izena
- éuskera, éuskeria. (a). izena. La lengua vasca. .
- euskerakára, euskerakaría. (c). izena. Ik. erderakára.
- éuskerazko dántza, éuskerazko dántzak. (d). izena. Trikitixa, ezpata-dantza, aurreskua eta horrelakoak. Hauei "euskal dantzak" deitu izan zaie ofizialki, baina jende askok lehen "euskerazko dantzak" esaten zien. Antiguamente muchos denominaban así a los bailes tradicionales vascos.. Lenengo meza-nausixa ta gero euskerazko dantzak. . Ik. éuskerazko praka.
- éuskerazko praka, éuskerazko prakak. (-). izena. EUSKAL PRAKA. Praka milraiasak. Antiguamente denominaban así algunos a los pantalones milrayas.. An joian dotore asko euskerazko prakak jantzitta. . Ik. éuskerazko dántza.
- éuzki, éuzkixa. (a). izena. Eguzkia. El sol.. Euzkittan, euzkittatik, euzkittara... «Al sol», etab.. Euzkixa nora, zapixak ara, . (c). esaera. 1. "Komeni denaren arabera jokatzen da." (Lar Antz). 2. "Nahi duten modura erabiltzen gaituzte." (Lar Antz). .. euzki epeletan, . (c). da-du aditza. Eguzkitan, honek oso gogor jotzen ez duenean.. Ederki egoten da euzki epeletan liburua irakurtzen./ Etorri zaittez ona euzki epeletara... euzkí béro, euzkí berúa. (c). izena. Eguzki indartsua.. Jotia (garia) agostuan komeni, euzki berua komeni izeten da ta. Aniz... éuzkixak pasáu., . (b). du aditza. Coger una insolación.. Plaian luak artu ta euzkixak pasau, itxuria, ta gaixki dago ospittalian...
- éuzki bédar, éuzki bedárra. (d). izena. botanika Helianthus annuus.. Helianthus annuus. Girasol. Soroetan olio edo pipatarako hartzen den landare ezaguna. .
- euzkí béro, euzkí berúa. (c). izena. Eguzki indartsua.. Jotia (garia) agostuan komeni, euzki berua komeni izeten da ta. Aniz..
- éuzki lóra, éuzki lória. (c). izena. botanika Carlina acaulis. Eguzki lorea. Carlina angélica, cardo rizado.. Ateburuetan, oineztarriaren arriskutik babesteko, antzinatik jarri ohi den lorea. Gaur egun ez dago ohitura handirik inguru hauetan.. komentario 1 Sin. kardú lóra, Azáldeittako kárdu.
- euzkí-álde, euzkí-áldia. (c). izena. Eguzkiari begira dagoen aldea. La solana.. Euzki-aldian negua bigunaua izaten da izotz-aldian baiño.. Ant. izotzálde. Ik. euzkí-bégi, eútegi, áiñube.
- euzkí-bégi, euzkí-bégixa. (b). izena. Egutera, eguzkiari begira dagoen parajea. Lugar soleado y airoso; solana.. Zuen basarrixa euzki-begixan dago, paraje ederrian.. Euzki-begi esanagoa da euzki-alde baino. Sarri Sin. gisa erabiltzen badira ere ez dirudi beti direnik. Euzki-alde eta izotz-alde antonimoak dira eta haran baten bi aldeez ari dira; euzki-begi eta aiñube ere antonimoak dira, baina haranaren bi aldeez baino gehiago paraje bakoitzaren orientazioaz ari dira. Sin. euzkierripa (Lein.), ibargi (Oñ.). . Sin. eútegi, euzkierripa. Ant. ibargi.
- euzki-galda, euzki-gáldia. (c). izena. (Eibar.) Sol abrasador. EUZKI-GALDATAN, batik bat.. Eguardiko euzki-galdatan etorri biar zian da. (Etxba Eib)./ Zela egon leike hor, eguzki-galdatan?! (SB Eibetno). .
- euzki-gorde, euzki-gordía. (c). izena. Eguzkiak jotzen ez duen lekua.. Egualdi edarra ein juan, baiña euzki-gordietan-eta izotza kendu be etxuan eiñ egun guztian. .
- euzkierripa, euzkierripie. (-). izena. (Leintz.) Egutera. . Añubekuek etxok korriruten eta euzkierripakuek, barrez, dexkoidetan baaz dana jota aidien. (AA ArrasEus, 210. o.).. Sin. euzkí-bégi.
- eúzkittu, eúzkittua. (d). izena. Eguzkitua. Berotualdia eguzkitan.. Onei baboi ondo etorriko litzakixuek euzkittu bat. Klem. .
- 2. ez, éza. (c). izena. El no, la negación.. Neskian eza artu zebanian burua galdu zeban./ Baezpada eskatu daixogun, eza beti daukagu. (Etxba Eib). .
- 3. ez, éza. (c). izena. La carencia.. Diruik eza txarra da baiña osasunik eza txarraua./ Lanik eza prolema aundixa da. . Partitiboaren ondoren doa sarri, baina bestela ere bai: Diru geixegixa eztok ona izango baiña eza eztok asko obia./ Eza ezautu eztabenak etxok apreziatzen ze dan ogi zurixa. Gure aurretiko zaharrek asko erabiltzen zuten berba hau. ezera jarri, . (-). esapidea. Ez egitera ohitu. Eguraldiaz, euririk ez egiteaz, batik bat.. Trumoia eta zarraparria ugari, baiña ezera jarritta dago bai, eta gaur be eztau euririk eingo. ..
- 3. ezarri, ezarríxa. (d). izena. Apustua egiterakoan botatzen den diru-seinalea. La echa del juego.. Posturia eindda gero atzeraka eiñ ezkero kontrarixuandako izaten da ezarrixa./ Bost milla duroko ezarrixa ipinitta dauke. . Ik. bago. ezarríxan, . (d). adberbioa. Trabesean. Boletan ezagutu dut bakarrik. Apostar dinero con otra persona en la bolera, respecto a la tirada de otros.. Luis Mariri milla pezeta irabazi najotsan ezarrixan./ Ezarrixan eingostat.. Sin. trabesían. Ik. trabes, kontrafabóre jokatu..
- 5. ezarri, ezarríxa. (-). izena. EZÁRRITAKO, -UA. Erantsia. "Postizo, añadido.. Gauko andrakumiak, erdixa baiño geixago, ezarrixa./ Ipoiñ orrek, gauza asko bedorrek ezarritakuak..
- 6. ezarri, ezarríxa. (d). izena. (Eibar.) Kanpotarra, arrotza. "Intruso, advenedizo.. Ez da a bere odolekua, ezarrixa baiño..
- ezaugárri, ezaugarríxa. (c). izena. Señal, marca.. Basaganauak beti eruaten dabe ezaugarrin bat zeiñenak dien jakitteko. .
- ezaupíde, ezaupidía. (c). izena. Ezagupidea. Relación de amistad.. Guk ezaupide aundixa daukau familixa orrekin./ Onduan bizi arren sekula eztabe izan ezaupideik.. Sin. ezauera. ezaupidía émon, . (c). esapidea. Dar señales de conocer o de amistad.. Nere aurrian egon da baiña eztau ezaupideik emon, da neuk pe etxat kasoik eiñ.. Ezezkoan, batez ere...
