izena
- ugéz-ánai, ugéz-ánaia. (d). izena. Anai-ordea. Hermano adoptivo. .
- ugéz-árreba, ugéz-árrebia. (d). izena. Arreba-ordea. Hermana adoptiva. .
- ugéz-séme, ugéz-sémia. (d). izena. Hijo adoptivo. .
- ugéz-ume, ugéz-umia. (d). izena. Hijo/a adoptivo/a. .
- újentu, újentua. (c). izena. UNJENTU. Ukendua. Ungüento, pomada.. Etorri zaitte gurera, ujentu on bat daukat erriandako./ Unjentu au emuteko esan dost medikuak. . Gaur pomada entzuten da, baina gure mutikotan ez..
- 2. ulu, ulua. (-). izena. SB E. "Aullido de perros y lobos; también el canto del buho." (SB Eibetno). .
- 1. úluna, úlunia. (d). izena. Ilea joandako lekua; pertsonaren buruan, ardietan, etab. Calva, espacio en el que se ha caído el pelo.. Ulunak esan eitte jako. Don.. Behin bakarrik entzun dut. .
- 2. úluna, úlunia. (d). izena. Ubelunea, beltzunea.. Azala kolpe bategatik beltz-beltz jartzen denean zer den galdetuta: Beltzunia ero ulunia. Don. Etim.: ubel+una, ziurrenik.. Sin. béltzuna, -e, ubeldu.
- úme, umía. (a). izena. Haurra; aberekumea ere bai. Niño, -a; también cría de animal.. Zenbat ume daukazu?/ Konejuak umiak eittu.. Hitz konposatuetan -kuma edo -kume: txakurkuma,-e, konejukuma, -e, fraillekuma, -e, putakuma, -e, etab. . Ik. kúma. Umiak ume, Inglaterran be ume, . (-). esaera. (Antzuola.) (Lar Antz)... Umiak asi eta nekiak bizi, . (-). esaera. "Umeek lan handiak eta ardura handiak ematen dituzte." (Lar Antz)... Lelengua Liliri, bigarrena Margari eta irugarrena sobrari, . (-). esaera. (Antzuola.) "Lehenengo umea poz handiz hartzen da, bigarrena ez hainbeste, eta hirugarrena..." (Lar Antz)... umía azi, . (b). aditza. Criar un niño.. Berak bakarrik azi zittuan bost umiak. .. umía éitteko egon, . (c). esapidea. Haurdun edo ernari egon. Animaliez zein pertsonez.. Biae gaztia umia eitteko dago.. Sin. ernari egon. (animaliak), ume esperuan egon (pertsonak).. Ik. ernári.. umia izan, . (a). aditza. UMIA EUKI. Erditu, familia izan.. Maikak umia izan —(edo euki)— dau joan dan astian.. Sin. euki.. Sin. famílixia izan.. ume zorri, ume zorrixa. (-). izena. (Eibar.) Ume lotsabakoa. . Gaur egunian ume zorri guztiak zigarrua auan dabela ibiltzen die kalean. (AAG Eibes)... ume gorri, . (-). . 1. ume gorri, ume gorrixa. (-). izena. Ume jaio berria. .. 2. ume gorri, ume gorrixa. (-). izena. (Eibar.) "Polluelo (txoriarena) recién eclosionado." (SB Eibetno).... umé ésperuan egon, . (c). esapidea. Haurdun egon.. Ik. ésperuan égon.. úmiak eiñ, . (c). esapidea. Hacer(se) pedazos.. Neskatilliai platera eskutan artzen lagatzen bajatzu laster eingoittu umiak. .. umía eiñ, . (-). Abereak umea izan.. Katuak umiak eittu...
- 1. ume gorri, ume gorrixa. (-). izena. Ume jaio berria. .
- 2. ume gorri, ume gorrixa. (-). izena. (Eibar.) "Polluelo (txoriarena) recién eclosionado." (SB Eibetno)..
- ume zorri, ume zorrixa. (-). izena. (Eibar.) Ume lotsabakoa. . Gaur egunian ume zorri guztiak zigarrua auan dabela ibiltzen die kalean. (AAG Eibes)..
- ume-denpora, ume-denporia. (c). izena. Haurtzaroa. Infancia.. Ume-denpora negargarrixa pasautakua da ori. .
- umé-ízara, umé-ízarak. (c). izena. UMEZARA (EIB.). Lehengo oihalezko painalak. Pañales antiguos.. Egun guztia ume-izarak garbitzen./ Izarak eta mantatxuak eukitze jittuen. Klem. . Pluralean, batik bat..
- umeáldi, umealdíxa. (b). izena. Animaliak umeak egiten ditueneko aldi bakoitza. Camada.. Konejuak urtian bi umealdi ero iru izateittu.. Ardien kasuan, baita artaldearen bildots-egite bolada bakoitza. Urte batekuak baiña umealdi diferentetakuak die onek billotxok. .
- umémiñ, umémiñak. (d). izena. (Oñati.) Haurgintzako minak. Umemiñetan geratu dok. Umemiñakin dao: con dolores de parto." (Izag Oñ). . "Umemiñetan geratu dok. Umemiñakin dao: con dolores de parto." (Izag Oñ)..
- 1. umeterixa, umeterixía. (c). izena. Ume mordoa. Montón de niños.. Bostak aldian sekulako umeterixia izaten da ikastola aurrian. .
- 2. umeterixa, umeterixía. (d). izena. Umeak, haurrak, orokorrean.. Umeterixia ziero lelotuta dago telebisiñuakin. .
- umétoki, umétokixa. (b). izena. Matriz.. Beixa kendu ein bia dabe, umetokixan zeoze dauka itxuria ta./ Matriza betenaixuak-eta esaten dau, sartu eskua ta, ibiltzen da ta, “oker dauka, matriza dauka biurtuta”. Baiña guk umetokixa esaten dou geuk. Don.. Abereenari, batik bat. Pertsonarenari matriza deitzen zaio normalean.. Ik. natúra, txuringa. umetokixa bota, . (-). aditza. "Salirse el útero tras el parto, generalmente en las vacas." (SB Eibetno). ..
