adberbioa
- uméske. (b). adberbioa. Susara. En celo el ganado vacuno.. Beixa umeske daukagu.. Sin. ixko eske.. uméske jarri, . (b). UMÉSKE EGON. Umesketu. Encelarse la vaca.. Laster jarriko da umeske pinttia.. Sin. umeskétu. Ik. altan egon, ígel egon, arkéra, xípu..
- 2. umézaiñ. (b). adberbioa. Umeak zaintzen.. Biar umezaiñ tokatze jat./ Aspertuta nago beti umezaiñ. .
- úniko. (c). adberbioa. Unicamente, solamente.. Guk eztou xagu-tranpaik saltzen; orrek uniko Erratzunian billaukoittuzu./ Ordu ontan eztaukazu Donostiarako konbinaziñoik; taxisian Zumarrara joaten baza uniko. .
- 2. ur. (a). adberbioa. URRE. Hurbil. Cerca.. Ni zure ur-urrian bizi naiz./ Urretik bota zotsan tirua./ Urrera ondo ikusten dot.. Lekuzkoetan bakarrik: urrían, urréko, urrétik, urrera... Ur edo urre ez dira hutsik esaten, errepikapenetan ez bada: UR-URRIAN edo URRE-URRIAN.. urrik (emon) be(z), . (-). esapidea. Ni mucho menos, ni por asomo.. Mindegiak errez irabaziko jotsak Arriai —Bai zera, ezta urrik emon be./ PPk PSOEi etxotsak urrik emon be eingo./ Estu artuko zebalakuan, baiña ezta urrik pe. ..
- 2. urrengo. (b). adberbioa. Urrengo aldiz. La próxima vez.. Eztakitt noiz etorriko naizen urrengo etxera./ Gabonetan ikusi neban Tomas eta urrengo San Juan egunian.. Ik. oiñurrengo. úrrenguan, . (b). adberbioa. Otra vez, en una siguiente ocasión.. Urrenguan kontuz ibilli, badakizu ze pasatzen dan da./ ..
- úrrenguan. (b). adberbioa. Otra vez, en una siguiente ocasión.. Urrenguan kontuz ibilli, badakizu ze pasatzen dan da./ .
- 1. urriñ. (a). adberbioa. Urrun. Lejos.. Urrin bizi die.. Ant. gertu, ur. eréiñ. (a). du aditza. ERÁIÑ, ERIÑ (OS.). Sembrar. Se dice cuando se hace a voleo. Sin embargo cuando se deposita la semilla en un agujero: sartu. Akaberaik ezeukan garixan lanak, akaberaik ez. Eriñ, zimaurtu, jorratu, ebai, metatu..... urrin bárik, . (c). esapidea. Gutxi gorabehera, hurbil.. Oiñezkero amarrak izango die urrin barik./ Orrek berrogei urte bai, urrin barik./ Zuen mutikua saltsan bazan guria be urrin barik ibilliko zuan. ..
- urtebarrúan. (b). adberbioa. Urte barruan. Durante el transcurso del año.. Aurtengo urtebarruan akabau biar i dabe Plazentziako bariantia. .
- urtebigarrengo. (-). adberbioa. URTEBIGARRENGO dio Mertzedesek, "handik bi urtera" zentzuan. . Urte bigarrengo barrixa (umea), aura azten zanian beste bat barrixa, urrenguan beste bat barrixa. . URTEBETEGARRENGO ere esaten da..
- uxarrían. (c). adberbioa. UXARKA, UXARRÁN, IXURRÍAN. Txerria edo basurdea lurrean muturka. Hozando el cerdo o el jabalí.. Txarrixa uxarrian dabill./ Basurdiak patata saillak izurraittu uxarran./ Guk íxurrian esaten juau. Txarrixa ixurrian dabill, ixurtu ein ddau. Don.. Sin. iñuska (Eib.).. Ik. múturka, ixúrtu.
- uxuxuan. (-). adberbioa. "Soman, aitzakia dela eta, horiek direla eta ez direla.. Errebajen uxuxuan jendia uari zebillen, baiña ezeuan ezer." (Lar Antz) .
- xípu. (d). adberbioa. En celo la gata.. Katuana xipu. Katuak xipu dare. Udaberrixan katuak xipu. Don. . Ik. arkéra, ígel egon, uméske, altan egon.
- 2. zabal. (b). adberbioa. Zabalik. Abierto.. Begixak zabal eukizu./ Besuak zabal artu giñuzen.. Zabalik esaten da normalean, eta zabal noiz edo noiz eta goikoaren antzeko testuinguruetan bakarrik. . zabal bizi, . (-). esapidea. patxadaz bizi... zabal artu, . (c). esapidea. Lasai, patxadaz hartu.. Asieria eztok erreza izango, baiña ik zabal artu, eztok ainbesterako ta. .. zabal-zabal, . (b). adberbioa. Oso zabalik.. Bentanak zabal-zabal eindda lagaittuzu...
- zábaletara. (c). adberbioa. A lo ancho.. Luzetara ala zabaletara ebaikot tela au?/ Bokadillua filarmonikian moduan zabaletara artu ta marra-marra ziarduan.. Ant. lúzetara.
- zabálik. (a). adberbioa. Abierto. .
- zábuka. (d). adberbioa. Burukadak emanez loguragatik edo. Dando cabezadas de sueño.. Zabuka... balantzaka. . Balantzaka edo estropozuka adierazteko ere badirudi erabiltzen zutela lehengo zaharrek, baina gaurkoek aipaturiko bi hitz horiek esaten dituzte, eta zabuka, berriz, burukadez, eta oso gutxitan.. Ik. lokábika.
- zalapartáraka. (b). adberbioa. Zalapartadak egiten.. Kokoteraiño nago umiekin; goiz guztia zarataka, saltoka ta zalapartaraka ibilli die. .
- zapáta-zárka. (d). adberbioa. ZAPATILLA-ZARKA, ABARKETA-ZARKA. Antzinako gazteen jolasa, auzolan ostean eta egiten zena. Antigua versión del juego de la zapatilla.. . ZAPATA ZARKA IBILLI, batik bat.. Ik. erlé-bátze, érronda.