerrittik bera intenziñua.
(c).
Esaera.
Zahartzaroko ajeen ondorioak modu umoretsuz azaltzen dituen esaera.
“Da Benitxo, diñuenez emakume kontuan-da ondo egon biar jok Frantzia, e? ”
Behin gure lagun bat medikuarenean tentsioa hartzetik zetorren, eta galdetu genion: .
interíor, interiórra.
(c).
Izena.
Tiradun barruko kamiseta. · Camiseta interior de tiras, sin mangas.
“Nik uda ta negu, beti interiorra.”
Esamoldeak:
interiór utsían.
(c).
Adberbioa.
Interiorra jantzita bakarrik.
“Izotz galantakin be interior utsian ibiltzen dok.”
Tiradun barruko kamiseta. · Camiseta interior de tiras, sin mangas.
“Nik uda ta negu, beti interiorra.”
Esamoldeak:
interiór utsían.
(c).
Adberbioa.
Interiorra jantzita bakarrik.
“Izotz galantakin be interior utsian ibiltzen dok.”
