izena
- etórrera, etórreria. (b). izena. Venida, viaje de vuelta.. Ezkiñuan plaiatik etorrera ederra eiñ ainbeste kotxekin./ Joan biar goiaz, baiña eztakigu noiz izango dan etorreria. .
- 3. etorri, etorríxa. (c). izena. Hizjario ugari eta egokia. Hizlari eta bertsolariez, batik bat. Inspiración o facilidad de palabra.. Bersolari orrek jaukak etorrixa, orrek./ Pare bat kopa jotakuan arek eukitzen dau etorrixa. . ETORRIXA EUKI..
- 4. etorri, etorrixa. (c). izena. Karta-jokoan karta onak hartzea. En los naipes, el recibir buenas cartas.. Atzo euki neban etorrixa badaukat jai daukazue. .
- etsípen, etsipéna. (b). izena. Resignación. . Ondorengoetan ia beti:.. etsipéna emon, . (c). esapidea. Dar por descontado el final (triste).. Mediku guztiak etsipena emon i dotse. .. etsipéna artu, . (c). esapidea. Tomar con resignación, aceptar la desgracia.. Oin zuk etsipena artu ta pare bat illabete oian geldi-geldi./ Ba ei daki ze daukan baiña etsipenik artu ezindda ei dabill. ..
- etxabúru, etxaburúa. (b). izena. Etxearen atzean eta gainaldean dagoen lursaila. Aldapan dauden etxeen atzekaldea. Terreno situado detrás y a un nivel superior al de la casa o caserío.. Narbaizako etxaburuan zuriune bat dago. . Etxoste etxearen atze partea da eta etxaburu lehen esan duguna. Etxaburu eta etxazpi antonimoak dira, eta etxoste eta etxeaurre ere bai..
- etxáflero, etxáflerua. (b). izena. TXÁFLERO, TXÁPLERO, ETXAPLIO, TXÁPLIGO. Cohete de fiesta.. Etxafleruak botatzen jardun giñuan. . Etim.: «echa+fuego», ziur asko..
- etxajan, etxajana. (-). izena. "Convite que se da a los operarios al poner el tejado." (SB Eibetno). Sin. montxor, teillatu-afári.
étxe. (-). 1. etxe, etxía. (a). izena. Casa. JJp.k batzuetan etxe eta beste batzuetan itxe dio.. Nere anae zarran etxera ezkonduta. Alde ein i zun itxetik. Jun zan itxuria itxez itxe bezela. . Ik. gure. . Gatzik baeko etxian goizeko saldia arratsian, . (-). esaera. "Ganorarik gabeko etxean, goizeko salda arratsean." (Lar Antz).. . Etxia beti eske, . (-). esaera. "Etxean beti dago egin beharreko lanen edo konponketaren bat." (Lar Antz). .. . Etxetako kontuak abiak daki (arek baleki berba itten), . (a). esaera. Habea etxe guztietan dagoenez, etxeko berri guztiak dakizki. (Lar Antz).. "Sin. etxetako berri izaten dabe gelatzak eta okasiñuak." (Lar Antz)... . Etxe uts, demanda uts, . (-). esaera. (Antzuola.) ETXE UTSA, GERRA UTSA. "Ezer ez dagoen etxean, demanda besterik ez" (Lar Antz)... . Nere etxe pobria, Burgos baiño obia, . (-). esaera. Norberaren etxea onena (Izag Oñ) ... . Bere etxe pobria, erregiana baiño obia, . (-). esaera. (Lar Antz). .. . zu etxerako, . (b). esapidea. Neska mutikoak, batik bat, goraipatu nahi direnean esan ohi dena.. Datorren urtian be zu etxerako. .. . etxían-etxían, . (d). adberbioa. Etxe guztietan.. Gaur etxian-etxian dao erropia sobre, gurian aurrenengo dala. Hil. .. . etxia jaso, . (b). esapidea. Etxeko txukunketa-lanak egin.. Gaur zeuri tokatze jatzu etxia jasotzia. .. . etxia jan, . (c). esapidea. Aberastasun guztiak xahutu.. Jokuan biziau zan bai, eta etxia jan zeban. .. . etxerako modukua izan, . (c). esapidea. Familiako kide izateko egokia izan.. Etxerako moduko neskia dok eta ez litzakek iretzako gaizki etorriko. (SM Zirik). ... 2. etxe, etxia. (-). izena. Hitz konposatuen bigarren osagai gisa, armazoia, eskulekua, egitura.. Ik. suetxe, zerra-etxe, anezka-etxe, burtétxe..
- 1. etxe, etxía. (a). izena. Casa. JJp.k batzuetan etxe eta beste batzuetan itxe dio.. Nere anae zarran etxera ezkonduta. Alde ein i zun itxetik. Jun zan itxuria itxez itxe bezela. . Ik. gure. Gatzik baeko etxian goizeko saldia arratsian, . (-). esaera. "Ganorarik gabeko etxean, goizeko salda arratsean." (Lar Antz).. Etxia beti eske, . (-). esaera. "Etxean beti dago egin beharreko lanen edo konponketaren bat." (Lar Antz). .. Etxetako kontuak abiak daki (arek baleki berba itten), . (a). esaera. Habea etxe guztietan dagoenez, etxeko berri guztiak dakizki. (Lar Antz).. "Sin. etxetako berri izaten dabe gelatzak eta okasiñuak." (Lar Antz)... Etxe uts, demanda uts, . (-). esaera. (Antzuola.) ETXE UTSA, GERRA UTSA. "Ezer ez dagoen etxean, demanda besterik ez" (Lar Antz)... Nere etxe pobria, Burgos baiño obia, . (-). esaera. Norberaren etxea onena (Izag Oñ) ... Bere etxe pobria, erregiana baiño obia, . (-). esaera. (Lar Antz). .. zu etxerako, . (b). esapidea. Neska mutikoak, batik bat, goraipatu nahi direnean esan ohi dena.. Datorren urtian be zu etxerako. .. etxían-etxían, . (d). adberbioa. Etxe guztietan.. Gaur etxian-etxian dao erropia sobre, gurian aurrenengo dala. Hil. .. etxia jaso, . (b). esapidea. Etxeko txukunketa-lanak egin.. Gaur zeuri tokatze jatzu etxia jasotzia. .. etxia jan, . (c). esapidea. Aberastasun guztiak xahutu.. Jokuan biziau zan bai, eta etxia jan zeban. .. etxerako modukua izan, . (c). esapidea. Familiako kide izateko egokia izan.. Etxerako moduko neskia dok eta ez litzakek iretzako gaizki etorriko. (SM Zirik). ..
- 2. etxe, etxia. (-). izena. Hitz konposatuen bigarren osagai gisa, armazoia, eskulekua, egitura.. Ik. suetxe, zerra-etxe, anezka-etxe, burtétxe.
- etxé-áldera, etxé-álderia. (c). izena. Etxe aldaera, etxe-aldaketa. Mudanza.. Aste au etxe-alderiakin ibili naiz eta zoratuta akabau dot./ Laster egin biakou etxe-alderia. .
- etxé-bíttarte, etxé-bíttartia. (b). izena. Bi etxeren arteko tartea. El hueco entre dos casa.. Etxe-bittartera botatzen zittuen zakarrak. .
- etxe-ikuste, etxe-ikustia. (-). izena. (Leintz.) Beste baserri batera ezkondu behar den ezkongaiak eta honen gurasoek ezkondu aurretik bere senidegaien etxera egiten duten bisita, ondasunak eta abar aztertzeko. (Aran Gatz).. Ik. botaegun.
- etxé-zúritze, etxé-zúritzia. (b). izena. ETXE-ZURIKETA. El encalado de las paredes de una casa.. Len etxe-zuritzian zati bat aiuntamentuak pagatze zeban. .
- etxeálde, etxealdía. (d). izena. Etxe buelta, etxe ingurua. Baita baserria eta bere ondasunak.. Ameztei, etxealde nasaixa da, ero ganau etxe ona da. Don. . Dena dela, baserriren edota beste zenbait lekutako etxalderen esanahi berbera ez du. Ez da esaten "etxealde bat erosi dot Elgetan.". Ik. azíenda.
- etxearri, etxearrixa. (d). izena. Etxea egiteko erabiltzen den harria.. Arri ona, etxearri ona. Juan. .
