aditza
- 1. etara. (a). du aditza. ATARA (EIB., OÑ., LEIN.). Atera. Sacar, obtener, hacer.. Ezta burua kotxeko bentanatik etara biar. Erretratuak etaratzera noia.. KARNETA ETARA, ERRETRATUAK ETARA, TITULUA ETARA eta abar. . onetik etara, . (-). . 1. onetik etara, . (c). esapidea. Pazientzia galdu eragin.. Onek umiok nere onetik etaratzen najuek.. Nere, bere, zure... onetik etara .. 2. onetik etara, . (b). esapidea. Sacar las cosas de quicio.. Gauzak bere onetik etaratzen dienian, adios.... bizimodua etara, . (b). esapidea. Ganarse la vida.. Orrek ietargixan be etarako leukek bizimodua... aurrian etara, . (c). esapidea. Norbait indarrez kanpora atera.. Kamareruak artu eta aurrian etara zeban... aizía etara. (c). du aditza. Haizea korritzen hasi.. Aizia etara dau eta bentanak ixtera noia. ..
- 2. etara. (c). du aditza. Lehiaketa bat irabazi. Ganar una competición.. Lejarretak etara dau gaurko etapia./ Baietz Realak etara ligia./ Aiuntamentuko puestua zeiñek etarako ete dau? .
- 1. eten. (c). da-du aditza. Tentsioan edo tiran dagoen zerbait hautsi. Romper(se) algo que está en tensión.. Zapata-sokia eten jat./ Zanen bat daukat etenda. . étenda, . (-). . 1. étenda, . (c). adberbioa. Tiran dagoen zerbait apurtuta.. Etenda dago arginddarran kablia... 2. étenda, . (c). adberbioa. Neka-neka eginda, lehertuta.. Etenda aillegau giñan bakaziñotatik.. Ik. pót eiñ, ukatu...
- 1. etorri. (a). da aditza. Venir.. Kantsauta nator. . Etortzen dana artu biar, . (-). esaera. "Datorrena datorrela edo gertatzen dena gertatuta, onartu egin behar da." (Lar Antz)..
- 2. etorri. (c). da aditza. Ir (?). Inoiz JOAN zentzuan erabili ohi da. Adibidez Etortzen banok orra...! esan ohi dio mehatxukor nagusiak gazteari; edota Biar etorriko naiz zuenera bisitta bat eittera, laguna kalean topatu duzunean, edo telefonoz amari esan ohi diogu: Gaur ez gatoz bazkaltzera, ez goazela esateko. Zuenera etorri, alegia. Ni edo gu, zu zauden lekura etorri. Ikustekoa litzateke ea Euskal Herriko beste toki batzuetan ere gauza bera gertatzen den..
- 1. etsi. (c). dio aditza. "Perder la esperanza, dar por descontado el resultado adverso de una cosa." (Etxba Eib). Badaki partidua galduta daukala baiña ala be eziñ etsi./ Gaitz txarren bat dauka ta bera be etsitta dago./ Naiz da jakiñ-jakiñian egon, ezin dotsa etsi. . Gaixo sendaezinei buruz erabiltzen da sarri.. Ik. etsípen. étsi-etsíxan, . (c). adberbioa. Resignadamente, pero decididamente.. Azterketa pillia daukat eta gaur gabian etsi-etsixan zuzendukoittut./ Ala, eizu fregaua ointxe etsi-etsixan. ..
- 2. etsi. (c). dio aditza. Asmo edo ekintza bati laga. Abandonar un proyecto o aspiración.. Gure Julienek etsi jotsak beixa ipintzeko asmuai./ Illundu ein jakun da etsi ein gontsan. .
- etxóin. (a). du-dio aditza. ITXOIN, ITXEIN, ITXAIN, ETXAIN.... Itxaron. Esperar. Etxoin puxkat, belaxe nator da. . Edozenbat aldaera du: itxoin, itxein, itxain, etxain....
- étziñ. (a). da-du aditza. ÉTZAN. Tumbar(se).. Zelaixan etzin dda beixa./ Garixa ziero etzin ein dau aiziak. Don. . étzinddako bárriak, . (d). esapidea. Barre izugarriak, lurrean etzateko modukoak edo.. Neri berba eraitten (erderaz), da nik dana aldrebes. Baiña belaxe ikesi neban e. Arek etzinddako barriak eitte zittuen, etziñ bai... Aniz. .. étzindda, . (a). ÉTZANDA. Tumbado...
- 1. euki. (a). du aditza. Tener. "Dirua euki" ulertzen da zenbait testuingurutan.. Aura Mekolaldeko fabrikan ero ta, itxuria arek euki eingo zuan. JJp. . Inon emuna urrixa, obe da norberan eukixa, . (-). esaera. (Antzuola.) Inoren menpe egotea txarra da." (Lar Antz)... Ezer eztaukanak emon gura (edo gogua), . (-). esaera. "Ezer ez duenak beti borondate ona." (Lar Antz) .. Daukanak dauka, eztaukanak baleuka, . (d). esaera. .. Daukanari darixo, . (-). esaera. "Zer edo zer daukanak ezagun izaten duela.. Kriston BMWia erosi dau aldamenekuak. Daukanari darixo... órrek dáuka eukíxa, . (c). esapidea. Ugari daukala.. Keixa arbola orrek dauka eukixa. . Fruituez bakarrik entzun dut...
- 2. euki. (c). du aditza. Hizkuntzak jakin.. Ni seminaixuan egon nitzan frailletan da, erderaik ez geunkan, antxe puxkat ikasi entenditzeko beste. Don./ Baxilion alabiak iru idioma ei dauzka . estúdixuak éuki, . (c). esapidea. Tener estudios.. Etzeukan estudixoik pe ta errekauak eitten asi zan...
- euríxa járdun. (a). du aditza. EURÍXA IZAN. Estar lloviendo.. Eurixa diardu arra-arra./ Atzo afaittako orduan eurixa zan./ Oiñ euririk bada?. Ik. goixan-béian.
- éutsi. (a). dio aditza. EUNTSIÑ (ARAM.). Sostener, aguantar, resistir.. Zebillen aiziakin txapelai ezin notsan eutsi./ Mozkorrai eutsi ezindda zoian Patxi.. Eutsi, eutsi! oihukatzen da norbait, kirolaria adibidez, animatu nahi denean. . autsonáz, . (-). Eutsi, hartu, aginteran (hika n., pl., Ub.-Ang.). Autsonaz ire antiajuak... autsáz, . (-). Hartu, eutsi (hika m. plurala. Bergarako partean Uberan eta Angiozarren erabiltzen da bakarrik).. Autsaz nere zapatak... autsón, . (-). OTSÓN. Eutsi, hartu, aginteran (hika neska).. Autson ire jertse estimaua. .. autsá, . (-). OTSÓ. Hartu, eutsi! Eutsi-ren agintera(hika mutila).. Autsá ik lagatako maillukia./ Eztok asko merezi baiña otsó erregalua. .. autsí!, eutsi, har ezazu! eutsiren agintera zaharra. (-). aditza. AUTSÍ. Tori, eutsi, har ezazu! Eutsiren agintera zaharra. Tómalo!. Autsi atzo eskatu zostazun liburua./ Autsi milla peseta ta erosi nai dozuna..
- euzki epeletan. (c). da-du aditza. Eguzkitan, honek oso gogor jotzen ez duenean.. Ederki egoten da euzki epeletan liburua irakurtzen./ Etorri zaittez ona euzki epeletara..
- éuzkixak pasáu.. (b). du aditza. Coger una insolación.. Plaian luak artu ta euzkixak pasau, itxuria, ta gaixki dago ospittalian..
- 1. ezarri. (c). du aditza. Empotrar, acoplar.. Paretan ezarrittako bi armaixo dauzke./ Ixilik ezpaago paretan ezarriko aut./ Tratoriai goldia ezartzen jako. . Educación de basarri, mokuak kendu eta praketan ezarri, . (c). esaera. Kaletarrek baserritarrei esaten omen zieten burlaizez...
