Bergara aldeko hiztegia
semínaixo.
1.Semínaixua.
(a).
Izen propioa.
uned.
Bergarako Seminarioa.
“Seminaixuan dare ikastolia ta UNED.”
2.semínaixua.
(b).
Izena.
Apaizgaitegia. · Seminario.
“Ni seminaixuan egondakua naiz.”
1.Semínaixua.
(a).
Izen propioa.
uned.
Bergarako Seminarioa.
“Seminaixuan dare ikastolia ta UNED.”
2.semínaixua.
(b).
Izena.
Apaizgaitegia. · Seminario.
“Ni seminaixuan egondakua naiz.”
sémola, sémolia.
(d).
Izena.
Sémola de trigo.
“Baiak lelengo zai-zabala botatzen eban, urrengo birriña, ta urrengo semolia. Semolia esaten jakon, pikorra. Semolia da gari-pikorra, ori dendatan saltzen zan zopia eitteko. “Sopa de semola”. Aniz.”
Sémola de trigo.
“Baiak lelengo zai-zabala botatzen eban, urrengo birriña, ta urrengo semolia. Semolia esaten jakon, pikorra. Semolia da gari-pikorra, ori dendatan saltzen zan zopia eitteko. “Sopa de semola”. Aniz.”
sen, sena.
(d).
Izena.
Instintoa, animaliena batik bat.
“Umiak ezkutatzia da katuan sena. ”
Esamoldeak:
senera etorri.
(c).
Esapidea.
(Bere) onera etorri.
senetik urten, etara..
Esapidea.
Bere onetik irten, atera.
“ Agiraka aldi bat ein ondoren, bere senetik urtenda, zer agintzen eban be ez ekiala. (SM Zirik).”
Instintoa, animaliena batik bat.
“Umiak ezkutatzia da katuan sena. ”
Esamoldeak:
senera etorri.
(c).
Esapidea.
(Bere) onera etorri.
senetik urten, etara..
Esapidea.
Bere onetik irten, atera.
“ Agiraka aldi bat ein ondoren, bere senetik urtenda, zer agintzen eban be ez ekiala. (SM Zirik).”
sendátu.
sendotu.
1.sendatu, sendotu.
(c).
da
du
Aditza.
Lodieran irabazi, loditu.
“Urtebetian asko sendatu da arbola au./ Metro erdi inguru sendotu dabe bidia eskoriakin.”
Edurra ere sendatu egiten da. Gabian edurra sendatu dau. Ostera, pertsonak eta animaliak gizendu, ez sendatu. Loditu gutxi entzuten zaie zaharrei.
.
2.sendátu, sendotu.
(d).
da
du
Aditza.
Sega guztiz kamustu. Pikadura sendatu; loditu, alegia. · Desafilar(se) la guadaña hasta tal punto que ya no se recupera afilando con la piedra.
“Segia sendatu in dda”. Amostu be esaten dok, baiña arrittu eitten dok. Bi zer dare or. Sendatzen danian arrittuta be etxok balio, pikau ein biok orduan; eta bestela, berriz, amostu eitten dok, pikaduria ondo; baiña arrittu ein biok orduan, arrixakin pasau, gozatu. Don.”
Beraz, amostu baino gehiago da sendatu..
sendotu.
1.sendatu, sendotu.
(c).
da
du
Aditza.
Lodieran irabazi, loditu.
“Urtebetian asko sendatu da arbola au./ Metro erdi inguru sendotu dabe bidia eskoriakin.”
Edurra ere sendatu egiten da. Gabian edurra sendatu dau. Ostera, pertsonak eta animaliak gizendu, ez sendatu. Loditu gutxi entzuten zaie zaharrei.
.
2.sendátu, sendotu.
(d).
da
du
Aditza.
Sega guztiz kamustu. Pikadura sendatu; loditu, alegia. · Desafilar(se) la guadaña hasta tal punto que ya no se recupera afilando con la piedra.
“Segia sendatu in dda”. Amostu be esaten dok, baiña arrittu eitten dok. Bi zer dare or. Sendatzen danian arrittuta be etxok balio, pikau ein biok orduan; eta bestela, berriz, amostu eitten dok, pikaduria ondo; baiña arrittu ein biok orduan, arrixakin pasau, gozatu. Don.”
Beraz, amostu baino gehiago da sendatu..
séndo.
1.sendo, sendúa.
(a).
Adjektiboa.
Lodia. · Grueso, -a.
“Neguan galtza senduak, udan meiak./ Puria sendogixa dago.”
Lodi ez da apenas entzuten Bergaran.
.
mée.
2.sendo.
(c).
Adberbioa.
Ugari, asko. · Mucho, en abundancia.
“Dirua sendo eukiko dau orrek./ Politikuak gizurra sendo esate juek.”
Adibideetan ikusten denez, aurrean duen izena mugatu singularrean.
.
1.sendo, sendúa.
(a).
Adjektiboa.
Lodia. · Grueso, -a.
“Neguan galtza senduak, udan meiak./ Puria sendogixa dago.”
Lodi ez da apenas entzuten Bergaran.
.
mée.
2.sendo.
(c).
Adberbioa.
Ugari, asko. · Mucho, en abundancia.
“Dirua sendo eukiko dau orrek./ Politikuak gizurra sendo esate juek.”
Adibideetan ikusten denez, aurrean duen izena mugatu singularrean.
.
séndor, sendórra.
(b).
Izena.
Bizkarrean karreatzen den belar-karga. · Carga de hierba.
“Alfafa sendorra ekarri dot goizian./ Sokiakin lotuta ekartzen da sendorra.”
Esamoldeak:
séndorka.
Adberbioa.
Sendorrak egin eta bizkarka (garraiatu).
“Len, tratoreik etzanian, sendorka eitte zien ganajatekuak.”
Bizkarrean karreatzen den belar-karga. · Carga de hierba.
“Alfafa sendorra ekarri dot goizian./ Sokiakin lotuta ekartzen da sendorra.”
Esamoldeak:
séndorka.
Adberbioa.
Sendorrak egin eta bizkarka (garraiatu).
“Len, tratoreik etzanian, sendorka eitte zien ganajatekuak.”
séndorka.
Adberbioa.
Sendorrak egin eta bizkarka (garraiatu).
“Len, tratoreik etzanian, sendorka eitte zien ganajatekuak.”
Sendorrak egin eta bizkarka (garraiatu).
“Len, tratoreik etzanian, sendorka eitte zien ganajatekuak.”
Eibar.
senetik urten, etara..
Esapidea.
Bere onetik irten, atera.
“ Agiraka aldi bat ein ondoren, bere senetik urtenda, zer agintzen eban be ez ekiala. (SM Zirik).”
Bere onetik irten, atera.
“ Agiraka aldi bat ein ondoren, bere senetik urtenda, zer agintzen eban be ez ekiala. (SM Zirik).”
seníde, senidía.
(a).
Izena.
Pariente.
“Senide mordua dabe etxian, gonbidautzia dauke ta./ Gu bixok senidiak ga.”
Pluralean, batez ere. Pariente ere asko entzuten da.
.
Esamoldeak:
seníde úrriñ, seníde úrriña(k).
Izena.
senide atzeratuak.
Urrutiko senideak. · Parientes lejanos.
“Ia lengusutik eta aurrera pasatzen dienak, senide urriñak. Klem.”
seníde ur.
seníde ur, seníde úrra(k).
Izena.
Gertuko senidea. · Pariente cercano.
“Ondra-bazkaixa auzokuei tta emute jakuen.”
Pluralean, batik bat..
seníde úrriñ.
Pariente.
“Senide mordua dabe etxian, gonbidautzia dauke ta./ Gu bixok senidiak ga.”
Pluralean, batez ere. Pariente ere asko entzuten da.
.
Esamoldeak:
seníde úrriñ, seníde úrriña(k).
Izena.
senide atzeratuak.
Urrutiko senideak. · Parientes lejanos.
“Ia lengusutik eta aurrera pasatzen dienak, senide urriñak. Klem.”
seníde ur.
seníde ur, seníde úrra(k).
Izena.
Gertuko senidea. · Pariente cercano.
“Ondra-bazkaixa auzokuei tta emute jakuen.”
Pluralean, batik bat..
seníde úrriñ.
senipárte, senipartía.
(d).
Izena.
Seme-alaba bakoitzak jasotzen duen herentzia partea. · La parte de herencia que toca a cada hijo.
“Bakoitzak bere senipartia artu arren eztare itxuria konforme.”
Azen.: seníparte ere bai.
.
tokámen.
Seme-alaba bakoitzak jasotzen duen herentzia partea. · La parte de herencia que toca a cada hijo.
“Bakoitzak bere senipartia artu arren eztare itxuria konforme.”
Azen.: seníparte ere bai.
.
tokámen.
seníttarteko, seníttartekua.
(c).
Izena.
De la parentela, pariente.
“Gure senittartekua zan Laskurain alkatia.”
Urrin samarrekoa denean erabilia, gehienbat; hurrekoa denean senide.
.
De la parentela, pariente.
“Gure senittartekua zan Laskurain alkatia.”
Urrin samarrekoa denean erabilia, gehienbat; hurrekoa denean senide.
.
senittásun, senittasúna.
(c).
Izena.
Ahaidetasuna, senidetasuna. · Parentesco.
“Nik eztakitt ze senittasun dauken orrek eren artian.”
Ahaidetasuna, senidetasuna. · Parentesco.
“Nik eztakitt ze senittasun dauken orrek eren artian.”
séñora, séñoria.
(b).
Izena.
Aberats-etxeko andrea. · Señora.
“Señoriakin asarretu, trena artu ta etxera etorri nitzan.”
Aberats-etxeko andrea. · Señora.
“Señoriakin asarretu, trena artu ta etxera etorri nitzan.”
sénper.
(a).
Testuinguru hauetan bakarrik erabilia, dakigunez:
Esamoldeak:
sénper ikúsi.
(c).
Esapidea.
Asko sufritu, gorriak ikusi.
“Pasau jat gerrikua, baiña senper ikusi dot miñekin. Klem./ Gerra ostian senper ikusittakua da familixa ori.
”
sénperrenak eiñ.
Esapidea.
“Senperrenak ein giñuzen etxe inguruan ura topatzen, da dana arpelik.”
lana sénper eiñ.
(c).
Esapidea.
Lan asko, neurrigabe, egin.
“Gu lana senper einddakuak ga gaztetan./ Lana senper ein biakozu aurten titulua etara nai bozu. ”
Testuinguru hauetan bakarrik erabilia, dakigunez:
Esamoldeak:
sénper ikúsi.
(c).
Esapidea.
Asko sufritu, gorriak ikusi.
“Pasau jat gerrikua, baiña senper ikusi dot miñekin. Klem./ Gerra ostian senper ikusittakua da familixa ori.
”
sénperrenak eiñ.
Esapidea.
“Senperrenak ein giñuzen etxe inguruan ura topatzen, da dana arpelik.”
lana sénper eiñ.
(c).
Esapidea.
Lan asko, neurrigabe, egin.
“Gu lana senper einddakuak ga gaztetan./ Lana senper ein biakozu aurten titulua etara nai bozu. ”
sentibéra, sentibería.
(c).
Adjektiboa.
Hunkibera. · Sensible, sentido, -a.
“Ezotsen aittajuna il zala esan nai, oso sentiberia zan da.”
Sentiberia eta sentidua antzerakoak dira, baina badirudi lehenak zentzu zabalagoa duela, eta bigarrena berriz erraz mintzen direnez esaten dela, umeez, batik bat.
.
Hunkibera. · Sensible, sentido, -a.
“Ezotsen aittajuna il zala esan nai, oso sentiberia zan da.”
Sentiberia eta sentidua antzerakoak dira, baina badirudi lehenak zentzu zabalagoa duela, eta bigarrena berriz erraz mintzen direnez esaten dela, umeez, batik bat.
.
