izena
- 1. déja, déjia. (d). izena. Harrizko zutabe edo hormek dituzten mailak, zurajeko egurrak bertan asenta daitezen.. Pillarra da arrizkua, eta arek dauzka dejiak, mailak, metro bete ero bi metro zabalian, eta gero frontalak asentatzeko dejia eindda an, lagata maillia. Don. .
- 2. déja, déjia. (d). izena. Karobiaren barrualdean dagoen gorune edo irtenunea.. Dejan asi tta bueltan-bueltan erre bia dan karearrixakin. Felix.. Karobiaren labeak bere behealdeko buelta osoan hamar bat zentimetroko irtenunea izaten zuen, eta hortxe kokatzen ziren arkuaren lehenengo harriak. .
- dejára, dejaría. (b). izena. Dejada, en el juego de la pelota.. Kriston dejarak ein jittuk Atanillok. .
- démanda, démandia. (c). izena. Sesioa, eztabaida garratza. Discusión violenta.. Atzo be demanda mortala euki eben aitta-semiak./ Onez-onian konpondu gaittien, demandaik eztou biar da.. Sin. sesíño. démandan, . (c). adberbioa. Haserre eztabaidatzen.. Etxe ortan beti demandan dabitz.. Sin. sesiñuan.. Ik. drógan..
- 2. demoníokerixa, demoníokerixia. (c). izena. Bihurrikeria. Diablura, travesura. Demoniokerixia besteik eztauke mutiko onek. . Sin. diabrukerixa.
- 1. demoníokerixa, demoníokerixia. (c). izena. Sorginkeria. Diablura, misterio, fatalidad.. Eztakitt ze demoniokerixa dauken aurten tomatiak: satsa bota ta erregau arren eztie azten./ Tubo onek badauka demoniokerixan bat urik ez etortzeko.. Sin. diabrukerixa.
- dénda, déndia. (a). izena. Tienda, comercio. .
- dendári, dendaríxa. (a). izena. Tendero. .
- 1. dénpora, dénporia. (a). izena. Tiempo cronológico.. Denpora askuan nago zure zaiñ. . dénporia artu, . (c). du aditza. Dedicar tiempo.. Eztot neure gauzetarako denporaik artzen. .. dénporiakin, . (-). . 1. dénporiakin, . (b). adberbioa. Con tiempo.. Denporiakin eskuz be ein leike jertsia, baiña nekosua da... 2. dénporiakin, . (c). adberbioa. Etorkizunean, egunen batean.. Denporiakin etxe guztietan egongo da ordenadoría./ Denporiakin oinddio autopistia ezautukou etxe aurrian. ... dénporaz, . (b). adberbioa. A tiempo.. Denporaz artu balebe salbauko zan./ Biar denporaz etorri zaitte. .. denpora(n) baten, . (-). adberbioa. Antzinako garairen baten. En algún tiempo pasado.. Itxuria emen denporan baten etzeuan billur makala alako murallak eitteko. .. dénporaik baréko, dénporaik barekúa. (d). Zortzi hilabeteko haurdunaldiaz bakarrik jaiotako umea. Don.. Ik. zázpiki.. dénporia emon, . (b). du aditza. Matar el ocio, pasar el tiempo.. Eztaki zetan denporia emon. ..
- denporáldi, denporaldíxa. (b). izena. Une luze samarra. Un rato, un espacio de tiempo más bien largo.. Denporaldixa daroia komunian./ Denporaldixan eztot zigarroik erre. .
- 1. denporale, denporalía. (c). izena. Ekaitza. Temporal, mal tiempo.. Denporale txarrak jo juan da soldau pillia il zuan izoztuta./ Au dok denporalia au! (Haizea, hotza, euria... gogor denean esana). . DENPORALE TXARRA ia beti. Ekaitz ere ezagutzen da, baina ez da ia erabiltzen. . denporale txarra ia beti, . Denporale txarra ia beti. Ekaitz ere ezagutzen da, baina da ia erabiltzen. ..
- dénunzia, dénunzia. (b). izena. DÉNUNTZIA. Denuncia.. Denunzia sartu zotsen sariekin peskan eittiaittik. .
- déretxo, déretxua. (a). izena. Eskubidea. Derecho.. Zuk uste dozu deretxua dagola?. Sin. eskubíde. deretxuak galdu, . (b). Perder derechos... déretxuak artu, . (b). Adquirir derechos.. Bidetik pasatzen lagatzen badotsau deretxuak artukoittu. ..
- 2. derrigor, derrigórra. (c). izena. Ezinbesteko beharra. Necesidad inexcusable.. Derrigorrak gauza asko eraitteittu. . derrigórrak eraiñ, . (c). esapidea. Premina handiak bultzatu.. Azkenian derrigorrak eraindda etxera bueltau zan. .. derrigórrak emon, . (c). esapidea. Estuasunak eman, behar handiak bultzatu.. Edurtia, ta jateko guztia gastauta, ta derrigorrak emon zotsenian amandria zarra jan ei juen ijittuak./ Itxuria turistok, derrigorrak emon dotsenian uretara salto ein ddabe. .. derrigórra izan, . (c). esapidea. DERRIGORREZKÚA IZAN. Nahi eta nahiezkoa, behar beharrezkoa izan.. Karneta etaratzeko derrigorra da fotografixak etaratzia./ Entzun, derrigorra ezpada ez urten etxetik...
- desáfixo, desáfixua. (b). izena. Desafío.. Biar desafixua daukau aintxintxika. . desáfixua jokatu, . (b). Llevar a cabo un desafío. . Azkenengo desafixua jokatu nebanian bos kilo gutxiao neuzkan... desáfixua bota, . (b). Desafiar.. Potok desafixua bota jostak pelotan. . Sin. desafíxau.. desáfixoka, . (b). Desafioak botatzen.. Beti jente guztiai desafixoka ibiltzen da. ..
- desasoségu, desasosegúa. (c). izena. Malestar, desasosiego.. Gripia pasau barri nago ta miñik ez, baiña desasosegua daukat./ Nerbioso nabill, prolemia burutik kendu ezindda; gaizki ez, baiña desasosegua. .
- deséngaiñu, -o, deséngaiñua. (b). izena. Desengaño.. Beixak jarri zittuen aberastuko zielakuan da desengaiñu galanta euki dabe. .
- desesperaziño, desesperaziñúa. (c). izena. Desesperación.. Diru barik, bakarrik, goittik beraiño bustitta... Aura zan desesperaziñua. .
- 1. désio, désiua. (b). izena. Deseo.. Aspaldittik zeukan amak Arantzazura joateko desiua. . desíatzen egon, . (a). Estar deseando.. Udabarrixa etortzeko desiatzen nago...
