Bergara aldeko hiztegia
tórnu, -o.
1.tornu, -o, tornúa.
(c).
Izena.
Gauzei forma emateko den lantegietako makina. · Torno; máquina industrial.
“Tornuan eitten dau lan.”
2.tornu, -o, tornúa.
(c).
Izena.
Landu beharreko gauzak inmobilizatzeko tresna. · Torno.
“Tornuan estutu ta limiakin zorroztu dot. Arotzak, errementariak, mekanikoak, etab. erabilia.”
tornuzill.
3.tornu, -o, tornúa.
Izena.
Hilarik "garrote vil" delakoaren zentzuan darabil Angiolilloren urkamendiaz aritzerakoan.
“Ordenia emun otxanian borreruak, tornuan uela ipiñi lepotik, tornuai emun buelta, zela itto-ben. (AA BergEus)”
4.tornu, -o.
1.tornu, -o, tornúa.
(c).
Izena.
Gauzei forma emateko den lantegietako makina. · Torno; máquina industrial.
“Tornuan eitten dau lan.”
2.tornu, -o, tornúa.
(c).
Izena.
Landu beharreko gauzak inmobilizatzeko tresna. · Torno.
“Tornuan estutu ta limiakin zorroztu dot. Arotzak, errementariak, mekanikoak, etab. erabilia.”
tornuzill.
3.tornu, -o, tornúa.
Izena.
Hilarik "garrote vil" delakoaren zentzuan darabil Angiolilloren urkamendiaz aritzerakoan.
“Ordenia emun otxanian borreruak, tornuan uela ipiñi lepotik, tornuai emun buelta, zela itto-ben. (AA BergEus)”
4.tornu, -o.
tórpe, tórpia.
(a).
Adjektiboa.
Torpe.
Esamoldeak:
astua atzeruzka baiño torpiaua izen.
Esapidea.
Oso baldarra izan.
Torpe.
Esamoldeak:
astua atzeruzka baiño torpiaua izen.
Esapidea.
Oso baldarra izan.
torrada, torradia.
(a).
Izena.
Esnetan eta abar bustitako ogiz egiten den Aratuste goxokia. · Torrezno de pan.
“Karnabalak etortzeko desiatzen egote naiz torradak jateko.”
Askok izen hau ematen dio orez eginikoari, "pella-ri ere. Azen.: torráda, -ía ere bai..
Esnetan eta abar bustitako ogiz egiten den Aratuste goxokia. · Torrezno de pan.
“Karnabalak etortzeko desiatzen egote naiz torradak jateko.”
Askok izen hau ematen dio orez eginikoari, "pella-ri ere. Azen.: torráda, -ía ere bai..
tórre.
1.torre, torría.
(b).
Izena.
Torre.
“Pisako torria baiño okerraua da./ Elizako torrera igo giñuan.”
2.torre, torría.
(d).
Izena.
Casa torre.
“Leengo etxejaunen —etxejauna esate jakuen—, da etxejaunen etxiak, torriak, armaarrixakin da. Don./ Len esan doun torre ori, etxejaunak, maiorazko etxiak, torriak... Don.”
Gutxi erabilia etxe-izenez kanpo. Lehen torretxeak izandako baserri-izen batzuk badira: Arregi-torre, Irala-torre, Torrekua...
.
1.torre, torría.
(b).
Izena.
Torre.
“Pisako torria baiño okerraua da./ Elizako torrera igo giñuan.”
2.torre, torría.
(d).
Izena.
Casa torre.
“Leengo etxejaunen —etxejauna esate jakuen—, da etxejaunen etxiak, torriak, armaarrixakin da. Don./ Len esan doun torre ori, etxejaunak, maiorazko etxiak, torriak... Don.”
Gutxi erabilia etxe-izenez kanpo. Lehen torretxeak izandako baserri-izen batzuk badira: Arregi-torre, Irala-torre, Torrekua...
.
torrétu.
(b).
du
Aditza.
Pilan ipini. · Amontonar, apilar.
“Azukarra torretuta botatzen dotsa esne-zopei./ Egurrak ondo torretu, sikatu daittien./ Garixa rasiauta izeten da imillaunian, eta bestia torretuta. Don.”
Pilan ipini. · Amontonar, apilar.
“Azukarra torretuta botatzen dotsa esne-zopei./ Egurrak ondo torretu, sikatu daittien./ Garixa rasiauta izeten da imillaunian, eta bestia torretuta. Don.”
tórta, tórtia.
(d).
Izena.
Torta, rosquilla.
“Gero txakurraundi bat santuandako, santuai botatzeko, beste txakurraundi bat tortiandako. Sot. (AA BergEus, 335. o.).”
Torta, rosquilla.
“Gero txakurraundi bat santuandako, santuai botatzeko, beste txakurraundi bat tortiandako. Sot. (AA BergEus, 335. o.).”
tortéro, torterúa.
(d).
Izena.
Torta saltzailea.
“Torta-saltzailliak beste atso bat ero bi tta. Gero Priñ-én tartekuak zien torteruak. Cel.”
torta-saltzáille.
Torta saltzailea.
“Torta-saltzailliak beste atso bat ero bi tta. Gero Priñ-én tartekuak zien torteruak. Cel.”
torta-saltzáille.
tortíka, tortikía.
(c).
Izena.
Itsatsita dagoen zikinkeria. · Suciedad formando costra, adherida a la superficie. Mugre.
“Gaur baiñua artu biozu, belaunetan tortikia eindda daukazu ta./ Uran tubuak barruan tortikia eindda dauke eta etxakue urik pasatzen.”
Troska-urak tuboetan uzten duena, haginetako sarroa, etab. tortika dira. Sinonimo da zetaka, baina "mugre", "zikin-kostra" zentzuan bakarrik..
Itsatsita dagoen zikinkeria. · Suciedad formando costra, adherida a la superficie. Mugre.
“Gaur baiñua artu biozu, belaunetan tortikia eindda daukazu ta./ Uran tubuak barruan tortikia eindda dauke eta etxakue urik pasatzen.”
Troska-urak tuboetan uzten duena, haginetako sarroa, etab. tortika dira. Sinonimo da zetaka, baina "mugre", "zikin-kostra" zentzuan bakarrik..
tórtilla, tórtillia.
(a).
Izena.
tortilla utsa.
Tortilla.
TORTILLA UTSA esaten zaio Udalan «tortilla francesari».
.
tortilla utsa.
Tortilla.
TORTILLA UTSA esaten zaio Udalan «tortilla francesari».
.
tórto, tortúa.
(c).
Izena.
Zuztar edo adar inguru beretik irteten den landare edo fruitu multzoa.
“Segia apurtu dot torto bat jota./ Melokotoi-torto arek eukiko zittuan dozena bat ale./ Zelaittan be torto batzuk eta agertzeittuk, eta “bedarbeltza” esaten jotsau. Don.”
Zuztar edo adar inguru beretik irteten den landare edo fruitu multzoa.
“Segia apurtu dot torto bat jota./ Melokotoi-torto arek eukiko zittuan dozena bat ale./ Zelaittan be torto batzuk eta agertzeittuk, eta “bedarbeltza” esaten jotsau. Don.”
tortoka, tortokia.
Adjektiboa.
Antzuola.
"Izakeraz emakume sinpatikoa eta atsegina ez dena, eta gainera fisikoz haundi eta baldar samarra dena." (Lar Antz).
Antzuola.
"Izakeraz emakume sinpatikoa eta atsegina ez dena, eta gainera fisikoz haundi eta baldar samarra dena." (Lar Antz).
tortola.
1.tortola, tortolia.
(b).
Izena.
Usatortola.
usátortola.
2.tortola, tortolia.
(d).
Izena.
eufemismoa
Prostituta.
“I, Basarri, Orrek ee... ”
neskatxiki.
1.tortola, tortolia.
(b).
Izena.
Usatortola.
usátortola.
2.tortola, tortolia.
(d).
Izena.
eufemismoa
Prostituta.
“I, Basarri, Orrek ee... ”
neskatxiki.
tórtolos, tórtolosa.
(c).
Izena.
Taba.
“Ardi-azurrak die tortolosak.”
sakapon.
Esamoldeak:
tórtoloska ibilli.
(c).
Aditza.
tórtoloska jokatu.
Jugar a tabas.
“Neguan tortoloska ta txikilleronka, da sokasaltoka. Klem.”
Taba.
“Ardi-azurrak die tortolosak.”
sakapon.
Esamoldeak:
tórtoloska ibilli.
(c).
Aditza.
tórtoloska jokatu.
Jugar a tabas.
“Neguan tortoloska ta txikilleronka, da sokasaltoka. Klem.”
total.
1.total.
(a).
Berdin da. · Total.
“Etara nai dozuna, total orri igual dotsa, ardaua izan ezkero./ Alperreko lana da erregatzia, total gabian eurixa eingo dau ta.”
2.tótal.
(c).
Adberbioa.
Zeharo. · Totalmente.
“Lengo fubola eta oingua total diferentiak dittuk. ”
Gutxi erabilia..
Esamoldeak:
totaléko, totalekúa.
(c).
Izena.
lagunartekoa
Neurritik gorako mozkorra.
“Totalekuakin jeuan Txanbolitterokuan. ”
total eginda.
(c).
Esapidea.
Mozkor-mozkor eginda.
“Goizeko amarretarako total eindda zeuan. ”
Zoramenaz edo gaixotasunaz ere entzun daiteke.
.
1.total.
(a).
Berdin da. · Total.
“Etara nai dozuna, total orri igual dotsa, ardaua izan ezkero./ Alperreko lana da erregatzia, total gabian eurixa eingo dau ta.”
2.tótal.
(c).
Adberbioa.
Zeharo. · Totalmente.
“Lengo fubola eta oingua total diferentiak dittuk. ”
Gutxi erabilia..
Esamoldeak:
totaléko, totalekúa.
(c).
Izena.
lagunartekoa
Neurritik gorako mozkorra.
“Totalekuakin jeuan Txanbolitterokuan. ”
total eginda.
(c).
Esapidea.
Mozkor-mozkor eginda.
“Goizeko amarretarako total eindda zeuan. ”
Zoramenaz edo gaixotasunaz ere entzun daiteke.
.
totólo, totolúa.
(d).
Adjektiboa.
Kokoloa, tontoa. · Tontorrón.
“Ona emote jok baiña totolo samarra.”
Kokoloa, tontoa. · Tontorrón.
“Ona emote jok baiña totolo samarra.”
tótxikitxi.
(d).
Interjekzioa.
Voz con la que se llama a la oveja para que se acerque.
“Totx, ganauen antzera. Totxikitxi. Bai, ganauei ´toz´ bakarrik esate jakuen eta ardixei ”
Aho-sabaiko hots busti gutxi artikulatu bat da "txikitxi" hori, transkribatzen zaila..
Voz con la que se llama a la oveja para que se acerque.
“Totx, ganauen antzera. Totxikitxi. Bai, ganauei ´toz´ bakarrik esate jakuen eta ardixei ”
Aho-sabaiko hots busti gutxi artikulatu bat da "txikitxi" hori, transkribatzen zaila..
- ta
- taka!
- tálo
- tapa-tapa
- tartamútu
- táza
- téma
- terkedáde
- tik
- tirágaillu
- titi
- tóketa
- tontóarro
- tórnu, -o
- toz
- tránga
- trátante
- trikímaiñu
- trípetako
- trónpa
- trukáu
- tupi
- txakillétan
- txala eiñ
- txángal
- txápardo
- txarráma
- txarri-iltze
- txatarréro
- txepelkeríxa
- txíkita
- txíma
- txindurri madari
- txíntxilizka
- txirikórdau
- txirrípitiñ
- txist
- txitxerdi
- txokáu
- txopo-perretxiko
- txórro
- txotxolokeríxa
- txurrunpio
