izena
- aldápa, aldapía. (a). izena. ALDAPADA, ALDATS, ALDAMARRA (EIB.). Cuesta.. Aldapa ederra dago Uberatik Elgetara..
- aldápauna, aldápaunia. (c). izena. Aldapa dagoen lekua. Zona de cuesta, repecho .
- áldar, áldarra. (c). izena. Alde batera kaida duen zoruaz aldarra duela esan ohi da. Caída, desnivel.. Aldarrian dago soo aura ta eztakitt zela ibiliko gan goldatzeko./ Azpixak aldar puxka bat pe badauka ta orregatik gelditzen da kili-kolo maixa..
- aldats, aldatsa. (b). izena. (Eibar.) Aldapa. Cuesta.. Gatza gaiñerako aldatza, latza. (Etxba Eib). .
- 2. alde, aldía. (b). izena. Diferencia. . Alde ederra dago jolasian ibilli ero lanian ibilli./ Egundoko aldia etara jaue Rominger-ek.. Sin. diférentzia. norbait norbaiten aldian dotoria... izan, . (b). esapidea. Kalitatea konparatzeko formula.. Ori nere aldian pobria da./ Orrek zure aldian pauso baldarra dauka./ Arek gure aldian asko daki. .. milla alde egon ez, . (b). esapidea. Alde handirik egon ez.. Presidente bata izan, bestia izan, eztago milla alde...
- 1. alde, aldía. (b). izena. Lado, aspecto, etc.. Etxian alde banatan txakurrak dauzke./ Bere alde onak eta txarrak dauzka ezkontziak.. bere aldía zaintzen ona izan, . (c). esapidea. Interesatua izan. . Ik. aldérdi.. álde on, álde óna. (c). Jantzi baten era ona.. Ant. itxúlikalde, itxuli. alde onera, . (-). esapidea. Posizio normalean.. “Itxulittara daukazu jantzitta” ta “Ez, au alde onera jak”. Don.. Sin. érara. Ant. itxúlikaldera... aldétik kendu, . (c). esapidea. Ondotik kendu.. Gau guztian ezkiñuan aldetik kendu... aldé batera, . (b). Por una parte. . Naixao neuke, alde batera, eurixa eingo baleu. Alde batera penia galanta, baiña bestera familixiandako deskantsua...
- 1. aldeko, aldekúa. (b). izena. Alde, fabore dagoena. Partidario. Francon aldekuak ixillik dare aspaldian..
- 2. aldeko, aldekúa. (b). izena. Partekoa, ezkontza baten, adibidez.. Nobixuan aldekuak baztar baten jarri zien eta nobixianak beste baten. .
- 3. aldeko, aldekúa. (b). izena. Baserrietan, zure etxetik oso gertu . Juan zaittez aldekora ta emon daizuela gatz puxka bat.. Teilatupe batekoa den etxebizitzari etxekon edo besteko. Teilatupe diferentekoari aldeko. Dena dela, Txangala auzoko ugarrixarrek elkarri etxekoneko esaten diote, Ugarriaga biak elkarrengandik 200 metrora egonik. . aldéko eméndiko, aldéko eméndikua. (c). izena. Aldekoan, hemendiko aldetik dagoen etxebizitza.. Aldeko emendikuan txarrixa il ddabe.. Artizak, —han jaioa naiz ni,— bi baserri eta lau etxebizitza dira, eta goiko hitzak erabiltzen ditugu. Andiko eta emendiko soilik ere esan ohi dira, zentzu berberaz. Andikuan izan naiz./ Emendikuan familixia izan dabe. Edozein modutan, gauza hauek asko aldatzen dira auzune batetik bestera... aldéko ándiko, aldéko ándikua. (c). Aldeko baserrian, bi bizitzetatik urrunen dagoena, handikaldeko partekoa.. Aldeko andiko txakurra da ori. ..
- aldéko eméndiko, aldéko eméndikua. (c). izena. Aldekoan, hemendiko aldetik dagoen etxebizitza.. Aldeko emendikuan txarrixa il ddabe.. Artizak, —han jaioa naiz ni,— bi baserri eta lau etxebizitza dira, eta goiko hitzak erabiltzen ditugu. Andiko eta emendiko soilik ere esan ohi dira, zentzu berberaz. Andikuan izan naiz./ Emendikuan familixia izan dabe. Edozein modutan, gauza hauek asko aldatzen dira auzune batetik bestera..
- aldéra-kárga, aldéra-kargía. (c). izena. Alde baterako karga.. Burdixa egundoko aldera-kargiakin kargau giñuan eta kosta jakun etxera aillegatzia.. Sin. áldero.
- 1. álderdi, álderdixa. (c). izena. Alde erdixa. Gorputza bi partetan bereizten badugu . Atakia emon zotsan da alderdixa geratuta dauka./ Elgeta aldera joten daben alderdixa ziero erre jakuen etxiak su artuta.. Azen.: aldérdi ere bai.
- 1. aldi, aldíxa. (a). izena. Vez.. Kalera joaten dan aldi bakoitzian mozkortuta etxeratzen da./ Azkenengo aldixa izan deilla.. Ik. aldiz. aldiko bat, . (b). Aldi bakoitzean bat.. Orrek mozkorrak aldiko bat arrapatzeittu./ Pastillak aldiko bat artu bia die. ..
- 2. aldi, aldixa. (c). izena. Denboraldia. Período, temporada, racha.. Gure amak aldixak eukitzeittu, batzutan primeran da beste batzutan gaizki./ Emen aldixa datorrenian aprobetxau ein bia da.. áldixak izan, . (c). esapidea. Boladak izan.. Aldixak izaten zittuan gure amandriak; batzutan primeran, beste batzutan burua ziero galduta... áldittan, . (c). Batzuetan, boladatan.. Aldittan burua etortzen jako, baina normalian eztau iñor ezautzen. .. aldían aldíko, . (c). esapidea. Garai bakoitzean garai hari dagozkionak. En cada época los trabajos, etc., correspondientes.. Ana eztago etxian; nobixuana juan da. Badakizu, aldian aldiko lanak./ Mutikotan azelakotxe billurra izaten giñuan konfesatzeko. Aldian aldiko prolemak. .. aldi oneko edo txarreko egon, . (c). esapidea. Umore edo aldarte oneko egon.. Aldi oneko dagonian arrapatzen bozu, tira, baiña bestela ezaitte arrimau be eiñ. .. áldi báten, . (c). adberbioa. Denboraldi baten.. Derrepentian ezkutau zan errittik eta aldi baten etzan agertu. ÁLDI BATERÁKO. Oiñ beintzat bakaziñotara joan biot aldi baterako, eta gero ikusikou zer eitten doun. ..
- aldra, aldria. (-). izena. (Eibar.) ALDRADA. Lagun edo animalia talde handia, saldoa.. Lentxuago pasau da egazti aldrada galanta. (AAG Eibes). .
- aldrebeskeríxa, aldrebeskerixía. (b). izena. Aldrebes baten ekintza. Torpeza, necedad, tontería.. Aixkoriakin ogixa ebaitzen? Bueno bueno, oinddio aldrebeskerixa aundixauak ikusiko jittuau./ Aldrebeskerixaik ezizue esan..
- 1. ale, alía. (a). izena. Unidad, pieza.. Sagar arbola orrek, amar ale emoittu./ Zazpi txal eruan zittuan ferixara eta etzeban aleik saldu.. Barazki eta frutei buruz, batik bat.. alían egon, . (c). esapidea. Fruta-arbola loretik alera igarota.. Keixia alian zeuala egin zeban izotza.. Ik. loran egon..
- 2. ale, alía. (b). izena. Labore garaua. Grano.. Birrindduta ala aletan emoten dotsazu garagarra beixei?.
- alégiñ, alegíña. (a). izena. Ahalegina. Empeño.. Alegiñ aundirik etzeban jarri igerixan ikasten.. alégiña(k) eiñ, . (-). . 1. alegiñak eiñ, . (a). du aditza. Saiatu.. Alegiña(k) eiñ arren etxako eskolaik buruan sartzen.. Sin. saiatu, alegínddu. Ik. egíñal.. 2. alegiñak eiñ, . (b). Erregutu.. Makiña bat alegiñ ein zotsan semiai, estudixatzera juan zeiñ, baiña alperrik....
- aleka, alekía. (d). izena. (Eibar.) ALIKA. "(Harmagintza). Grano, viruta o cuerpo extraño que entorpece las articulaciones o la rosca.. Alekia artu detsa ardatzak.. alekia artu, . (-). esapidea. Agarrotarse, griparse.. Makiña bati bein ejiak alekia artu ezkero arreglo zailla izaten jok...
