Leintz
- Gatzaan gatza, Mariñ-en zentzune. (-). esaera. (Leintz.) Gatzaan gatza, Mariñen zentzune, esaten omen dute Marinen. Gatzagarren erantzuna, berriz: Gatzagan da zentzuna; Mariñen Marin, ankak ariñ. (Aran Gatz)..
- 2. gesal, gesala. (-). izena. (Leintz.) Elur zapaldu eta urtua, batza..
- góiz. (-). izena. (Leintz.) GOX (LEIN.). GOX (Lein.).. 1. goiz, . (a). adberbioa. GOX (LEIN.). Temprano.. Goiz jaiki da.. Ant. berándu. . góizago, . (-). GOIZAO. .. . goiz-goiz, . (a). adberbioa. Oso goiz.. Goiz-goiz jaiki biou biar. .. . goizían góiz, . (b). adberbioa. Oso goiz. A primera hora de la mañana.. Biar goizian goiz ebaikot bedarra. .. . goizetik gabera, . (-). esapidea. "Bat-batean, azkar.. Goizetik gabera aberastu zan. . Ordena gazteleraren kontrakoa da: de la noche a la mañana." (AAG Eibes)... . góizegi, . (a). adberbioa. Demasiado temprano. .. . góizagoko, góizagokua. (c). izenlaguna. Normala baino lehenago etorri ohi den fruitua.. Leka onek goizagokua izan bia dau oingoz loria eukitzeko./ Gari-pikua ero, goizagoko pikua dauke etxe aurrian. ... 2. goiz, góiza. (a). izena. La mañana.. Goiz guztian eztau atertu./ Ezta edarra izan gaurko goiza. .. 3. goiz-, . (-). aurrizkia. Goizagoko zenbait fruitu izenek daraman aurrizkia.. Ik. ondorengoak.. . goiz-pátata, goiz-pátatia. (c). izena. Patata temprana.. Goiz-patatia uda asierarako etortzen da. .. . goiz-keixa, goiz-keixía. (d). Azkar etortzen den gerezi mota. Goiz-keixa zurixa eta goiz-keixa gorrixa daude.. Ik. kéixa.. . goiz-gaztaiña, goiz-gaztaiñia. (c). izena. Lehenengo datorren gaiztaina mota.. Ik. gaztáiña.. . goiz-gári, goiz-garíxa. (d). Maiatz-ekain aldera ebakitzen den gari mota. Lasto motzagoa izaten du.. Goizgarixak bestiak baiño geixao emoten juan, baiña maietzian edurra eiñ ezkero zuan txarra. Urte baten Urrupaingo Joxek sailla galdu juan olaxe. Klem. ...
- gomuta, gomutia. (-). izena. (Leintz.) Akordua. Recuerdo.. Nere gomutan eztot olakoik ezautu./ Eztaukot olako gomutaik. (Izag Oñ). .
- gomutau. (-). aditza. (Leintz.) Oroitu. .
- 1. ítxi. (a). dio-du aditza. (Angiozar., Leintz., Oñati., Ubera.) Utzi. Dejar. Orduantxe billurtu eta fubolai itxi ein nutzan. (AA ArrasEus, 186. o.) / Gaur panaderuak eztau ogirik itxi.. Osintxuko oso adinekoek ere bai. Iru ume itxi zittuan. Aniz. Mertzedesek dio itxi eta laga, bata zein bestea ezagutu dituela txikitatik.. Sin. laga.
- Kaka morralien, iru xemeiko jornalien. (-). esaera. (Leintz.)
- kálamo, kálamua. (d). izena. (Leintz., Oñati.) "Cáñamo (planta textil." (Izag Oñ).. Badakitzue kalamuekin lotute zela egoten dien [buzkantzak] eta lapikotik kalamu eta guzti, itxurie, buzkantzok. (AA ArrasEus, 232. o.)..
- kaxkagorri, kaxkagorrixa. (c). adjektiboa. (Leintz.) Ilegorria. .
- kolaziño, kolaziñua. (-). izena. (Leintz.) Bocado.. Kolaziñua ein jonat eta ekarrin otxaba bat ardau. (Aran Gatz). . komentario 1
- kolera, kolerie. (-). izena. (Leintz.) Haserrea. .
- 2. korda, kordía. (c). izena. (Leintz.) Cuerda de reloj.. Ez aztu kordia emotie.. Bergaran kuerda. .
- korosnai, korosnaixa. (-). izena. (Leintz., Oñati.) "Mezcla que se hacía de boñigas y cal para afirmar el piso de las eras." (Izag Oñ). .
- kui-kuike. (-). (Leintz.) Haur jolasa.. Eta eskolatik urtendakuen jolas, pote-poteka, kui-kuike... zetan ez. (AA ArrasEus, 215. o.) .
- 1. lar. (b). graduatzailea. (Angiozar., Leintz., Ubera.) Demasiado.. Uste juat lar aguro ibiltzen aizela autuen. .
- Lardero egun, Lardero egune (Lein.).. (-). izen propioa. (Leintz.) KANTAU ALA ERREZAU. Eskoriatzan eta Gatzagan, Karnabaletako Eguen Zuri eguna.. Herriko haurrak etxez etxe ibiltzen ziren kantuan eta sariak batzen. Aranegik dioskunez, pertsonaia hauek daude taldean: Kantoria, kantuen edo errezuen zuzendaria (hurrengo eguneko dantzaldian «aurresku ateratzaillia» izango da); Poltserua edo poltseria, dirua batzen duena (hurrengo eguneko dantzaldian «atzesku ateratzaillia» izango da); lenengo eta bigarren Zesterua edo Zesteria, emandako jeneroa biltzen dutenak; lenengo eta bigarren Budintzeruak, emandako txorizo, urdai-zati eta horrelakoak burduntzian sartzen dituztenak (zestero eta burdintzeruak «kunprintzailliak» izango dira dantzaldian). KANTAU ALA ERREZAU? galdetzen zion Kantoriak etxekoandreari, urtean zehar etxeko norbait hil baldin bazen. (Aran Gatz, 78. o.).
