izena
- etxébizitza, etxébizitzia. (b). izena. Vivienda.. Gure basarrixak bi etxebizitza dauzka./ Olaixa iru etxebizitzakua da./ Etxebizitza pillia ein ddabe Bolun.. Sin. bízitza, abitaziño.
- etxejábe, etxejabía. (c). izena. Dueño de una casa. .
- etxejáun, etxejáuna. (d). izena. Aberats etxeko jabea.. Leengo etxejaunen, —"etxejauna" esate jakuen—, da etxejaunen etxiak, torriak, armaarrixakin-da. Don./ Len esan doun torre ori, etxejaunak, maiorazko etxiak, torriak... Don. .
- etxekántal, etxekantála. (c). izena. Etxearen ertza, izkina. Arista vertical de una casa.. Bizikletia labandu ta ixa etxekantala jo najuan buruakin./ —Oiñ gerria sortuko balitz, oiñ daren adelantuekiñ, iru egunian akabauko litzakek. —Len be bajezian adelantuak: Karlistadan kaiñonazua San Antoniotik bota ta etxekantala apurtu juan Birekutzian. Klem.. Azken gerratea hasi baino egun batzuk lehenago gure amak bigarren karlistada ezagututako biri entzundako solasa.. Ik. kántal.
- etxéko, etxekúa. (c). adjektiboa. Kanpotik etorria izan arren familiakotzat hartzen dena. A pesar de ser advenedizo el que es considerado de la familia.. Ni zuenian beti izan naiz etxekua. . etxékotara joan, . (c). esapidea. Familiara bildu.. Gabonetan joaten da bakarrik etxekotara... etxéko izan, . (c). esapidea. Etxekoa bezala izan.. Gu etxeko Kortatxokuekin, familixako. Hil. .. etxéko eiñ, . (c). esapidea. ETXEKÓTU. Etxeko bihurtu.. Urtetan tian etxian bizi arren sekula etzan etxekotu./ Urtetan tian etxian bizi arren sekula etzan etxekotu. . Sin. etxekótu...
- etxéko búru, etxéko burúa. (d). izena. Cabeza de familia.. Gero zelulia, etxian, personako zelulia. Pezetia ero errial bi izete i zan bestiena, ta etxeko buruana iru pezeta ero, pezeta bi ero. Hil. .
- etxéko náusi, etxéko nausíxa. (c). izena. Etxeko jauna. El jefe de la familia.. Aitta ta ama bixak il jakoz, da oiñ bera da etxeko nausixa. .
- etxékon, etxékona. (b). izena. ETXOKON, ITXEKON (ELOS.). Baserrietan teilatupe bereko etxebizitza; kalean pisu berdinekoa. (dena dela, hau oso aldakorra da toki batetik bestera) En el caserío, la vivienda contigua que está bajo el mismo techado, en la calle, la(s) vivienda del mismo piso.. Joan etxekonera ta gatza ekarri./ Itxekonak alde zeben gu ezkondu baiño zeoze lentxuao. JJp. . Sin. bésteko. Ik. albóko, aldeko. Etxekonekua, beti obia, . (-). esaera. (Lar Antz)...
- 2. etxezulo, etxezulúa. (c). izena. Zokoan, zuloan dagoen etxea.. Aor etxia, nai bozu jun. Etorri giñan orra etxezulo orretara, batian urakiñ da bestian zerakin. Aniz. .
- etxoiñáldi, etxoiñaldíxa. (b). izena. Itxoiten emandako denboraldia. Rato de espera.. Etxoiñaldixa ein notsun, da etziñan agertu. .
- etxóste, etxóstia. (b). izena. Etxearen atze parteko lekunea. El espacio de la parte trasera de la casa.. Umiak etxostian dabitz jolasian.. Azen.: étxoste ere bai.. Ant. etxéaurre. Ik. etxabúru. lotsía étxostian, . (c). esapidea. Norbaitek lotsarik ez duela azpimarratzeko erabilia.. Egundoko desfalkua eiñ tailerrian da ala be bera artzekuekin. Badakik, lotsia etxostian. . Baita edukaziñua, borondatia, etab. etxostian...
- etziñáldi, etziñaldíxa. (c). izena. ETZANÁLDI. Etzanda igarotako unea. Rato en el que se permanece acostado, bien en la siesta o en otro momento.. San Fermiñetatik gentozela etziñaldi edarra ein giñuan Lizarrustiko pagopian. .
- eukálitu, eukálitua. (b). izena. botanika EUKALITRU. Eucaliptus globulus. Eucalipto.. Zenbaitek "eukálitru" deitzen dio. Kanpotik ekarritakoa bada ere, dezente dago Euskal Herrian, kostaldean batez ere. Bergara aldean zeuden sailak, 85eko izozteak ihartu zituen. Eukalitu lurrunak onak dira katarroak biguntzeko. .
- eulántz, eulántza. (d). izena. EULANTX. Lanbro kixitxoa. Llovizna casi imperceptible.. Etim.: euri+antz. .
- éule, eulía. (d). izena. ÉULA, EUNLE. Ehuna egiten duena. Tejedor.. Gero tamaiña artzen zanian euliana erun. JJp./ Antzuelan egon zan emen eulia ta. JJp.. Euskal Herrian oso arrunta izan zen langintza hau. Beste asko bezala galdu egin da guztiz, eta ia aztarrenik utzi gabe, gainera. Mende honen lehenengo eta bigarren hamarkadan oraindik bi eule ari ziren lanean Bergaran, bata Osintxun eta bestea Angiozarren.. Sin. eúngiñ, tejéro, eungílle.
- éuli, eulíxa. (a). izena. Mosca. . eskúa béte éuli, . (d). esapidea. Pertsona kaskarinak kalifikatzeko metafora.. Auraxe dok eskua bete euli. ..
- euli-káka, euli-káka. (a). izena. Excremento de mosca. . euli-káka ez izan, . (c). esapidea. Bere ustez inportantea izan; ironiaz.. Ez pentsau gero gure uezaba euli-kaka danik. ..
