izena
- meséde, mesedía. (a). izena. Favor.. Mesede bat eskatzera nator. . Sin. fabore. mesédez eta fabórez, . (b). esapidea. (adierazkorra.) Ixilik egon ari mesedez eta faborez.. Ixilik egon ari mesedez eta faborez. .. mesédez, . (a). Por favor.. komentario 1 Sin. fabórez.. meséde eiñ, . (b). dio aditza. On egin.. Erretirua artziak mesede ein ddotsa. ..
- méta, metía. (b). izena. Belar, garo, gari... pila konikoa. Montón cónico de hierba, haces de trigo, etc.. Aiziak metia bota dau./ Sapaixa beteta daukau ta metak ein biakoittugu zelaixan... Batzuentzat denak dira metak, baina Bergarako leku askotan metak eta zuatzak bereizten dira: Garo-zuatza (edo bedar-zu(b)atza) erdian zuatz-makila duen garo-multzoa da; garo-metia (edo bedar-metia) makilarik gabeko garo-bilduma. Behin-behineko belar pilak, adibidez, bedar-metak dira; iraunarazteko asmotan eta zuatz-makila eta guzti egindakoak, bedar-zuatzak. . komentario 1 Ik. zuátz, garo-méta, gari-méta, bedar-méta.
- métal, metála. (b). izena. Metal. .
- métro, métrua. (a). izena. Metro. .
- metró-kúbiko, metró-kúbikua. (c). izena. Metro cúbico.. Zenbat metro-kubiko ete dago baso onetan?/ Zenbaten dabill metro-kubikua?.
- métxa, métxia. (b). izena. Mecha. .
- méza, mezía. (a). izena. Misa.. Goizeko mezatik etxera etorri, da mirabe bat ero bi egongo zien, arekin naasi tokatzen zan ganajatekuak eiñ. Hil. . Mezetan, mezetatik, mezetara..., hitza soilik doanean, baina goizeko mezan, g. mezatik, g. mezara (eta baita goizeko mezetara, etab.).. komentario 1 mezia pasau, . (-). esapidea. MEZA PASAUA IZEN. "Garaia pasatu dela, edo norbaitek zerbait berandu egiten diharduela adierazten du.. Arraiña ekarri dot... baiña bazkaldu dozue? Mezia pasau da orduan./ Ori meza pasaua da." (Lar Antz). .. mezía lagúndu, . (b). Monagilo lana egin.. Zazpi urtekin ikasi najuan mezia laguntzen. .. mezía emon, . (a). MEZÍA ESAN. Celebrar misa. .. meza-barri, meza-barrixa. (c). izena. Apaizak ematen duen bere lehenengo meza.. Meza barrixa emoten ei dau Elgetan Errekaldeko semiak. . komentario 1. mezá-náusi, mezá-náusixa. (b). izena. Misa mayor. .. goizéko méza, goizéko mezía. (b). izen propioa. Goizian goiz ematen den meza. . komentario 1.
- meza-barri, meza-barrixa. (c). izena. Apaizak ematen duen bere lehenengo meza.. Meza barrixa emoten ei dau Elgetan Errekaldeko semiak. . komentario 1
- meza-díru, meza-díruak. (c). izena. Norbait hiltzen denean haren aldeko mezak emateko batzen den dirua. El dinero que se recoge para decir misas en favor de un fallecido.. Elizpian batuittue meza-diruak./ Meza-diruak artu eta afaittan gastau ei zittuan.. Pluralean. . komentario 1
- mezá-náusi, mezá-náusixa. (b). izena. Misa mayor. .
- miárma bédar, miárma bedárra. (d). izena. botanika stellaria media. Pamplina.. komentario 1 Ik. zapédar.
- 2. miau. (-). izena. (haur hizkera.) Katua, haur hizkeran..
- 1. miau, miaua. (a). izena. Maullido de gato.. Katua ibili da miau ta miau./ Katu-miauak eztoste laga lotan.. Oso ozenak direnean katumarrosa ere bai. . miáu eiñ, . (d). esapidea. Txapio eiñ, lapurtu (lagun). Birlar.. Kartetan lagun moduan asi tta azkenian miau ein joskuen diru mordua. . Ik. txapíau, txápio.. miáuka, . (a). adberbioa. Maullando.. Katuak miauka jardun dau gau guztia...
- 1. mika, mikía. (c). izena. pica pica. Urraca.. Rioja aldian mikak mozolo-mozolo bide baztarretan. . Rioja aldian mikak mozolo-mozolo bide baztarretan..
- 2. mika, mikía. (c). izena. Mikatutako oiloa. Gallina que está con la muda.. Mikak txabolan lagaittut. .
- 1. mikaáldi, mikaaldíxa. (c). izena. Oiloa mika dagoeneko aldia. Epoca en que la gallina está de muda y no pone huevos.. Oillo onek ia bigarren mikaaldixa dabe. .
- 2. mikaáldi, mikaaldíxa. (c). izena. Pertsona batek, neskatilak, batez ere, ezertarako gogorik ez duen aldia. Jateko gogoa falta, batik bat. Baita urduri edo haserrekor. Temporada en que una persona, una niña casi siempre, está sin apetito, nerviosa o quisquillosa.. Gure neskatilliak egundoko mikaaldixa dauka aspaldi onetan. Ez jan, ez patxaraik... .
- mikeléte, mikeletía. (c). izena. Garai bateko polizia forala.. Partia emon ebenian, mikeletiak. Etorri ei zien zortzi mikelete ero amar, inddar aundixa. Hil. . komentario 1
- miliziáno, -a, milizianúa, ía. (d). izena. Azkenengo gerratearen hasieran sortu ziren herri-milizietako kidea. Hemen Elgetaldeko frentean jardun zuten, besteak beste. "Gorriei" (sozialista, komunista, anarkista eta abarri) esaten zitzaien "miliziano, -a", baina ez, normalean, gudari nazionalistei.. Milizianuak dare etxostian. Milizianuak esaten gontsen gorrixei. Fran. .
- míllagru, -o, míllagrua. (b). izena. MILAGRO. Milagro.. Sueldo onekin millagruik eziñ eiñ. . MILAGRO entzuten da orain.. míllagruz, . (c). adberbioa. De milagro.. Millagruz enajuan baztarra jo. .. míllagru ez izan, . (c). esapidea. Harritzekoa ez izan.. Ezta millagru lan barik dagona desesperauta egotia. ..
