izena
- 1. errósaixo, errósaixua. (b). izena. ERRÉSAIXO. Rosario.. Gurian len ia egunero errezatzen zan errosaixua./ Aittajunak esaten dau gurian errosaixua.. ERROSAIXUA ERREZAU edo ESAN.. errosaixua euki, . (c). esapidea. Maldizioka jardun.. Arotzak zeukan errosaixua. Itxuria egurra zerenak janda zeuan. . Sin. dótriñia euki..
- 2. errósaixo, errósaixuak. (b). izena. El rosario de cuentas.. Errosaixuak erregalau dost Ximonak.. Pluralean..
- 3. errosaixo, errosárixua. (c). izena. (Eibar.) ERROSÁRIXOKO AZUR, -A (EIB.). Bizkarrezurra.. Mariak esan dau eztatorrela mezetara, errosaixoko miñez dabillela ta. Klem./ Eskillaretan jausi eta errosarixoko azurra ausi jako. (Etxba Eib).
- errósaixo bédar, errósaixo bedárra. (c). izena. botanika Arrhenatherum elatius (Subsp. bulbosum). Moitta. Tortero. Errosarioa bezala elkarri lotutako aletxoak sustraitzat dituen belarra, soroentzat kaltegarria.. Sin. moítta.
- erróseta, errósetia. (c). izena. Kolorezko zintaz eginiko kiribista formako edergarria, nesken ezkon-soinekoek, komunio txikikoek, etab. eraman ohi dutena. Roseta, lazada hecha normalmente de cintas de color que engalana el vestido de boda, el de primera comunión, etc.. San Juan egunian San Juanera joaten zien neskatillak lora-sortiakin; akordatzen naiz Justiñak zelako soiñoko politta eruaten zeban paparrian erroseta dotoriakin. Klem.. Ik. kiríbista.
- érroska, érroskia. (d). izena. Rosca.. Erromeixara jundakuan egoten zan ba, sasoian madarixa, erroskia... Erroskak eta bai erosi mutillak eta.... Gure belaunaldikook erroskilla esan ohi dugu..
- erroskadun, erroskaduna. (-). izena. "Rosquillero, vendedor de roscas en las romerías." (SB Eibetno) .
- erróskilla, erróskillia. (b). izena. Rosquilla.. Urkiolatik ezin zan erroskilla barik etorri.. Ik. érroska, putzérroskilla.
- 1. errota, errotía. (a). izena. Molino.. Ik. bólu. Or drank, emen drank, erdi-erdixan billafrank, . (-). esaera. (Lar Antz). Errotaren igarkizuna... errotía pikáu, . (d). aditza. Errotarria zorroztu.. Errotiak bi arri, bata azpittik, bestia gaiñetik; arek pikau ein biar puntuan-puntuan. Piketiak aproposak egoten dia, da kuidado aundixakin. Arraia aundixa eitten bajako, golpe aundixa emoten bajako, apurtu eitten dau garixa. Ebai txiki-txiki bat ein biar izete jako, iriñak fiña urtengo badau. Aniz... errotá-ots, errota-ótsa. (d). izena. El ruido rítmico del molino.. Errota-otsa ixiltziak esnatzen dau errotarixa. (Etxba Eib) ..
- errotá-ots, errota-ótsa. (d). izena. El ruido rítmico del molino.. Errota-otsa ixiltziak esnatzen dau errotarixa. (Etxba Eib) .
- errotapala, errotapalia. (-). izena. "Errotan zakura irina botatzeko erabiltzen den pala." (Lar Antz).
- errótape, errótapia. (d). izena. Errotako urak berriro errekara irteten duen lekua eta hango putzua. El lugar del desagüe del molino y el pozo que en él se forma.. Makiña bat anborrain arrapautakuak gaittuk Boluko errotapian. .
- errótarri, errótarrixa. (b). izena. Muela de molino. .
- errubéra, errubería. (a). izena. Rueda.. Erruberia okertu jako zuluan sartuta. . Ik. búrpill. errubéra aundíxa artu, . (d). esapidea. Inguru zabaleko jendea bildu. Zera dio Hilarik auzolanaz ari denean:. Gabian afaixa ba berakazopiakin esnia. Eta gero gabian, ba, kuadrilla aundixa batzen zan; gurera geurera, ba, emezortzi-emeretzi, errubera aundixa artzen giñuan da.. Ik. jíra..
- errúda, errudía. (c). izena. botanika ERRU BÉDAR. Ruta graveolens.. Ruda.. Landatuta hartzen da batik bat. Oso usain sarkorra du. Sendagintzan erabilera ugari du: eskorbutoaren kontra, hilekoa jaisteko, bizioak akabatzeko, etab. Bere aleak San Juanetan bedeinkatuta hartzen ziren txakur amorratuen haginkadatik babesteko. Informante batek dio beste leku batzuetan bosnotza deitzen diotela. Beste batzuek bizixo bedarra ere deitzen diote. Kutunaren barruan ere jarri ohi da. Zera dio esaera zahar ezagun samar batek: deabru —edo sorgin— batek besteari agintzen dio pertsona bati heltzeko. —El akixo, el akixo!— Eta besteak erantzuten dio: —Bai, ezpaleuka erruda ta apixo..
- ertau, ertaua. (-). izena. (Antzuola.) "Casamentero.. Gurasuak ez, beste batzuk ibiltzen ziala zuzentzen... Alako neskia eta alako mutilla... ta ertauak zertutakua... ertaua!.
- ertz, értza. (a). izena. Borde, arista, esquina, orilla.. Mai ertza buruakin jo ta ebagixa ein neban./ Zure karteria kamiño ertzian topau neban.. Ertz bizíxa esan ohi zaio ertz zorrotzari. Kontuz burdiña onekin ertz bizi-bizixak dauzka ta. . Artuko neuke nik orren ertza, . (d). esapidea. Gustora hartuko nukeela horren egoera, kategoria, dirua... Baita, orrek nere ertza, edo, arek orren ertza, etab. .. ertzak il, . (c). aditza. (Eibar.) Ertz zorrotz eta biziegiei lima leun batekin zorroztasuna kendu. Matar aristas, chaflanar. Lima legunagaz ertzak ilda lagaixozuz... ertza egon, . (-). esapidea. (Antzuola.) ERTZA EUKI. "Dirua, ondasunak euki.. Goizper Arbuluneko lokaltxo aretan asi zan, da beittu oiñ daon ertza." (Lar Antz). ..
- 2. eruan, eruána. (d). izena. (Eibar.) Eroapena, eramana, pazientzia.. Gure ama koittauak baeban eruana. (Etxba Eib). . eruán-oneko, eruán-onekúa. (d). adjektiboa. (Eibar.) Eraman handikoa. "Pacienzudo, sufridor.. Gerran eta baketan, etxian eta kanpuan, eruan-onekua... eruan-txarreko, eruán-txarrekúa. (d). adjektiboa. (Eibar.) Eraman txarrekoa. "Irascible, atrabiliario.". Eruan txarrekua artu daben gizona...
- eruatéille, eruateillía. (b). izena. Eramalea. El que lleva, llevador.. Eztie oinddio etorri txal eruateilliak. .
- esáera, esáeria. (b). izena. Dicho popular, locución, refrán... No tiene un significado muy preciso.. "San Pedroz kuku ta San Martzialez mutu" da esaeria./ Esaeria da Paskuetan beti euri egunen bat ein biar izaten dabela./ "Goenkale"n oso esaera polittak entzuten die, lenaoko erakuak. . Esaera zarretan gizur gutxi, . (-). esaera. (Antzuola.) (Lar Antz)... esaera zar, esaera zarra. (b). izena. Refrán, pero también se puede oir en el significado de dicho.. San Bizente otza, neguan biotza” diño esaera zarrak.. Esaerak eremu osoa hartzen du eta esaera zar, berriz, errefrau zentzuan erabiltzen da gehiago. ..
- esaera zar, esaera zarra. (b). izena. Refrán, pero también se puede oir en el significado de dicho.. San Bizente otza, neguan biotza” diño esaera zarrak.. Esaerak eremu osoa hartzen du eta esaera zar, berriz, errefrau zentzuan erabiltzen da gehiago. .
- ésaga, ésagia. (d). izena. Gurdiaren karga hobeto sujetatzeko bi ezpata punten artean jartzen den haga luzea.. Esagia, egur luze bat ezpata bixetan sartzen dana. Klem./ Burdi garua kargautakuan esagia jartzen da ezpatatik ezpatara kargia mobidu eztaiñ. .
