izena
- deskálabro, deskálabrua. (c). izena. Descalabro, fracaso.. Atzo Realak egundoko deskalabrua euki juan Madrillen. .
- deskántsu, deskantsúa. (a). izena. Atsedena. Descanso.. Deskantsua komeni jatzu.. Ik. átsen. deskantsúan, . (b). adberbioa. En descanso.. Terreno pobre samarrei urte birik bat deskantsuan laga biar izaten jakue./ Majo gare emen deskantsuan. .. deskantsua artu, . (a). Descansar.. Deskantsu ederra artu zeban aprobau zebanian...
- déskuidu, déskuidua. (b). izena. DESKIDU. Descuido, confusión.. Gaur deskuidua euki dot kotxiakin; melokotoi arbolia urratu dot. . DESKIDU ere bai adinekoek.. deskuiduan arrapau, . (c). esapidea. Ezustean harrapatu... déskuiduan, . (b). DESKUIDU SANTUAN. Baldin eta. Por un casual. Azkoitixan e, agarrauan plazan, da, abadia begira ta, balkoittik salto eingo zebala e, deskuiduan dantzia ezpazan geratzen. Klem./ Aurten deskuidu santuan nota onak ezpaittu ekartzen, eztao bakaziñoik./ Deskiduan ama ikusten bozu, esaixozu diar eitteko. ..
- déspiste, déspistia. (a). izena. Despiste. .
- désprezio, déspreziua. (a). izena. Desprecio.. Eskerrik emon ez eta gaiñera despreziua. . Azen.: desprézio ere bai. desprézioka ibilli, . (c). esapidea. Andar con desprecios.. Gizona beti andriai desprezioka ibiltze jako... desprezio eiñ, . (c). Hacer desprecio.. Etxekuei ainbeste desprezio eindda gero bera geldittu zan guztiakin. ..
- destáju, destajúa. (c). izena. Trabajo a destajo.. Ondo ezagutze juat destajua ta etxotsat iñoi opa./ Altos Hornosen destajuan ibillita jaok ori..
- destatu, destatua. (-). izena. (Antzuola.) "Ia galduta dagoen hitza, egurra neurtzeko kubikoa erabili aurreko neurria." (Lar Antz).
- déstenple, déstenplia. (c). izena. Destemple.. Sillan lo artu dot eta eztakitt destenplia ero zer daukaten, baiña enago ondo. .
- déstera, désteria. (c). izena. ÉSTERA, DESTERARRI. Pedalez mugitzen den zorroztarri borobila. Rueda de afilar que se impulsa a pedal.. Ganbarako desteran zorrozten zien kutxilluak.. Ik. zorróztarri, arri.
- détalle, détallia. (a). izena. Detalle.. detalliak artu, . (b). aditza. Coger los detalle.. Arek detalle danak artukotsu...
- 1. diabru, diabrúa. (a). izena. El diablo.. Infernuko diabrua baiño okerraua da.. Etsaixa ere deitzen zitzaion eliz giroan. . Ik. txerren. diabrua baiño okerraua izan, . (-). esapidea. Oso okerra, bihurria izan.. Diabrua baiño okerraua zan txikittan. .. diábru gúztiak bat éindda be oláko olakóik, . (d). esapidea. Expresión de asombro...
- 1. diabrukerixa, diabrukerixía. (b). izena. Sorginkeria. Diablura, misterio, fatalidad.. Motor onek badauka diabrukerixan bat ez arrankatzeko. . Sin. demoníokerixa.
- 2. diabrukerixa, diabrukerixía. (b). izena. Bihurrikeria. Diablura, travesura.. Txikittan makiña bat diabrukerixa einddakua da.. Sin. demoníokerixa.
- díar, diárra. (a). izena. Deiadarra. Grito, llamada en voz alta.. Baten baten diarra entzun da./ Polizian kontrako diarrak eittue manifestaziñuan.. Ik. dei. díarka, . (a). Gritando, llamando a gritos.. Umiak diarka baten dabitz./ Manuel, ama zuri diarka dabill... díar eiñ, . (a). dio aditza. Deiadar egin, deitu. Llamar.. Biar, goizeko zazpiretan diar eidazu./ Barzelonatik diar ein ddotsue telefonotik. . Ik. déittu..
- dibersíño, dibersiñúa. (b). izena. Diversión..
- 1. díbujo, díbujua. (a). izena. Marrazkia..
- die-kanpo, die-kanpue. (-). izena. (Aramaio.) Garai bateko ezkontza bidaia. . Die-kanpoa juetie, ba orduen juete zan egun bireko ero noabaittea. (Orm Aram). . Etim.: "Día de campo"..
- diférentzia, diférentzia. (a). izena. Desberdintasuna, aldea. Diferencia.. Diferentzia aundixa etara zotsan. . Sin. alde.
- dífuntu, -o, -a, dífuntua, -ia. (b). izena. DEFUNTU (G), DEFUNTA (E). Difunto, -a.. Difuntuak pe botau eitten dabe erri batzuetan./ Uriona difuntuak irabazi juan urte aretan karreria. . Defuntu, -a ere bai adinekoek.. Ik. zána.
- 2. dinbírri-dánbarra, dinbírri-dánbarria. (c). izena. Estruendo.. Goiko pisuan bart egundoko dinbirri-danbarria izan da./ Odiatu dago ta laster asiko da dinbirri-danbarria. .
- díndirri, díndirrixa. (d). izena. Sudurretako izerdia. Moquillo.. Surretatik dindirrixa, katarrua... Surretako dindirrixa, izardixa beti, “moquillo”. Don. .
- diplomátiko, diplomátikua. (c). izena. Jakintsu itxuran hitz egiten dutenengatik esan ohi da, adar-soinuz gehienetan. Dícese, generalmente con sorna, de los que hablan como sabios o políticos.. Arek tabernan arrapatzen baau entzun bia dittuk esplikaziño galantak. Diplomatikua dok aura.. ada Bergaran pertsona bat "Diplomatikua" ezizena duena. .
